ارزهای دیجیتال و تعیین تکلیف شرعی

اشاره: در ابتدا علاقه به بیت‌کوین و دانش آن محدود به تعداد انگشت‌شماری از علاقه‌مندان انجمن­ های اینترنتی خلاصه می­ شد ولی امروزه از گسترش فوق­ العاده برخوردار شده است. عوامل و زمینه‌های این پذیرش را می­ توان در فعالان بازار سیاه، افراد کنجکاو، مبارزه با قدرت های استعماری و هم زمانی بیت کوین با بحران های مالی ارزیابی کرد.

به همین جهت خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا در گفت و گو با حجت الاسلام دکتر سید مجتبی رحمانی  مدرس حوزه و دانشگاه به تبیین بیت کوین پرداخت.

رسا_ هدف از پول های رمزگذاری شده چیست؟

پول های رمزگذاری شده هدفشان تسهیل امور مالی است و ایجاد پول بدون حضور واسطه ها، بانک ها و مراکز نظارت است، یعنی بدون اینکه جایی ناظر بر این جریان باشد، بتوانند حساب ها و به قولی مالی را جابجا کنند، یا بگوییم ارزشی را جا بجا کرد و ممکن است این ارزش پول  هم نباشد.

رسا_ آیا سیستم کنترل کننده و نظارتی بر نقل و انتقال ارزهای دیجیتالی وجود دارد؟

در این پول های مجازی سیستم کنترل نقل و انتقال اصلاً وجود ندارد، یعنی ناظری مثل بانک وجود ندارد و این ارز های دیجیتالی بر اثر ارتباط همتا به همتا انجام می گیرد و ارزش گذاری براثر کاربران انجام می شود و به صورت کاملاً الکترونیکی است؛ قدرت یک ارز دیجیتال مثل بیت کوین توسط کاربران و رویکردی که کاربران به سمتش اقبال دارند، ارزش گذاری می شود.

رسا_آیا ارزهای دیجیتال خصوصاً بیت کوین قانونی و از اعتبار برخوردار است؟

اولین پول مجازی تقریباً توسط ویداد مطرح شد و پیشنهاد نو و جدیدی که به عنوان رمزگذاری رایانه استفاده کرد، برای اینکه بتواند بدون نظارت بانک ها انجام دهد اولین بار توسط او مطرح شد، بانک مرکزی اروپا چیزی را دارد به عنوان پول رمزگذاری شده و پول مجازی نوعی پول دیجیتال و خلاف قانون است؛ بیش از هزارو و پانصد نوع پول مجازی داریم که هرکدامشان در جامعه مجازی خودشان اعتبار دارد و در ایران بیشتر بیت کوین مطرح شده است، به هر حال توسط مجموعه ای از جامعۀ مجازی خاص مورد استفاده قرار می گیرد و نکته قابل توجه اینجاست که دولت ها تاثیری روی آن ندارند و بانک ها ارزش آن را نمی توانند کم و زیاد کنند و تمام فرایند انتشار، پردازش، اعتبارسنجی و معاملات فقط توسط همان کاربران آن شبکه مجازی انجام می شود و دخالت آن ها را در بر دارد، نکته مهم دیگر این مطلب است که تولیدشان محدود است و از یک حدی بیشتر قابل تولید نیست و تمام می شود و در همان محدوده فقط دست به دست می گردد، یعنی از حساب شخصی به شخص دیگر منتقل می شود.

رسا_ تولید ارزهای دیجیتالی  و رمز گذاری شده به چه صورت است؟

تولیدشان هم به دو صورت است، بعضی از این پول های دیجیتالی قبلا همۀ مقدار نهایی که تولیدش بوده است ،تولید شده و بعد عرضه می شود و  بعضی مثل بیت کوین به مرور زمان استخراج  و مصرف می گردد و البته در نهایت بیت کوین هم انتهایی دارد اما به هر حال بیت کوین در طول زمان استخراج و مصرف می شود.

