از تبیین ابعاد تراژدی الگوی آپارتمان تا ارائه تعريف جدید ساختمان

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست تخصصی «تبیین پیوست تفسیری ماده ۲۱ طرح جهش تأمین و تولید مسکن» در سالن جلسات شهید محمدحسن دهقانی در خبرگزاری رسا، با حضور حجت الاسلام علی کشوری و حجت الاسلام رضوی و جمعی از اساتید حوزه علمیه قم برگزار شد. گزارش کامل این نشست را در ادامه بخوانید:

مجری جلسه در ابتدا گفت: نیاز است که یک نمای کلی از نگاه دین به مقوله مسکن داشته باشیم. با توجه به اینکه حجت الاسلام دکتر رضوی، پژوهشی را قبلاً در این حوزه داشته‌اند و رشته تخصصی ایشان عمران بوده و در این موضوع کار کرده‌اند، خواهش می‌کنیم به صورت اجمالی یک نگاهی را به تعريف مسکن از نگاه دین داشته باشیم.

حجت الاسلام رضوی در ادامه جلسه گفت: ابتدا باید از مجلس شورای اسلامی تشکر کنیم که این طرح جهش تولید و تأمین مسکن را پیشنهاد دادند؛ اما آنچه که ما در واقع می‌بینیم؛ مسکنی که در این چند سال و در طول عمر انقلاب اسلامی برای مردم ساخته شده است -و سیاست‌های دولتمردان در این ساخت و سازها تأثیر گذار بوده- مطابق با آموزه‌های دین اسلام نیست و این موضوع نیاز به تبیین دارد. 

مسکن و نوع معماری آن، تضمین کننده سعادت دنیا و اخروی انسان است. به همین دلیل، شارع مقدس، یک الزاماتی را برای معماری مشخص کرده. شاید برخی تصور کنند که دین اسلام، تنها در دو سه مورد فقهی و موارد محدودی مانند اینکه سرویس بهداشتی رو به قبله نباشد و موارد محدودی، به مسئله مسکن پرداخته است. در حالی که ما آموزه‌های بسیاری از آیات و روایات در باب مسکن داریم و قبل از اینکه این نکات را بیان کنم، به بیانی از رهبر فرزانه انقلاب اشاره می‌کنم که  واقعاً ارزشمند است. 

بنا و انسان، اسیر همدیگرند

ایشان در دیدار اعضای شورا‌های فرهنگ عمومی استان‌ها در سال ۱۳۷۴ این مطلب را بیان کرده‌اند: «پیش از آنکه بنایی ساخته شود، بنا اسیر انسان است؛ اما پس از ساخت، انسان اسیر ساختمان است. به همین جهت اگر در مرحله طراحی، بر اساس فرهنگ خودی، نقشه‌ای را طراحی کنیم، میان فرهنگ ما و فرهنگی که ساختمان بر ما تحمیل می‌کند، تناقضی پیش نخواهد آمد؛ اما اگر معماری بر اساس فرهنگ بیگانه و غیر خودی ساخته شود، میان فرهنگ ما و فرهنگ ساختمان، تناقض پیش خواهد آمد.»

 

تناقض الگوی آپارتمان و فرهنگ اسلامی

این تناقضی که در ساخت و ساز‌های آپارتمان‌ها و خیلی از ساختمان‌ها می‌بینیم با فرهنگ ما و فرهنگ اصیل اسلامی تنافی دارد. رهبر انقلاب می‌فرمایند: «این تناقض، مشکل ساز است.»  آشپزخانه‌های باز، محیط تنگ، اتاق‌های محدود برای ما مشکل درست کرده است. در ادامه ایشان می‌فرمایند: « به مرور از فرهنگ فرد، حساسیت زدایی شده و فرهنگ ساختمان چیره می‌شود.» در اینجا دیگر غلبه فرهنگ را از ناحیه ساختمان بر اهل خانواده خواهیم داشت.

این موضوع اهمیت مطلب را می‌رساند که باید ما نسبت به آموزه‌های دین در حوزه مسکن تبیین بیشتری داشته باشیم. امید است مسؤولین خدوم ما حتماً به این نکات و ملاحظاتی که بیان می‌شود نگاه جدی داشته باشند و این طرح خوب را با الحاقاتی که در این جلسه بحث و گفتگو می‌شود تکمیل کنند. 

مجری پس از پایان بخش اول سخنان حجت الاسلام رضوی ادامه داد: در واقع یک نکته قابل تأکید در سخنان آقای رضوی وجود دارد که دین برنامه کاملی برای تمام ابعاد زندگی انسان دارد. این‌گونه نیست که یک موضوعی را رها کرده باشد و به موضوعی دیگر پرداخته باشد. مقولۀ بسیار مهم معماری و کالبد که تأثیر اساسی در رفتار انسان می‌گذارد، یکی از مواردی است که اسلام راجع به آن بحث کرده است. همان‌طور که بیانات نورانی رهبر انقلاب را از آقای رضوی شاهد بودیم که نقل کردند. اگر تأثیر مسکن آن چنان است که انسان اسیر کالبد خواهد شد، پس این کالبد باید ویژگی‌هایی مبتنی بر فرهنگ اسلامی داشته باشد. نمی‌توانیم احکام اسلامی را در حوزه معماری و شهرسازی را کنار بگذاریم؛ چرا که نتیجۀ آن، این اتفاقاتی است که پس از چهل سال، شاهد هستیم. از توضیحات کامل و مفیدتان به عنوان مقدمه سپاس‌گزارم.  

در همین رابطه بند چهارم نامه "دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی" که خطاب به دفتر رییس جمهور محترم تنظیم شده، می‌گوید: «نظر به اهمیت سازماندهی نظام‌مند و یکپارچه فضای شهری در مقیاس‌های مختلف و تأکید بر وجه اجتماعی و فرهنگی تعاملات خانه، مسجد و مدرسه، بند دوم سند را به این شکل پیشنهاد داده‌اند تا اصلاح شود: نهادینه سازی روابط سلسله مراتب فضای شهری از مقیاس منطقه شهری، تا مقیاس محله و زیرمحله و توسعه روابط و تعاملات خانه، مسجد، محله و مراکز فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، با محوریت مسجد.» 

ما در نظر نمی‌توانیم بر این پافشاری کنیم که مسجد محور تمام برنامه‌ها است؛ اما در عمل و در کالبد، مسجد را در یک حاشیه‌ای قرار دهیم و محوریت مسجد را از بین ببریم. طبعاً مسجد در الگوی فعلی شهرسازی نمی‌تواند نقش اساسی خود را ایفا کند. معماری اسلامی، بر محوریت و تمرکز مسجد بر محله تأکید دارد. شاهد هستیم که دوستان شورای عالی معماری شهرسازی نیز بدان رسیده‌اند و مورد تأکید است. 

این بدان معناست که در حوزه شهرسازی نیازمند  تغییر نگرش هستیم. شهرهای جدید و مناطق بافت فرسوده را باید با نگاه جدید اصلاح و احیا کنیم. از جناب حجت الاسلام کشوری درخواست می‌کنم صحبت‌هایشان را بفرمایند.

