آیا با افتتاح واقعی "رصدخانه ملی ایران" ۵ سال فاصله داریم؟!

به گزارش خبرگزاری رسا، رصدخانه ملی ایران به عنوان یکی از طرح‌های کلان ملی و بزرگ‌ترین پروژه علمی ایران در سال 1377 در شورای پژوهش‌های علمی مطرح شد و به تصویب رسید و یک سال بعد از آن، مرحله مکان‌یابی آن در قالب یک طرح پژوهشی ـ دانشگاهی آغاز شد.

اعضای تیم طراح رصدخانه بعد از یک مکان‌یابی 6 ساله، نهایتاً 33 کیلومتری جنوب غرب کاشان و 12 کیلومتری غرب قمصر، 7 کیلومتری شمال شرق شهر کامو و چوگان و در قله 3600 متری گَرگَش از قلل مرتفع رشته‌کوه کرکس را برای ساخت و راه‌اندازی این رصدخانه انتخاب کردند؛ از زمان مطرح شدن ساخت رصدخانه تاکنون بیش از دو دهه پرفراز و نشیب می‌گذرد و طی آن بارها انتقاداتی به طولانی شدن پروسه طراحی و ساخت تجهیزات رصدخانه عنوان شده بود و در نهایت در واپسین روزهای پایانی دولت دوازدهم، این پروژه ظاهراً به مرحله افتتاح و رونمایی رسید.

"حبیب خسروشاهی" مجری طرح رصدخانه ملی ایران در بهمن سال گذشته گفته بود که "ساخت تلسکوپ رصدخانه ملی ایران در پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و سازمان برنامه و بودجه انجام می‌شود، در حال حاضر فعالیت‌های مرتبط با ساختمان و تجهیزات در قله پایان یافته است؛ اوایل سال آینده نیز نصب آینه و نورگیری آن آغاز و خرداد 1400 نیز این طرح بزرگ در کامو کاشان به طور رسمی افتتاح می‌شود."

با وجود گذشت 4 ماه از سال 1400، وعده مجری طرح عملی نشد و آینه تلسکوپ آماده و نصب نشد اما دولت حسن روحانی ترجیح داد با توجه به فرا رسیدن پایان دولت دوازدهم ولو به صورت ناقص و نمادین، این افتتاح را انجام بدهد! آن هم در حالی که آیینه تلسکوپ هنوز نصب نشده است!

با توجه به اینکه طرح رصدخانه ملی ایران بزرگ‌ترین پروژه علمی کشور محسوب می‌شود و جامعه علمی همچنان منتظر بهره‌برداری واقعی و نورگیری این رصدخانه هستند، با دکتر "سپهر اربابی بیدگلی" یکی از مدیران ارشد سابق رصدخانه ملی ایران به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم.

پیش از این، بخش نخست این گفت‌وگو با عنوان "بزرگ‌ترین پروژه علمی کشور دستخوش طوفان‌های مدیریتی/ آیا رصدخانه ملی ایران به بهره‌برداری می‌رسد؟" منتشر شد؛ در ادامه قسمت دوم و پایانی این گفت‌و‌گو تقدیم مخاطبان تسنیم شده است:

تسنیم: چه آینده‌ای را برای ادامه کار و وضعیت رصدخانه ملی متصور هستید؟

من فکر می‌کنم که در طول چهار سال آینده که آقای رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان هستند، می‌تواند اتفاقات خوبی برای طرح رصدخانه ملی بیافتد ضمن اینکه باید از مسیر شخصی‌شدن پروژه جلوگیری کنیم و تلاش کنیم که طرح را به سمت علمی شدن و ملی شدن ببریم.

آقایانی که می‌گویند که طراحی گنبد را به دلایلی تغییر دادیم، من پارامتر "دید" رو برای شما تعریف کردم، شما ابزار اندازه‌گیری دید را یکبار داخل گنبد و یک بار بیرون گنبد گذاشته و اندازه بگیرید که این گنبد چه مقدار بر روی این پارامتر تاثیر می‌گذارد؛ یک کار بسیار ساده اندازه‌گیری که در حد دانشجوی نجوم است که این کار انجام شود و برای همیشه نیز شبهات برطرف می‌شود؛ اصطلاحاً "دامسینگ" یعنی آن تاثیر گنبد بر روی پارامتر دید مشخص می‌شود و معلوم می‌شود که این چه مقدار تاثیر مثبت یا منفی داشته است؛ شما هر محفظه‌ای را که یکجا بگذارید هوا را متلاطم می‌کند و حالا اگر مقدارش مشخص شود، معلوم می‌شود که این که گنبد به صورت صحیح و کارشناسی‌شده ساخته شده است یا خیر و در اینجا دیگر حرف اشخاص موضوعیت ندارد.