رسا_ آیا در بیت کوین امکان تقلب و کلاهبرداری وجود دارد؟

چون نرم افزاریی که طراحی کردند براساس الگوریتم خاص و امضاء خاص است، علی الظاهر این خرج و فروش دوباره پول امکانش نیست و برای هر شخص یک دفتر کل یا همان DLT  باز می کنند و ضمانت آن از دو طریقِ امضاء دیجیتال و الگوریتم تابعی که هَش می گویند و کیف پولی که تابع خصوصی هم که در بحث بیت کوین مطرح می شود علی الظاهر امکان کلاهبرداری و دستکاری را می بندد، چون وقتی شما می خواهید یک واحد بیت کوین را ببینید یک سری اطلاعات از ما دارد که دریافت کرده است و تبدیل به تابع 256 رشته ای 64 کاراکتری کرده است و طول رشته همیشه ثابت است ولی هَش آن متفاوت می باشد یعنی اعداد آن تفاوت می کند و کوچکترین تغییری در این اعداد، کلی تغییر در خروجی آن هَش ایجاد می کند، شبکه بلاکچین اطلاعات ما را از هَش حاضر و هَشی که بلوک قبلی به وجود آمده را کنار هم می گذارد و لذا شما نمی توانید یک هَش جدید ایجاد کنید که با همان واحد بیت کوین قبل خرج کنید، مبداء و مقصد در بلاکچین ها مشخص است و به همۀ ماینرها دیگر ارائه می دهد و آن ها تاییدش می کنند، البته امکان تقلب در بیت کوین وجود دارد که به آن حمله پنجاه و یک درصدی می گویند که اگر بیشتر ماینرها در یک گروه قرار بگیرند یا این پنجاه و یک درصد در اختیار پنج نفر باشد می توانند تقلب کنند به اینصورت که وقتی شما یک بیت کوین می فروشید همان لحظه ای که می خواهد ارائه بشود به نفر دوم هم در همان زمان فروخته شود، آن موقع در نهایت ارزش آن به حساب کدام شخص وارد می شود، به حساب آن کسی می رود که پنج نفر تاییدش کرده اند، و بدین صورت تقلب صورت می گیرد و نکته دیگر اینکه می توانند با هم یک کد را به عنوان انتقال، تایید کنند و یک تراکنش جدید ایجاد کرده و اقلیت مجبور هستند این تقلب سازمان یافته را بپذیرند.

رسا_ آیا ارزهای دیجیتال از پشتوانه برخوردارند؟

هیچکدام از ارزهای دیجیتال پشتوانه مالی ندارند  و فقط بستگی به عرضه و تقاضای جامعه مجازی خودشان دارد، نکته دیگر اینکه در خارج چیزی به نام بیت کوین  که مثل پول کاغذی باشد، وجود ندارد، فقط یک سلسله اعداد و الگوریتم و رمزهای کد گذاری شده ریاضی است که در معاملات این اعداد جا بجا می شود و این اعداد از حساب افراد جابجا می شود.

رسا_ آیا بیت کوین مالیت دارد؟

 با توجه به نظریات آیت الله خوئی ، مرحوم حکیم ، امام خمینی و دیگر فقها در بحث مالیت اشیاء مالیتی برای بیت کوین اثبات نمی شود البته  آیت الله مکارم بیان کردند اگر مالیت بیت کوین را هم بپذیریم از منفعت آن استفاده می شود و اشکالی که در مالیت بیت کوین مطرح می شود این موضوع است که در خارج و دنیای واقعی  یک شی در هر کجا که ببریم مالیت دارد ولی جریان بیت کوین در همان مجموعه خاص فضای مجازی و پشتوانه های همان فضا مجازی مطرح است.

رسا_ آیا بیت کوین پول است؟

با توجه به تعاریفی که برای پول بیان شده است بعضی قائل به قدرت خرید هستند و عده ای مالی می دانند که اعتبار و پشتوانه دارد و این پشتوانه کسی می دهد که این پول را چاپ می کند، و پشتوانه آن یا ظرفیت تولید ملی است یا ثبات سیاسی یا وفای به عهد کشور در مقابل پولی که چاپ کرده و یا طلا و نقره ای که در خزانه است، اگر این را در نظر بگیریم آیا بیت کوین پشتوانه دارد، قطعاً هیچکدام از ارزهای دیجیتال پشتوانه ندارد و برق مصرفی هم هیچکس به عنوان اعتبار و پشتوانه مطرح نکرده است و ارزهای دیجیتال هم اعتبار حکومتی ندارد پس در ردیف پول قرار نمی گیرد و وقتی چیزی مالیت نداشت قابل تملیک هم قرار نمیگیرد و نمی شود با آن خرید و فروش کرد و منفعت محلله هم ندارد چرا که قابلیت تطبیق در خارج در مورد بیت کوین نیست.

رسا_علت حرمت علما در خرید و فروش بیت کوین چیست؟

علما در رد مالیت بیت کوین  به آیه 29 سوره نساء استناد کرده اند و تملک و تصاحب بیت کوین را قابل اشکال می دانند و نکته دیگر معامله ای که درآن اثری نباشد باطل است و وقتی باطل شد استفاده از آن ابزار و بدست آوردن مالی که از طریق آن ابزار بدست می آید، اکل مال به باطل می شود و نکته دیگر معامله سفهی بودن  آن است؛ معامله ای که عقلاء عالم به آن رغبتی ندارند و به قیمت نامعقولی انجام شود به آن سفهی می گویند و از باب سفاهت به آن اشکال می کنند و مسأله غرر هم بیان می کنند، معامله ای که با جهل مخلوط باشد، غرری است و در معامله بیت کوین بحث غرر در مورد آنان صادق است چون نمی دانند دقیقا چه کاری را انجام می دهند؛ تقریباً همۀ مراجع حال حاضر قائل به حرمت معامله بیت کوین بر اساس باب اختلال در نظام ، قاعده لاضرر و مسأله پنجاه و یک درصدی هستند و معامله غیر شرعی می شود.

رسا ـ ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید، توضیحات کامل و جامعی بود.