اصل طرح جهش تولید و تأمین مسکن قابل دفاع است

حجت الاسلام کشوری گفت: همان‌طور که از طریق رسانه‌ها بیان شده، نشست امروز، به تبیین پیوست تفصیلی ماده ۲۱ طرح جهش تولید و تأمین مسکن خواهد پرداخت. همان‌طور که مردم خوب ما اطلاع دارند، در مجلس شورای اسلامی، طرحی موسوم به جهش تولید و تأمین مسکن در جریان است. بعد از حدود هفت سال غفلت دولت از مسأله تولید مسکن برای مردم، با ابتکار مجلس، این تصمیم گرفته شده تا سیاست‌های لیبرالی در این حوزه کنار گذاشته شود و حاکمیت یک کمک عمده‌ای را برای تولید مسکن دنبال کند. اصل این طرح یک طرح قابل دفاعی است و آرزو می‌کنیم که مسؤولین در ورودشان به حوزۀ مسکن ان شاءلله موفق باشند و بتواند یک کار بزرگ و یک اشکال بزرگی که در حال حاضر بر سر راه زندگی مردم است را برطرف کنند. 

اما به‌مانند کار‌های خوب دیگر، اگر ما یک دقت کارشناسی در این مسأله نداشته باشیم، ممکن است این طرح به ضد خودش تبدیل شود. من گزارش معاون مرکز پژوهش‌های مجلس در این طرح را می‌خواندم و ایشان متأسفانه می‌گوید که بر اساس این طرح، قرار است خانه‌های هفتاد متری و صد متری برای مردم ساخته شود. من همین‌جا از مسؤولین  محترم می‌خواهم که خودشان را جای مردمی بگذارند که قرار است در این اتاقک‌های کوچک زندگی کنند.

ما با ساخت مسکن آپارتمانی برای مردم مخالف هستیم

همه مشکلاتی که برای چالش در روابط انسانی متصور است، به وسیله یک خانه هفتاد متری، به انسان تحمیل می‌شود. فرض کنید کسی که صاحب یک خانه هفتاد متری است، نمی‌تواند حتی یک مهمانی برای نزدیکان خودش ترتیب دهد و باید مهمانی را باید به فضای پارک منتقل کند. این یک مصیبت و مشکل است. فرض کنید که کسی بخواهد بازی کودکانش را مدیریت کند، در فضای هفتاد متری آپارتمان چنین امکانی وجود ندارد. بنابراین بچه‌ها در مسأله بازی یا باید فرزندان تحت مدیریت پدر و مادر نباشند و در کوچه خیابان باشند که پدیدۀ غم انگیز کودک آزاری گسترش پیدا می‌کند و یا گرفتار گیم‌نت‌ها و بازی‌های کامپیوتری که ما آثار سوء آن را به‌خوبی می‌شناسیم خواهند شد. 

به هر حال سخن ما این است که ساخت خانه هفتاد متری ممکن است بعضی از مشکلات را موقتاً حل کند، ولی ده‌ها مشکل دیگر را به خانواده‌ها تحمیل خواهد کرد. من با صدای بلند و شفاف اعلام می‌کنم که ما کارشناسان حوزه مسکن در حوزه علمیه قم، با ساخت آپارتمان برای مردم مخالف هستیم. این خلاصه حرف ما در این جلسه است؛ یعنی حتما باید در این طرح و خصوصاً در ماده ۲۱ آن تجدید نظر اتفاق بیفتد. مطالعات کارشناسی ما نشان می‌دهد که کشور به لحاظ توان اجرایی، امکانات مالی و توان مهندسی، قدرت ساخت الگو‌های جدیدی از مسکن را برای مردم دارد که در ادامه به ویژگی‌های مسکن با تعریف جدید خواهم پرداخت. 

ماده ۲۱ طرح جهش تولید و تأمین مسکن باید اصلاح شود

الآن مجلس شورای اسلامی تصمیم گرفته است برای مردم مسکن بسازد. ولی اگر مسکن با الگوی آپارتمان باشد، ده‌ها چالش و فساد در زندگی مردم ایجاد خواهد شد. من برای اینکه اشکالات این طرح قدری واضح‌تر شود، برای کارشناسانی که صدای ما را می‌شنوند و بعداً این بحث را از طریق جا‌های دیگر استماع می‌کنند، ماده ۲۱ این طرح را قرائت می‌کنم تا قدری این مسأله واضح‌تر شود. 

طرح جهش تولید و تأمین مسکن ۲۲ ماده است. بعد از ساعت‌ها کار کارشناسی در کمیسیون‌ها مانند کمیسیون عمران و مجلس آماده شده و به صحن آمده است. برخی از مواد آن تصویب شده و ظاهراً طبق گزارشی که به ما داده‌اند، دوباره برای بازنگری در بعضی از ماده‌ها به کمیسیون بازگشته است. در مادۀ ۲۱ می‌گوید: «وزارت راه و شهرسازی مکلف است در تهیه دستورالعمل طراحی و ساخت پروژه‌های مسکن حمایتی وارد شود» در این قانون وزارت راه و شهرسازی مکلف است که دستورالعملی را طراحی کند که در آن دستورالعمل تحقق هویت، فرهنگ و سبک زندگی غنی اسلامی و ایرانی را صیانت نماید. 

وزارت راه و شهرسازی مأمور تدوین مسکن اسلامی شد

اینجا سؤال پیش می‌آید که تخصص وزارت راه و شهرسازی در سبک زندگی اسلامی و ایرانی چیست که شما این مسأله را به آن‌ها سپرده‌اید. وقتی قانون گذار مسأله‌ای ‌را طراحی می‌کند، اساساً ممکن است آن هدف قانون محقق نشود. در این جا برای مثال باید در قانون تصریح شود که با همکاری مرکز مدیریت حوزه علمیه قم یا مرکزی که تخصص در فرهنگ اسلامی و ایرانی دارد نوشته شود. 

حرف صریح ما این است که اگر ماده ۲۱ به همین اجمال باقی بماند، قانون گذار تأکید کرده است که فرهنگ اسلامی و ایرانی رعایت شود. اگر به همین اجمال ماده ۲۱ رها شود به این دلیل که مجری وزارت راه و شهرسازی است، احتمالاً این برداشت را خواهند داشت که دستشویی‌ها رو به قبله نباشد. وقتی قانون گذار در اسلامیت و موضوع اسلام در قانون به اجمال می‌پردازد، در نهایت کار ما چیزی غیر از تغییرات جزئی در ساختمان را شاهد نخواهیم بود. البته این نوع قانون نویسی بد که ویژگی‌اش این است که در مورد اسلام اجمال گویی کرده، در طول چهل سال گذشته تکرار شده است. ظاهراً قانون گذار خواسته است که رفع تکلیفی یک نگاهی به اسلام داشته باشد. 

روش قانون نویسی اشکالاتی دارد

یک مورد دیگر از این موارد اشتباه این است که وقتی ما بیان می‌کنیم که این نوع قانون گذاری مشکل کشور را حل نمی‌کند، مصادیق بیشتری باید در نظر داشته باشیم. ما قانونی تحت عنوان نظام مهندسی و کنترل ساختمان داریم که قانون مادر ساختمان در کشور است. آخرین ویرایش این قانون در ۱۳۷۴/۱۲/۲۲ انجام شده است. مجلس شورای اسلامی این قانون را در ۴۲ ماده تصویب کرده و چند روز بعد متأسفانه شورای نگهبان این قانون را تأیید کرده است.

 حال ببینید وضعیت اجرای اسلام و اصول مترقی اسلام در این قانون به چه شکل است. دو ماده در این قانون درباره اسلام بحث کرده، یکی ماده دوم این قانون است که عبارت دقیق آن به این شرح است: «این قانون به دنبال تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی، در معماری و شهرسازی است.» باز ابتلای به اجمال‌گویی در مسأله قانون مشاهده می‌شود. 

