انسان «زمان آگاه» دغدغه حل صحیح مسائل را دارد

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نشست «روحانیت و زمان‌آگاهی» گفت: در تراث دینی ما انسان‌ها خصوصاً علما به اقسامی تقسیم شدند؛ از جمله انسان صالح و غیرصالح، سعید و شقی و …. یکی از تقسیمات هم، تقسیم به انسان عالم به زمان، مالک زمان، صاحب زمان و انسانی که عبد زمان است؛ بنابراین  زمان‌آگاهی تعبیری است که از روایات گرفته شده است.

وی در ادامه افزود: زمان‌آگاهی یعنی «العالم بزمانه» در روایت معروفی که کلینی از امام صادق (ع) نقل می کند: «العالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِس»، مشکلات اشتباه‌برانگیز بر کسی که عالم به زمانه باشد هجوم نمی آورد؛ به بیان دیگر یعنی اگر کسی عالم به زمان نباشد، دچار این مشکل می‌شود.

آیت الله علیدوست اظهار داشت: امیر مؤمنان می‌فرمایند عقل از آن جهت بر هوا و هوس برتری داده شده که انسان را مالک زمان می‌کند، ولی هوا و هوس و بی‌خردی انسان را بنده زمان می‌کند؛ اگر بخواهیم این حدیث را محور قرار دهیم، انسان ها یا مالک زمان هستند یا عبد زمان. مالک اختیار مملوک را دارد. بنده اگر مالک چیزی هستم، اختیار آن چیز را نیز دارم. بر اساس این بیان حضرت امیر انسان عاقل مالک است و زمان مملوک او و در زمان تصرف کرده و به آن شکل می‌دهد و در مقابل زمان فعال است.

وی ادامه داد: آن کسی که خرد ندارد، بنده و تابع زمان است؛ عالم به زمان کسی است که هجمه‌ها و شبهه‌ها به او هجوم نمی‌آورد، مثل زره پوشی که در مقابل حادثه آسیبی نمی‌بیند. بر طبق حدیث معروف از امام صادق (ع) عالم به زمان تحت تأثیر زمان نیست، اما در حدیث مورد اشاره، امیر مؤمنان می‌گوید عالم به زمان، زمان را شکل می‌دهد و جلوتر از زمان حرکت می‌کند.

آیت‌الله علیدوست با اشاره به وصف « صاحب الزمان» برای امام دوازدهم، گفت: اینجا هم که امام می‌گویند عاقل و مالک زمان یعنی صاحب الزمان است، به عبارت بهتر امام زمان (عج)، صاحب الزمان ثبوتی است و همه چیز دست او است. تأثیر ثبوتی بر زمان یعنی در عالم تکوین می تواند اثر گذار باشد اما انسان مالک زمان در کلام حضرت امیر کسی است که مسلط بر زمان بوده و به صورت اثباتی مالک و صاحب زمان است.

وی با اشاره به نشانه های انسان زمان شناس اظهار داشت: عالم به زمان، مسائل معاصر خودش را خوب می‌شناسد و شبهه‌شناس بوده و دغدغه حل آنها را دارد؛ همچنین دنبال مسائل معاصر می‌رود و دغدغه حل آن را و به طور کلی بی تفاوت نیست؛ شیخ طوسی شنید یک طلبه نتوانسته مسأله تعارض روایات را حل کند، از همین روی کتاب تهذیب و استبصار را نوشت و همین امر نشان می دهد یک مرجع بزرگ چقدر دغدغه حل مسأله را داشته است؛ در جایی دیگر برخی از اهل سنت می گفتند عالمان شیعه آماده‌خور بوده و چیزی از خود ندارند که اینجا شیخ طوسی کتاب مبسوط را نوشت و هنوز هم بسیاری از مسائلش جدید است.

آیت‌الله علیدوست در ادامه تبیین ویژگی انسان زمان شناس، افزود: روش حل مسأله از ویژگی های مهم زمان شناسی است چرا که یکی مسأله و شبهه را شناخته اما با روش درستی آن را حل نکرده و در نتیجه هم آورده ای ندارد؛ اگر انسان درست وارد نشود یا نتیجه مطلوب نمی‌گیرد یا نقض غرض است.