قالب کردن اقتصاد سرمایه داری به جای اقتصاد اسلامی

حجت الاسلام احمد رضا صفا عضو هیئت مدیره انجمن اقتصاد حوزه علمیه در گفت و با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، با اشاره به برخی سخنان در رد اقتصاد اسلامی گفت: لازم است در ابتدا تعریفی از اقتصاد را ارائه دهیم تا بدانیم که آیا اقتصاد اسلامی داریم یا نداریم.

عضو هیئت مدیره انجمن اقتصاد اظهار داشت: اقتصاد به معنی تخصیص بهینه منابع محدود به نیازهای نامحدود است و کلیه مباحث اقتصادی به دو دسته اصلی یعنی رفتارهای اقتصادی و روابط اقتصادی تقسیم می شود این رفتارها و روابط اقتصادی بر اساس دیدگاه های حاکم بر یک فرهنگ و یک تفکر شکل می گیرد به عنوان مثال شخصی که مسلمان است هیچگاه و مبانی و اصول به او اجازه نمی دهد که از ربا استفاده کنیم.

این استاد سطح عالی حوزه افزود: در حوزه اقتصاد با سه گزاره مواجه هستیم علم اقتصاد، نظام اقتصادی و مکتب اقتصادی که علم اقتصاد به مواردی نظیر مصرف، نظام توزیع و موضوعات نظیر این می پردازد و نظام اقتصادی الگوهای رفتاری را شامل می شود که مصرف کنندگان، تولید کنندگان و منابع را به هم مرتبط می سازد و این الگوهای رفتاری مبتنی بر ارزش هایی هستند و اهدافی را دنبال می کند به زبان ساده تر نظام اقتصادی مجموعه ای از رفتارها و روابطی است که بر اساس مبانی بینشی و اصول معین برای رسیدن به اهداف مشخص حرکت می کند.

وی بیان داشت: مکتب اقتصادی متشکل از جمعی از بایدها و نبایدهای کلی است که از مبانی کلی و اصول اساسی یک تفکر است استخراج می شود و مکتب اقتصادی اسلام در واقع مجموعه ای از بایدها و نبایدهایی است که از منابع اسلامی گرفته شده و در اصل به دنبال بایدها و نبایدهایی است که برای هدف های کلان اقتصادی مانند امنیت پیشرفت و عدالت از آنها بهره برده می شود.

حجت الاسلام صفا ادامه داد: بدون شک این باید ها و نباید ها در تفکر سکولار و سرمایه داری با تفکر اسلامی متفاوت است و اقتصادی نیز که از آن استخراج می‌شود اقتصاد متفاوتی خواهد بود و در موضوعات مختلف اقتصادی گرچه عنوان مشترک است اما تعریف و برداشتی که هریک از مکاتب از این مؤلفه ها ارائه می دهند متفاوت خواهد بود و هیچگاه عدالت سرمایه داری با عدالت برخاسته از مکتب اسلام به یک معنا نخواهد بود با این وصف نمی شود

عضو هیئت مدیره انجمن اقتصاد حوزه ابراز داشت: وقتی عدالت ، پیشرفت و امنیت مطلوب ما با پیشرفت امنیت و عدالت مطلوب تفکر سرمایه داری متفاوت است و راهبرد های ما نیز برای رسیدن از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب در این گزاره ها نیز متفاوت خواهد بود و بی شک نسخه مکتب سرمایه داری برای جامعه مسلمان اقتصاد را به سمت ترکستان هدایت می کند.

وی عنوان کرد: این که برخی وجود اقتصاد اسلامی را رد می‌کند از این نشئت می گیرد که ما خود را دست کم می گیریم و از توانایی ها و ظرفیت های درون دینی خود غافلیم.

این استاد سطح عالی حوزه گفت: مگر می شود اسلامی که برای همه جنبه های زندگی بشری برنامه دارد برای اقتصاد مردم برنامه ای نداشته باشدو ما در تاریخ صدر اسلام شاهد نمونه های موفقی از پیاده سازی اقتصاد اسلامی هستیم و مدینه ای که در بدو ورود پیامبر اکرم(ص) به این شهر در بدترین وضع ممکن بود پس از ۱۰ سال با یک تحول روبرو شد.

وی ادامه داد: وقتی که پیامبر (ص) وارد این شهر شدند قبایل بزرگ این شهر از یک سو با یکدیگر و از سوی دیگر با یهودیان مشغول جنگ و درگیری بودند و اولین کار ایشان پس از ساخت مسجد احداث بازار بود و از اطرافیان خود خواست تا فضای مناسبی را برای ایجاد بازارکسب و کار فراهم کنند و مکان های متعددی به ایشان پیشنهاد شد که ایشان نپذیرفتند که در نهایت یکی از مکان های پیشنهادی را به عنوان بازار انتخاب کردند.

عضو هیئت مدیره انجمن اقتصاد حوزه افزود: این ها همه نشان از اهمیت اقتصاد در اسلام است و مهاجرین که در بدو ورود به مدینه از خود خانه ای نداشتند با عملکرد اقتصادی ویژه پیامبر (ص) که مبتنی بر دستورات اسلامی بود در این ده سال همگی صاحبخانه شدند و کسی به عنوان مستاجر در این شهر پیدا نمی شد و بر طبق نقل های تاریخی حتی فقیری پیدا نمی شد تا محل مصرف زکات باشد و در برخی موارد مسؤولان زکات جایی برای مصرف زکات نداشتند.

حجت الاسلام صفا گفت: این شرایط اقتصادی که گفته شد دارای مستندات تاریخی است و یکی از کتاب هایی که این مطالب در آن نقش بسته کتاب سنن ابن ماجه است و این اتفاق در زمانی افتاد که نه آدم اسمیتی بود و نه اقتصاد سرمایه داری در کار بود و باید این ها گفته شود چرا که برخی گمان می‌کنند که باید نسخه شفابخش اقتصاد را از اقتصاد غربی طلب کنند.

این استاد حوزه بیان داشت: یکی از بحث هایی که همیشه در اقتصاد مطرح است بحث مالیات است و ما شاهدیم این نظام مالیاتی پویای اسلام از ۱۴۰۰ سال قبل و در قالب خمس و زکات فعال شده اما مشکل اینجاست که ما این مسائل اقتصادی را نظام وار ندیده ایم.

وی با اشاره به برخی اظهار نظرها در خصوص اقتصاد اسلامی ابراز داشت: چطور می شود فقیه ما معتقد به حرمت ربا باشد اما نظام اقتصادی سرمایه داری را بپذیرد چرا که نظام اقتصادی سرمایه داری برپایه بهره بنا شده است و آن را شاخصی برای عدالت می داند و اسلام بهره و ربا را عین بی عدالتی می شمرد.

این استاد حوزه اظهار داشت: اینکه برخی مخالف اقتصاد اسلامی هستندو علت آن را شرایط کنونی اقتصاد می‌دانند قابل پذیرش نیست و باید از آنها پرسید مگر در شرایط کنونی اقتصاد اسلامی حاکم است؟

وی افزود: آنچه که امروز پیاده می‌شود همان اقتصاد سرمایه داری است و مشخص نیست که پیاده کنندگان آن برای مکتبی که داعیه دار آن هستند هم شاگردان خوبی باشندو البته  باید دانست که اقتصادی که امروز در حال پیاده شدن است قابلیت اسلامی شدن هم ندارد./1399/