سبکی رایج و غلط در قانون نویسی

از سال ۱۳۷۴، این قانون مبنا بوده و الآن می‌توانیم قضاوت کنیم که وضعیت جریان اصول اسلام در حوزه ساختمان و مسکن به چه شکلی است. در جای دیگری در ماده پانزدهم نیز وقتی به بیان وظایف و اختیارات هیأت مدیره سازمان استان در حوزه نظام مهندسی می‌پردازد، می‌گوید این هیأت مدیره‌ها وظیفه دارند برنامه ریزی در جهت تقویت و توسعه فرهنگ و ارزش‌های اسلامی در معماری و شهرسازی را رعایت کنند. اساساً یک سبکی از قانون نویسی از ۴۰ سال گذشته در جمهوری اسلامی راه افتاده که ویژگی مهم این نوع و این سبک از قانون نویسی این است که وقتی به اسلام و ارزش‌های اسلامی می‌رسند قانون گذار با عبارت‌های کاملاً کلی بخش‌هایی از حکومت را مکلف می‌کنند که این کار‌ها را انجام بدهند.

این قانون در سال ۱۳۷۴ بوده، در طرح جهش تولید و تأمین مسکن نیز وجود دارد. باز قانون گذار در موارد متعددی این شکل قانون گذاری را انجام داده‌اند. خلاصه بخش اول صحبت‌های بنده این است که اگر این روال ادامه پیدا کند که کلمه اسلام به نحو کلی در قانون می‌آید ولی در عینیت، حرف کسانی که به نحو تفصیلی وارد بحث شده‌اند اجرا می‌شود. عینیت تابع نظریات تفصیلی خواهد شد. وقتی ما در مورد اسلام به این شکل و اجمالی بحث می‌کنیم، نتیجه‌اش این می‌شود که در شهر قم که باز لازم است آن را تصریح کنم، نظریات آمریکایی نوشهرگرایی، در این شهر به نحو حداکثری پیاده سازی و اجرا می‌شود.

شورای نگهبان نباید به قوانین کلی درباره اسلام اکتفا کند

مجری: از آقای کشوری تشکر می‌کنم. تأکید آقای کشوری بر این است که قالب‌های آپارتمان نشینی و کالبدی که تا کنون داشته‌ایم، با معارف و اندیشه اسلامی سازگار نیست. به این دلیل که قانون گذار تعریف دقیقی در مورد مسکن ارائه نداده است؛ این احتمال و شائبه پیش می‌آید که ما دوباره همان رویه غلط گذشته را ادامه بدهیم و با مشکلاتی که تا به حال داشته‌ایم دوباره مبتلا بشویم. از حجت الاسلام رضوی خواهشمند هستم که نشانه‌های معنا شناسی معماری اسلامی و اقتضائات و تضادهایی که در طرح جهش تولید و تأمین مسکن دیده‌اید را بفرمایید.

حجت الاسلام رضوی نیز گفت: با گفتن نام حلوا، دهان شیرین نخواهد شد، این که اسلام را در قوانین بیاوریم و در عمل و در اجرای سیاست‌ها، طبق گفته‌های شرق و غرب عمل کنیم، درست نیست. حضرت امام(ره) قریب به این مضمون فرموده‌اند: «فقه برای اداره دین و دنیای انسان آمده» و مسکن بستر رشد و تعالی انسان، در زمینه‌های اخلاقی، معنوی، تربیتی، خانوادگی، سیاسی و اجتماعی است. بنابراین نظام اسلامی مکلف است تا قوانین و مسؤولین را به جایی ترغیب کند که هموطن ما بتواند یک مسکن وسیع و خانه مطلوبی را که اسلام در آن نظر دارد را داشته باشد. 

امیدواریم این جلسه یک جرقه و بارقه‌ای را در این حرکت بزرگ ایجاد کند. در مورد مسکن اسلامی، شارع مقدس، ابعاد مختلفی را در نظر گرفته، برای مثال در مسائل شرعی، معنوی، اخلاقی، بحث امنیت، سلامت، بهداشت، رفاه، آرامش، نشاط اهل خانه، حقوق اجتماعی، محیط زیست و ... برنامه دارد. برای مثال، بحث رعایت قبله در منزل از جمله مسائل شرعی است. عدم اسراف و تبذیر در خانه سازی هم یکی دیگر از شاخصه‌های مسائل شرعی ساخت مسکن است.

لزوم ساخت خانه از مال حلال، تملک زمین و یا منفعت آن بنابر عقود شرعی یکی دیگر از مسائل شرعی است. مسائل شرعی مسکن متعدد است. برای مثال در جهت تأمین امنیت، یکی از شاخصه‌ها رعایت تمام ابعاد استحکام  و استفاده از مصالح محکم و با مقاومت مناسب در خانه سازی است. همچنین تأکید شده بر محکم سازی پایه ساختمان که این‌ها در آموزه‌های دین ما وجود دارد. ایمن کردن خانه در برابر آتش سوزی و ایجاد جان پناه در پشت بام و ... از جهت امنیت و نگاه به استحکام خانه است. 

درباره سلامت و بهداشت، عدم اشتراک سرویس بهداشتی و حمام یکی از نکاتی است که دین بدان اشاره کرده. قرار ندادن محل زباله در پشت درب منزل -که باعث سرایت بیماری است- هم یکی از این موارد است. در مورد رفاه و آرامش اهل خانه، یکی از شاخص‌ها، دسترسی آسان اهل خانه به مراکز عمومی می‌باشد. شاخص دیگر، ساخت منازل در وسعت بالا هست، اسلام هم حیاط وسیع و هم ایجاد اتاق پذیرایی وسیع را مدنظر دارد که وقتی مهمان می‌آید انسان شرمنده نشود. 

ساختمان اسلامی؛ بستری برای تربیت اسلامی

زن خانه برای اینکه بتواند به مسؤولیت‌هایی که برای او مقرر شده به نحو احسن بپردازد، نیاز به یک امکاناتی دارد. امروز حیاط وسیع، کاربری‌های مختلفی برای اهل خانه دارد؛ هم محل تفریح است، هم محل نشاط است و هم محل بازی بچه‌ها و ایجاد سرگرمی برای اهل خانه است. امروز حیاط را حذف کرده‌ایم و آپارتمانی را برای فرد مسلمان ایجاد کرده‌ایم که آپارتمان با فرهنگ اسلام بیگانه است. نباید توقع داشت که با این فضا، تربیت در نگاه مطلوب اسلامی شکل بگیرد. این نگاه واقعاً خطرناکی است که در دستگاه حکومتی اجرا می‌شود و مدل غرب به‌عنوان الگو و نمونۀ مسکن اسلامی و ایرانی تبلیغ می‌شود. این مسأله واقعاً جای خطر است.

ما در منابع دینی داریم که اتاق جداگانه برای بانو و مرد خانه علاوه اینکه اتاق مشترک داشته باشند. فضایی که برای این مسکن نیاز است چیزی بالاتر از ۵۰۰ متر مربع است. کشور ایران از نظر مساحت کمبود ندارد. یکی از کارشناسان حوزه معماری محاسبه کرده بود که اگر آن‌هایی که نیاز به خانه دارند، حدود ۱۰۰۰ متر مربع زمین در اختیارشان قرار بگیرد؛ تنها ۲ درصد از مساحت کشور و اگر موانع را حساب کنیم، ۴ درصد از مساحت ایران استفاده می شود.

باید جلوی سوداگری در حوزه مسکن را گرفت

باید جلوی سوداگری زمین و مسکن را گرفت تا مردم بتوانند خانه را آسان و با هزینه پایین بسازند. این واقعاً خواسته به‌حقی است که باید از مسؤولین نظام داشته باشیم. طراحی خانه با توجه به جهت وزش باد که خانه تهویه مناسب داشته باشد. طراحی و ساخت خانه مبتنی بر حداکثر نورگیری در منزل یکی از نکاتی است که رعایت رفاه و آرامش را تأمین خواهد کرد. مسأله نور همانطور که اهل علم واقف هستند، در روان انسان تأثیر بسزایی دارد. در مورد زیبایی، اسلام دستوراتی برای تزئینات خانه، رنگ مناسب، سفید کاری دیوار‌های داخلی منزل و یک سری نکات سلبی مانند نصب نشدن مجسمه، عدم طلاکاری و نقره کاری را مد نظر قرار داده است.

اگر در خانه  باغچه‌ای باشد که در آن بتوانند برخی از محصولات مورد نیاز را کشت کنند. قطعاً این موارد در آپارتمان و مساحت‌های پایین این امکان وجود ندارد. اسلام نسبت به مسائل معنوی و حقوق اجتماعی مطالبی را ابراز کرده، در بحث مسائل معنوی، رعایت نماد‌های توحیدی و بندگی در منزل الزامیست. ایجاد عبادت‌گاه در منزل که دستور آمده بخشی از خانه به عنوان عبادتگاه تعبیه و طراحی شود و آیاتی از قرآن بالای دیوار نگاشته شود. این‌ها دستوراتی است که در ناحیه مسائل معنوی آمده است. در مورد مسائل اخلاقی، عفت اهل خانه بسیار مهم است. احداث خانه باید با حداکثر پوششگری باشد، فضا‌های داخلی نسبت به هم و نسبت به بیرون در معرض دید نباشد و همسایه نسبت به فضای داخلی منزل دید نداشته باشد. 

اتاق‌ها و فضاهای داخلی منزل جدا باشند که اثر جدی در عفت اهل خانه دارد که فضا‌ها مختلط نشود. جداسازی اتاق فرزندان و جداسازی اتاق والدین و فرزندان که این‌ها در مساحت‌های پایین ممکن نیست. در مسائل حقوق اجتماعی نیز اسلام می‌گوید خانه باید به گونه‌ای طراحی شود که حقوق همسایه حفظ گردد. مانع از رسیدن باد به ساختمان همسایه نشود. پنجره مشرف به سمت همسایه نداشته باشد. اگر ساختمان ارتفاع داشته باشد، به گونه‌ای نباشد که طراز ارتفاع ساختمان بالاتر از ساختمان همسایه باشد. این‌ها نکاتی است که اسلام درباره آن دستور داده است.

الگوی آپارتمان؛ ضد شاخص‌های اسلامی

این دستورات را وقتی در ساختن آپارتمان ملاحظه کنیم، نمی‌توان گفت که این‌ها اسلامی است. کاملاً با این شاخص‌ها قضاوت کنید که شاخص‌هایی که در مسکن امروز به عنوان آپارتمان تحویل ما می‌شود، کاملاً با شاخص‌هایی که مدنظر اسلام است منافات دارد. ما امیدواریم که مجلس اسلامی که منسوب به اسلام و انقلاب است، این جرئت را داشت که این طرح را پیشنهاد دهد، این کار خوب را تکمیل کنند و نظرات کارشناسان حوزه و دانشگاه را نسبت به تکمیل این طرح جویا باشند که ان شاءلله این طرح مشکل مسکن را حل کند.

مجری جلسه پس از پایان یافتن سخنان حجت الاسلام رضوی تأکید کرد: ایجاد امکان ارتباط انسان با نشانه‌های الهی در آپارتمان مقدور نیست؛ یعنی یک زندگی مطلوب با هویت اسلامی که باید با نشانه‌های الهی از قبیل آسمان، خاک، محیط زیست و فضای سبز ارتباط تنگاتنگی وجود داشته باشد، در آپارتمان مقدور نیست. همانطور که تصریح شد، آپارتمان نشینی، کاملاً مغایر با آموزه‌های اسلام است و حتماً باید یک تجدید نظر جدی صورت بگیرد و مورد انتظار است که همکاران و مهندسین محترم و کارشناسان این حوزه مشاورت بدهند و بزرگوارانی که در مجلس شورای اسلامی زحمت می‌کشند، این طرح نکات برجسته فراوانی دارد و این موارد احیاناً مغفول مانده را بپردازند و جدی‌تر روی آن کار کنند. 

حجت الاسلام کشوری نیز با توجه به اجمال گویی و کلی گویی در موضوع اسلامی‌گری در ساختمان سازی، به صورت مبسوط‌تری به بیان پیوست و الحاقیه تفسیری ماده ۲۱ قانون جهش تولید و تأمین مسکن پرداخت و گفت: من در نوبت قبل بیان کردم که قانون نویسی در جمهوری اسلامی وقتی به کلمه اسلام می‌رسد، به پدیده اجمال گویی و کلی گویی مبتلا می‌شود. این آسیب شناسی‌ای هست که در مسأله قانون نویسی در چهل سال گذشته روی آن مطالعه کرده‌ایم که فقط مربوط به حوزه مسکن نیست. برای مثال در دهه ۶۰ قانون عملیات بانکی بدون ربا را داریم، ولی الآن مراجع محترم تقلید معتقدند که بانک‌های ما ربوی است. 

تفسیر الحاقیه برای ماده ۲۱

بنابراین راهبرد اساسی که ما در گام دوم انقلاب و برای لجستیک فکری انقلاب دنبال می‌کنیم این است که داریم به سمتی می‌رویم که مدل قانون نویسی را در کشور تغییر بدهیم تا به مدلی کاربردی‌تر از چهل سال اول، به تدریج، برسیم. یکی از مصادیقی که ما با مدل جدید قانون نویسی ورود کرده‌ایم و الحاقیه‌ای برای ماده ۲۱ طرح جهش تولید و تأمین مسکن، بر همین اساس آماده کرده‌ایم. بر روی دو نکته با این مدل حساسیت نشان داده‌ایم. نکته اول این است که در ۱۱ بخش، درباره مسکن، بر اساس آیات و روایت بحث کرده‌ایم. آن حالت اجمال و کلی گویی در آن وجود ندارد.

من اجمالاً این ۱۱ بخش را توضیح می‌دهم و دعوت می‌کنم تا کارشناسان نظام مهندسی بسته مقررات فقهی ساختمان را مطالعه کنند؛ چرا که به صورت تفصیلی‌تر بدان پرداخته شده است. نکته دوم این است که این الحاقیه یک بخش شکلی دارد که این را اگر فرصت شود توضیح می‌دهم. ما معتقد هستیم که اگر قانون گذار، قانون را بنویسد و بعد ابلاغ کند و در نهایت یک نظارت اجمالی داشته باشد، این قانون اجرایی نخواهد شد. یک شکل جدیدی برای اجرای قوانین داریم که هم نظارت آن قوی‌تر است و هم مسأله تبیین برای مردم، در این شکل نهفته شده است. 

قانون باید اختیار انسان را مبعوث کند

قوانین نباید ضد اختیار عمل کنند، بلکه باید اختیار انسان‌ها را مبعوث و برانگیخته کنند. بنابراین در شکل جدید قانون گذاری، مسأله تبیین قوانین برای مردم، یک جایگاه فربه‌ای خواهد داشت که برای مثال باید از جایگاه ائمه محترم جمعه، جایگاه مساجد و در آخر کار از رسانه‌ها استفاده گردد تا این قوانین برای مردم تبیین شود. ما تجربه خوبی از فرهنگ سازی رسانه‌ای نداریم، ما در نگاه الگوی پیشرفت اسلامی قائل به این هستیم که تبیین چهره به چهره بسیار مؤثرتر از تبیین متمرکز و رسانه‌ای است.مساجد، خانواده‌ها و تشکل‌های غیر متمرکز و خودجوش ساختار تبیین چهره به چهره را نیز دنبال خواهند کرد. این الحاقیه با این دو ویژگی؛ یعنی ویژگی محتوایی تفصیلی و ویژگی شکلی در اختیار نمایندگان محترم مجلس هست. 

تعریف مسکن به زیرساخت تنظیم روابط انسانی

ابتدای این الحاقیه، ما ساختمان را تعریف کرده‌ایم. ما ساختمان را به زیرساخت تنظیم روابط انسانی تعریف کرده‌ایم؛ یعنی ساختمان را به مصالح و هندسه ساختمان تعریف نکرده‌ایم. آمده‌ایم انسان و روابطش را مفهوم مرکزی قرار داده‌ایم و ساختمان را ناظر به میزان تنظیم کنندگی روابط انسانی تعریف کرده‌ایم. این تعریف و موارد وقتی ما به لحاظ فنی وقتی این الحاقیه را تدریس کنیم، این بحث واضح می‌شود که باید نسبت ساختمان به انسان معلوم باشد. نمی‌توان ساختمان را بریده از انسان و نیازهای انسانی معرفی کرد.

روابط انسانی از نظر ما ۱۳ حوزه مهم دارد. بنابراین تعریفی که ما داریم، طراحی، هندسه، مساحت، مصالح و جزئیات ساختمان باید بتواند این ۱۳ حوزه روابط انسانی را تنظیم و کمک کند. پس ما با تعریف جدید و فقهی ساختمان روبرو هستیم. این تعریف امروز با تعاریفی که سایر اندیشمندان جهان درباره ساختمان دارند متفاوت است. در اول قانون گذاری‌ها به تعریف و بحث اصطلاحات قانون می‌پردازند. در اینجا به جای بخش اول گفته‌ایم که قانون گذار باید در ابتدا تعریف خودش را از ساختمان وضع کند. در اینجا وقتی قانون غذا و صنایع غذایی را می‌خواهیم بازنویسی کنیم برای مثال غذا را بر اساس وصف طیبات و وصف مترقی تعریف خواهیم کرد.

اهمیت جانمایی صحیح برای ساختمان

نباید درگیر کلی گویی شویم

قانون گذار با این قانونی که گذاشته می‌گوید در هر جایی که می‌توانید ساختمان را بسازید، باز به همان مسأله کلی گویی مبتلا شده است. ما مجموعه‌ای از آیات و روایات را داریم که می‌گویند اولاً جای ساختمان باید در محیط همسایگی باشد. روایت معروفی وجود دارد: «الجار ثم الدار» ابتدا باید همسایه و محیط همسایگی را بررسی کرد و سپس خانه را بنا کرد. اینکه محیط همسایگی چیست، در نظریه مدیریت شهری محله محور شرح داده‌ایم. سعی کرده‌ایم خودمان اجمال گویی نکنیم، چون محیط همسایگی یک سری قیودی دارد که به نظر من نیاز به گفت‌وگو دارد؛ برای مثال مفهوم صله رحم. می‌توانیم به خانه‌هایی فکر کنیم که چند خانواده هم شغل در آن خانه‌ها زندگی کنند.

پس خود محیط همسایگی و تعریف محله، نیاز به یک بازتعریف دارد و ما در اینجا بدان نمی‌پردازیم. دومین قید در اسلام این است که خانه را طبق علم نجوم، در محدوده آفاق ساخت و شرح این را وقتی وارد مباحث نجومی می‌شود بیان می‌کنیم. هر محدوده جغرافیایی، یک افق مغرب و یک افق مشرق دارد. مسأله حاضر به لحاظ آثار طبی و هم مدیریت بارش باران و ده‌ها اثر دیگری که دارد باعث می‌شود توصیه‌ها بر این باشد که محدوده ساخت شهر و مجموعه‌ای از محله‌ها باید بر اساس محدوده آفاق باشد. تفصیل این مسأله باز در بسته فقهی نجومی که خیلی با نجوم ناسا متفاوت است شرح داده می‌شود.

مقررات نوع دوم که ما در این الحاقیه پیشنهاد داده‌ایم، مقررات حیاط ساختمان و نقش آن در سکونت خانواده است. حیاط به‌قدری از نظر اسلام اهمیت دارد که ما درباره ساختمان اسلامی، ساختمان حیاط‌دار تعریف شده است. روایتی وجود دارد که یکی از دو شرف یک خانۀ با شرافت این است که حیاط وسیع داشته باشد. حیاط وسیع به چه کاری می‌آید؟ لااقل ده فایده برای خانه حیاط دار شمرده‌ایم. حیاط در منازل فعلی، از خانه‌های حیاط دار سابق پیشرفته‌تر است. وقتی برای مردم درباره خانه‌های حیاط دار بحث می‌کنیم، برای مردم نوستالژی خانه‌های مادربزرگ‌ها و خانه‌های قدیمی متبادر می‌شود، ولی وقتی ما درباره خانه حیاط دار بحث می‌کنیم، خانه‌ای است که ده ویژگی دارد که البته باید در یک فصل مفصلی بدان بپردازیم. برای مثال عمده تفریح خانه را ما در حیاط جا نمایی می‌کنیم. در برخی از روایات وجود دارد که اگر انسان لذت حلال نداشته باشد، قدرت اقدام او برای عبادت، شغل و برای سایر فعالیت‌هایش کاهش پیدا می‌کند.

تأمین تفریح در خانه از نظر اسلام یک راهبرد است

بنابراین از نظر اسلام، تأمین تفریح از طریق لذت‌های حلال، یک توصیه راهبردی است. حال ما اگر بخواهیم تفریح را به صورت دائمی در اختیار خانواده‌ها قرار بدهیم، دو راه حل وجود دارد؛ یکی این است که برویم در محله‌ها و به ساخت پارک اقدام کنیم که الآن این استراتژی در دستور کار است. وقتی مسؤولین شهری می‌خواهند به مقوله تفریح بپردازند، به آبنما و پارک فکر می‌کنند و به این دلیل که نمی‌شود به این نوع از تفریح، تفریح را به نحو حداکثر تأمین کرد، الآن برای مردم بیشتر شهر‌های ایران، سفر‌های آخر هفته موضوعیت پیدا کرده است. 

موضوعیت پیدا کردن سفرهای آخر هفته برای مردم به این دلیل است که در آن شهرها تفریح در محیط‌‍‌های حداقلی است. یک مدل دیگر تفریح بر اساس آیات و روایات این است که حیاط وسیع را تعریف می‌کنیم و تفریح را در حیاط خانه جا می‌دهیم. در آن زمان مسافرت‌های تفریحی و رفتن به پارک برای تفریح و ... به حداقل می‌رسد؛ چرا که تفریح در درون منزل گنجانده شده است. پس این یکی از آن ده خاصیتی است که ما برای حیاط خانه بیان کرده‌ایم. 

حیاط خانه کارکرد مدیریت بازی برای کودکان دارد، کارکرد اقتصاد مقاومتی دارد، پدیدۀ مهم کاهش زباله‌ها را مدیریت می‌کند؛ چون بسیاری از زباله‌ها را شما می‌توانید در حیاط خانه برای حیوانات خانگی بریزید و این‌ها دیگر لزومی ندارد از طریق سیستم‌های جمع آوری زباله حذف شود. پس در اینجا یک مجموعه بحث وجود دارد که در اینجا قابلیت پرداختن به همه آن بحث وجود ندارد، ان شاءلله در جلسه دیگری مفصلاً و مستقلاً درباره حیاط خانه صحبت خواهیم کرد.

اهمیت جانمایی صحیح اجزای خانه

مقررات نوع سوم، جانمایی اجزای ساختمان و نقشه کشی ساختمان است. شما فرض کنید که یک زمین وسیعی در اختیار دارید، برای مثال ما اگر حدود ۲۵ میلیون خانواده ایرانی داریم، این ۲۵ میلیون خانواده، هزار متر زمین در اختیار داشته باشند؛ اگر نقشه کشی و جانمایی درست نباشد، بهره برداری از ساختمان کاهش پیدا می‌کند. حال در اینجا اصولی در آیات و روایات درباره نقشه کشی ساختمان بحث شده که اگر این اصول رعایت شوند، ده‌ها مدل ساختمان وسیع، با سلیقه‌های مردم می‌توان طراحی کرد. بخش خدماتی و سکونتگاهی ساختمان باید از هم دیگر تفکیک شوند. بخش خدماتی مانند دستشویی، حمام و ... باید در یک طرف جانمایی شوند. اتاق‌های استراحت و پذیرایی در جای دیگری جانمایی شوند. بحث روایاتی که درباره جانمایی و نقشه کشی ساختمان آمده است، به تنظیم روابط انسانی کمک می‌کند.

متأسفانه امروزه دستشویی‌ها را در مرکز ساختمان می‌سازند که یکی از چالش‌های مهم امروز، چالش حیاست؛ یعنی هربار دستشویی رفتن برای اعضای خانواده، با کاهش حیای اعضای خانواده برابر است. وقتی حیا در روابط انسانی کاهش می‌یابد، بعدها اصطکاک در روابط انسانی به‌وجود می‌آید و نزاع‌ها افزایش پیدا می‌کند. پس در مورد بحث جانمایی و نقشه کشی بعدها صحبت خواهیم کرد. 

خرید و فروش ساختمان در نگاه اسلام

چهارمین مقرراتی که درنظر گرفته‌ایم این است که خرید و فروش ساختمان بر چه اصولی باشد و به علاوه بحث قواعد ساخت خانه محرومین. ما در اینجا با برخی از روایات روبرو هستیم که درباره خرید و فروش ساختمان، زمین و باغ وارد بحث شده‌اند. خلاصه بحث این است که اهل بیت فرموده‌اند که اگر کسی شغل‌اش را خرید و فروش زمین، ساختمان، باغ و امثالهم قرار بدهد، برکت از زندگی او می‌رود. معنای این روایات این است که افراد فقط برای نیاز خودشان وارد حوزه خرید و فروش ساختمان و مسکن بشوند. 

آن بخش از روایات ما اشاره به این نکته دارد که انبوه سازی در امروز کار غلطی است. کسانی نمی‌توانند وارد این شغل‌هایی بشوند که از خرید و فروش زمین برای خودشان سود به دست بیاورند. علت این موضوع این است که اگر زمین، ساختمان و باغ، تبدیل به کالا شود، قیمت آن افزایش پیدا می‌کند و اگر قیمت آن افزایش پیدا کند، دسترسی مردم عادی و محرومین به این سه کالای اساسی محدود می‌شود.

تعابیر اهل بیت در این زمینه بعضاً عبارت محق، به معنای نابودی است؛ یعنی اگر کسی خیال می‌کند که اگر وارد حوزه انبوه سازی می‌شود و سود  می‌برد، آینده‌ای که اسلام برای ساخت و ساز مسکن قرار گرفته این است که مردم خودشان وارد حوزه ساخت و ساز بشوند و پدیده انبوه سازی، پدیدۀ مطلوبی نیست و بلکه پدیده‌ای ضد روابط انسانی است. البته در اینجا مجلس طرح مالیات بر خانه‌های خالی را دنبال می‌کند که از کسانی که انبوه سازی می‌کنند مالیات بگیریم. در اینجا ما با قانون به تنهایی نمی‌توانیم این مشکل را حل کنیم. یکی از همانجا‌هایی است که باید با مردم رودررو و چهره به چهره درباره تجارت مطلوب به بحث پرداخت. ما در فقه المکاسب نیز بحث کرده‌ایم که یکی از اقسام تجارت‌های مکروه در اسلام، تجارت باغ، زمین کشاورزی، مسکن و مواردی است که انسان فقط در حوزه شخصی خودش نسبت بدان باید اقدام کند.

اهمیت تزئینات و دکوراسیون داخلی

مقررات نوع پنجم که در این لایحه درباره آن بحث شده است، تزئینات و دکوراسیون داخلی ساختمان است. در اینجا ممکن است کسی بگوید که چه ارتباطی میان تزئینات و دکوراسیون داخلی و خارجی مسکن با روابط انسانی وجود دارد؟ در بعضی از روایات این‌گونه بیان شده است که در مورد نمای بیرونی ساختمان، خیلی تأکید کرده‌اند که نمای بیرونی ساختمان باید خیلی ساده باشد. الآن در همین شهر قم اتفاقاً به سمتی می‌رویم که نمای بیرونی ساختمان، نما‌های اشرافی هستند.

علت این ماجرا این است که ممکن است افرادی که تمکن مالی ندارند، بیرون ساختمان شما را ببینند و این باعث می‌شود نوعی تفاخر در روابط انسانی شکل بگیرد؛ بنابراین هر کسی که می‌خواهد ساختمانی بسازد، باید نمای بیرونی ساختمان خودش را ساده انتخاب کند. در درون ساختمان نیز مسأله تماثیل، استفاده صحیح از نور، جالباسی و ده‌ها مورد دیگر را داریم که باید مورد بحث قرار بگیرند. 

 

 

در قانون نویسی، باید تفاهم صورت بگیرد

البته ما در اینجا بیان کرده‌ایم که تزئینات و دکوراسیون داخلی ساختمان، مقررات نوع پنجم است. این از باب ادبیات قانون نویسی است که در اینجا باید تفاهم با مردم صورت بگیرد. این مسأله را می‌گوییم که بهترین نوع تزئینات و دکوراسیون به چه شکلی است و اگر کسی این مسأله را رعایت نکرد، عواقبش را خودش خواهد دید. بعضی از این مقررات به معنای قانون در معنای جبر نیست، بلکه مواردی است که در روایات بحث شده‌اند که در حال حاضر درباره آن گفت‌وگویی نمی‌شود.

ما متأسفانه در شهر قم با پدیده بد نما‌های رومی روبرو هستیم. وقتی نمای بیرونی ساختمان، اشرافی ساخته می‌شود؛ به این معناست که شما با ساختمان خود تفاخر می‌کنید و تفاخر یکی از پدیده‌هایی است که فاصله طبقاتی را ایجاد می‌کند و حسد را تحریک می‌کند. ما باید از این موضوع پرهیز کنیم.

 

بهره برداری صحیح از ساختمان

مقررات نوع ششم، بهره برداری مطلوب از ساختمان چگونه است؟ ما ساختمان خود را طبق این اصول پنج‌گانه ساختیم، اسلام یک دسته مقرراتی برای بهره برداری از ساختمان دارد که اگر باشند، از ساختمان بهتر استفاده خواهد شد و اگر نباشند بهره برداری کاهش می‌یابد. برای مثال گفته‌اند که خانه محل صله رحم، عروسی، برگزاری جلسات علمی و ... است. باز در بحث مقررات نوع ششم، ما کارکرد‌های ساختمان را برای مردم تبیین و گفتگو خواهیم کرد. در حال حاضر خانه خوابگاه است و در وضعیت فعلی اگر این احادیث و روایات را بخوانیم، مردم تلقی درستی نخواهند داشت و برای همین این مسأله را جزو مقررات نوع ششم گذاشته‌ایم. اگر با این نگاه به تجمعات بوستان علوی نگاه کنید، بیشتر مهمانی‌های خانوادگی در این بوستان انجام می‌شود. البته این موضوع به این معنا نیست که آن خانواده‌ها دوست ندارند مهمان‌هایشان را اکرام بیشتری کنند، بلکه واقعاً در محیط آپارتمان، چنین امکانی وجود ندارد.

اصول صحیح ساختن خانه

مقررات نوع هفتم، رعایت اصول ساخت صحیح از ساختمان است، برای مثال اصل ارتفاع، مسأله حریم ساختمان، راه اختصاصی هر ساختمان، مسأله سقف ساختمان که حاج آقای رضوی بیان کردند، در تکمیل آن برای مثال یک سری روایات وجود دارد که اهل بیت فرموده‌اند که پشت بام در هر چهار طرف باید محدود باشد و یک دیوار وجود داشته باشد. بخش عظیم آن به خاطر امنیت و بخش دیگر برای این است که محیط پشت بام محیط رصد و استهلال آسمان است. چون ما یک سری برنامه‌های تربیتی در مورد نسبت انسان و آسمان داریم که این یک آثار روانشناسانه و آثار تشخیص اوقات و ... دارد. برای مثال یکی از مستحبات مؤکد، خواندن دعای استهلال است. برای این موضوع باید زیرساخت آماده شود و زیرساخت استهلال و مطالعات نجومی که در سوره واقعه شما می‌خوانید که اگر کسی علم به مواقع نجوم داشته باشد چه فوایدی دارد. برای مثال وقتی در حال حاضر شما پشت بام مشاع دارید، برای مثال دختر و زن خانه چطور می‌تواند از این نعمت بی بدیل الهی بهره‌مند گردد؟ همه این‌ها حذف شده و بنابراین ما باید این ویژگی‌ها را رعایت کنیم. خود این اصل هفتم دارای یک تفصیلی است.

 

 

اهمیت حیوان خانگی در اسلام

مقررات نوع هشتم بسیار اهمیت دارد و آن این است که ما باید در حیاط خانه، حیوانات خانگی داشته باشیم. الآن مسأله حیوانات خانگی رایج است، منتهی این مسأله متأسفانه فقط در سگ، گربه و برخی از حیواناتی که منشاء پیدایش بیماری‌ها هستند امروزه در میان مردم رواج دارد؛ برای مثال طوطی که در گرفتن بیماری‌های واگیر در اهل خانه تأثیر دارد؛ بنابراین اعتراضی نسبت به این مسأله چندان وجود ندارد؛ چرا که این مسأله امروز در میان مردم رواج دارد. علت این مسأله این است که حیوانات خانگی، پدیده‌ها و خلقت‌های جذاب الهی هستند.

این مقررات نوع هشتم به ساماندهی بحث حیوانات خانگی فکر می‌کنیم. یکی از بحث‌هایی که ما در اینجا داریم این است که از نظر ما، حیوانات خانگی اگر به درستی انتخاب شوند و درست نگهداری شوند، جای اسباب بازی‌ها را برای کودکان می‌گیرند. حیوانات خانگی از پدیده اسباب بازی بسیار جذاب‌تر هستند. ما همیشه در اینجا بیان کرده‌ایم که جمهوری اسلامی، باید یک برنامه عمومی و کارآمد برای مسأله بازی کودکان داشته باشد و آن برنامه این نیست که در مقابل عروسک باربی، شما عروسک دارا و سارا را طراحی کنید؛ بلکه از نظر ما، اسباب بازی، حیوانات خانگی هستند و منتهی حیوانات خانگی مشخص که باید درباره آن بحث کنیم.

برای مثال درباره گربه، اگر با آداب خاصی که دارد در منزل نگهداری شود، نوعی واکسیناسیون طبیعی برای کودکان و برای افرادی که در آن محیط زندگی می‌کنند ایجاد می‌کند. درباره نگهداری گربه در حیاط خانه، روایات و تأکیداتی وجود دارد که ما به این دلیل که درباره آن بحث نمی‌کنیم، حتی ما دیده‌ایم که نگهداری گربه، جزو علائم روشنفکری محسوب می‌شود، در حالی که در روایات ما، خیلی درباره گربه و خواص آن بحث شده، منتهی باید در چارچوب خاصی نگهداری شود و یکی از مخلوقات پر خاصیت پروردگار است که باید مورد بحث قرار بگیرد.

اهمیت بررسی چیستی مصالح ساختمان

مقررات نوع نهم درباره مصالح ساختمان است که اگر ما خانه مستحکم و ضد زلزله و زیبا بخواهیم، آیا محکوم به سیمان و آهن هستیم و یا می‌توانیم مصالح دیگری را هم برای ساخت خانه تصور کنیم؟ ما فکر می‌کنیم که در مسأله مصالح ساختمان، باید چند تا قید را رعایت کنیم، یکی اینکه مصالح، ضد طبایع چهارگانه عمل نکند؛ یعنی ضد مزاج عمل نکند، برای مثال شما اگر از سرامیک زیاد استفاده کنید، حتما غلبه طبیعت سرد و مزاج سرد برای شما اتفاق می‌افتد و تداوم در غلبه سردی، منشأ پیدایش سرطان است. یعنی مصالح ساختمانی با پیدایش بیماری‌های جسمی انسان ارتباط مستیمی دارند.

اگر ما از برخی از مصالح برای تزیین منزل استفاده نکنیم، به این مسأله کمک می‌کند که ما بیماری‌های روحی پیدا نکنیم و یک نوع اغتشاش ذهنی و فکری را برای ما ایجاد نمی‌کنند. بحث مصالح خود یک سرفصل هست. در نهایت ما در خاتمه این الحاقیه قانونی، امکانات و موانع پیشروی نظام مهندسی را برای ساختن این نوع از ساختمان‌ها مورد بحث قرار داده‌ایم. مهم‌ترین شبهه در مقابل طرح خانه حیاط دار این است که می‌گویند امکانات کشور امکان ساخت چنین ساختمان‌هایی را به ما نمی‌دهد، ما در این الحاقیه قانونی گزارشاتی را منتشر می‌کنیم که امکانات کشور اتفاقاً اجازه می‌دهد و برخی از موانع ساخت خانه‌های حیاط را به چه شکل می‌توانیم برطرف کنیم، در آنجا بحث شده است.

 

 

بررسی اشکالات و شبهات طرح «دار واسعه»

حال، مهم‌ترین موانع دو چیز هستند؛ یکی بحث زمین است و همان‌طور که آقای رضوی بیان کردند، الآن گفته می‌شود که ما زمین کافی در اختیار نداریم، این شبهه درست نیست، کشور ایران، یک کشور وسیع است و این گونه نیست که زمین کافی در اختیار نداشته باشد. مساحت ایران اجازه ساخت این نوع ساختمان‌ها را می‌دهد. حال آمار و ارقام آن را باید در آنجا بحث کنیم، همانطور که آقای رضوی تأکید کردند، الآن ما ۳۰ درصد خانواده مستأجر و ۷۰ درصد مالک داریم. از این ۷۰ درصد مالک‌های ساختمان، حدود ۳۰ درصد این مالکین، طبق محاسبات بدبینانه، خانه حیاط دارند و مابقی خانه آپارتمان نشینی دارند.

ما دنبال این هستیم که حدود هفتاد درصد مردم ایران مالک خانه حیاط دار شوند، خوب شما می‌توانید برای هفتاد درصد از ۲۵ میلیون خانواده‌ای که دارید، در یک برنامه با زمان بندی با اولویت خانواده‌های محروم و مستأجر به سمت ساخت مسکن حیاط دار بروید؛ بنابراین فاز اول طرح ما، بحثش این است که ۳۰ درصد از ۲۵ میلیون خانوار ما برنامه ریزی شود تا خانه حیاط دار داشته باشند و ما بقی مردم ایران در فاز‌های بعدی، وارد این چرخه شوند. این یک بحث است که باید درباره اطلاعات و آمار آن، به صورت جزئی بحث شود. یک اشکال دیگری وجود دارد که می‌گویند پدیده گسترش افقی شهر‌ها و کلان شهر‌ها در این مسأله به وجود می‌آید که ما باز در آنجا بیان کرده‌ایم که در این طرح، شهر‌های کوچک، شکل خواهند گرفت و اساساً محدوده شهری در اسلام مشخص است.

در نتیجه طرحی مانند شهر‌های شمال و یا شهر‌هایی که در خوزستان است به وجود می‌آید؛ یعنی محیط‌های شهری کوچکی که به هم پیوستگی دارند و از لحاظ مدیریت، از یک دیگر جدا هستند و مشکل خاص مدیریتی ندارند. برای مثال اشکال شده است که تأسیسات این نوع از ساختمان‌ها بسیار هزینه‌بر است. عمدۀ تأسیسات، تأسیسات آب، برق و برخی از تأسیسات دیگر است که برای مثال درباره تأسیسات آب، یک مدل ۶ بخشی برای تأمین آب غیرمتمرکز این نوع از خانه‌ها طراحی کرده‌ایم که یکی از نمونه‌های آن این است که سقف‌ها به نحوی طراحی شوند که نزولات آسمانی استحصال شود و در طول سال برای لااقل فعالیت‌های غیرشربی، قابلیت استفاده داشته باشد که خود این سامانه شش بخشی غیر متمرکز تأمین آب این مسکن‌ها را من باید در جلسه دیگری شرح بدهم؛ بنابراین در بخش امکانات و موانع، ما به شبهه‌های کارشناسی پاسخ گفته‌ایم که چگونه می‌توانیم این مشکلات را برطرف کنیم و هر کدام یک سری سرفصل‌هایی دارد. من تقریباً بخش محتوایی را توضیح داده‌ام و اگر مابقی را وقت بود خواهم پرداخت. شکل اجرایی این قانون این نیست که مجلس شورای اسلامی، این پیوست و الحاقیه را بنویسید و بعد این را به وزارت مسکن و شهرسازی ابلاغ کند.

آسیب شناسی‌های ما نشان می‌دهد که این شکل از قانون نویسی‌ها علیل است. علامت آن نیز این است که ما از زمان مشروطه تا کنون حدود صدهزار بسته قانونی در ایران داریم، ولی ایران بی‌نظم‌تر است و بنابراین بند‌های قانونی زیاد به منظم‌تر شدن، کمکی نمی‌کند و همت قانون گذار اولاً باید این باشد که این قوانین را کاهش بدهد و بعد از آن باید سعی کند که قانون را آموزش بدهد و برای مردم جا بندازند.

در طرح ما، طلبه‌ها، مساجد، ائمه جمعه به کمک نظام مهندسی می‌آیند و برای مردم آینده مسکن ایران را ترسیم می‌کنند؛ اما الآن شما گفت‌وگوی تلویزیونی را می‌بینید که معاون وزیر می‌آید و می‌گوید که ما می‌خواهیم مسکن بسازیم و مردم از آن مسأله چیزی را متوجه نمی‌شوند، غیر از مسأله وام مسکن که چقدر است و چه درصدی را باید سود بپردازند.

 

آخرین جمله من این است که معاون محترم مرکز پژوهش‌های مجلس گفته است که قرار است وام ۱۸ درصد برای تأمین هزینه‌های این نوع از مسکن اختصاص پیدا کند. ابتدا باید بیان کنم که ۱۸ درصد قطعاً ربا است و باید کاهش پیدا کند و به قول حضرت آیت الله مصباح که می‌فرمودند که ما اصل ربا را در جمهوری اسلامی پذیرفته‌ایم و حال بعضی‌ها ربای ۴ درصدی را می‌پردازند و بعضی‌ها نیز بیشتر ربا می‌پردازند و کسی در جمهوری اسلامی اساساً به فکر این مسأله نیست که باید ربا را حذف کند. 

 

 

وام‌های ربوی برای ساخت مسکن اسلامی!

ما فکر می‌کنیم که باید این مسأله اصلاح شود و بانک‌ها نباید نیت سوداگری و سود این مسأله را داشته باشند. مدل‌های دیگری نیز برای تأمین منابع متصور است که باز درباره آن بحث خواهیم کرد. البته خود قانون گذار در اینجا گفته است که دولت در بخش قشر آسیب پذیر و محروم، سود این وام‌ها را خواهد پرداخت. اول قرارداد ربوی می‌بندند و بعد می‌خواهند سود آن را بپردازند، خوب از ابتدا به عقد قرارداد قرض الحسنه بپردازید.

پس این الحاقیه ۱۲ بخش داشت، ۱۱ بخش محتوایی و به‌علاوه یک بخش شکلی که متن مکتوب آن در آینده هم در رسانه‌ها منتشر خواهد شد و هم در خدمت نمایندگان محترم مجلس قرار می‌گیرد.  

مجری برنامه نیز با تشکر از جامعیت ارائه حجت الاسلام کشوری گفت: رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند که دین عبارت است از برنامه جامع زندگی انسان؛ نه برنامه شخصی و برنامه‌های صرفاً عبادی و فردی انسان. بعضی خیال می‌کنند دین متکلف برنامه‌های فردیست و مسائل گوناگون اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و ... از حوزه دین خارج است. این نگاه نشان می‌دهد دین جامع است و جامعیت دارد. طبعاً دین، با این نگاه، مورد دشمنی قرار می‌گیرد.

در همه زمان‌ها اشرار عالم با یک چنین دینی مخالفت کرده‌اند. صحبت‌هایی که اساتید محترم داشته‌اند، گویای این بود که دین مبین اسلام، برنامه خیلی جامع و کاملی در حوزه مورد بحث ما، به‌ویژه معماری و شهرسازی دارد، این مباحث مباحثی است که الحق و الانصاف تا کنون مورد غفلت واقع شده و مورد توجه نبوده. هرچند که تغییر نگرش‌های خیلی آرامی را نسبت به برخی از مسؤولین شاهد هستیم، اما خواهش جدی این است که برای رسیدن به تمدن اسلامی مورد انتظارمان باید احکام معماری شهرسازی در قوانین معماری و شهرسازی، جاری و ساری شود.

از حضور اساتید محترم و دوستانی که حضور داشتند تقدیر و تشکر می‌کنم و از مجلس محترم انقلابی انتظار داریم و چنین انتظاری نیز حق ماست و نگاه این جمع و نشست، نگاه تأییدی، حمایتی و هم‌افزایی است و می‌خواهیم طرحی وجود داشته باشد که نواقص طرح‌های گذشته را به دنبال نداشته باشد.

 

خبرنگار: محمدحسین کتابی