در سال 2012 یکی از کارهایی که من در اواخر کار خود در آنجا انجام دادم این بود که تلکسوپ اندازه‌گیری پارامتر دید را من از آلمان خریداری کرده و به ایران آوردم و به آقای خسروشاهی تحویل دادیم که آن را نصب کردند و جزو افتخاراتشان این است که پارامتر "دید" اندازه‌گیری می‌شود اما مسئله مهمی که اتفاق افتاده این است که سالهاست که نتایج آن را منتشر نمی‌کنند! دلیلش این است که نزدیک به 5 سال است که این تلسکوپ در آنجا نصب شده است و در این سالها تعمیر و نگهداری آن، انجام نشده است یعنی یک بار تلسکوپ باز نشده است که رفرش شده و تعمیر شود. شما موتور ماشین معمولی را هم اگر مدتی روغن نزنید از کار می‌افتد و سال‌هاست که معلوم نیست که چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند! اطلاعات یا داده‌های اندازه‌گیری شده قابل اعتماد نیست و به همین دلیل هم منتشر نمی‌شود.

این تلسکوپ که طرح بزرگ علمی ما ایرانیان است، سالهاست که مسئول اپتیک ندارد، امروز از آقای خسروشاهی سؤال کنید که سرپرست اپتیک تلسکوپ چه کسی است؟ ما کارهای بسیار حساس و مهمی در زمینه اپتیک داریم به طور مثال این آینه را وقتی می‌خواهند نصب کنند در زیر آن اهرم‌هایی وجود دارد که این آینه را نگهداری می‌کند که این نیاز به اندازه‌گیری اپتیکی دارد و سؤال این است که سرپرست اپتیک طرح چه کسی است؟ ظاهرا سرپرست اپتیک وجود ندارد و یا ... شدند یا آنقدر اذیت شدند که دیگر مایل به همکاری نیستند.

زمانی که مناقصه طراحی جزئی انجام شد، طراحی مفهومی ما را پسندیده بودند که توصیه اکید استادان بین‌المللی ما در سال 2012 این بود که بروید و این سامانه نگهدارنده آینه اصلی را بسازید یعنی 9 سال پیش این درخواست از سمت آنها انجام شده بود و بعد از آن ما آمدیم و طرح ساخت سامانه نگهدارنده آینه اصلی را نوشتیم که به ما گفتند که بودجه نداریم؛ شرکت، دانش‌بنیان شده بود و بعد از آن بنده به صندوق نوآوری و شکوفایی مراجعه کرده و با آنها صحبت کردم و طرح خود را درباره رصدخانه ملی ایرانیان برای آنها ارائه کردم که اعلام کردند که ما حمایت کرده و بودجه آن را پرداخت می‌کنیم به شرطی که پژوهشکده دانش‌های بنیادی یک تعهد به ما بدهد که زمانی که آن را ساختید ما آن را از شما می‌خریم و این امضا را به ما ندادند و حاضر نبودند که سامانه نگهدارنده آینه در دست شرکت "رشد و توسعه دانش سپهر" ساخته شود؛ این طرح سالها عقب افتاد که حداقل آن 4 سال است.

تسنیم: انتقاد شما از مراسم افتتاح رصدخانه ملی ایران از چه موضوعی بوده است؟

روزی که تلسکوپ بدون آینه افتتاح شد، اصلاً تعجب نکردم برای اینکه می‌دانستم که سامانه نگهدارنده را نتوانستند تکمیل کنند چرا که به این سرعت عملی نخواهد شد این سامانه حداقل 60 اهرم دارد که این 60 اهرم باید دانه به دانه تنظیم شود کالیبراسیون آن انجام شود، تست شود و این پروسه و مراحل حداقل یک سال زمان می‌برد!

 جالب است که این را به بالای قله بردند به جای اینکه اینجا در آزمایشگاه باشد تا تست‌های مربوطه در آنجا انجام شود. در واقع می‌توان یک چیزی شبیه خود آینه را می‌توان از بتن ساخت و با همان وزن و ابعاد باشد که این تستش انجام شود تا مشخص شود که آیا درست کار می‌کند یا خیر که این کار را نکردند؛ آینه با آن هزینه بالایی که شده است در انبار، نزدیک به 8 سال است که خاک می‌خورد؛ قیمتی که شرکت "شوت" آلمان برای آینه رصدخانه ملی داده‌اند دو میلیون و 350 هزار یورو بوده است که در آن زمان به خاطر موضع‌گیری‌های رئیس‌جمهور وقت در یک موضوع سیاسی، تعدادی از شرکت‌های اروپایی و حتی دانشگاه لوند سوئد که با آنها همکاری داشتیم، مقابل ما جبهه گرفتند. مجوزی که ما برای صدور مجوز خروج آینه از آلمان گرفتیم به مدت یک سال اعتبار داشت و مشخص بود که این یک سال به هیچ وجه تمدید نخواهد شد یعنی ما مجبور بودیم که در این دوره یک ساله، مذاکرات علمی، فنی و قیمت را به نتیجه برسانیم و آینه را ساخته و از آلمان خارج کنیم.

آینه‌ای که به این صورت ساخته می‌شود حداقل 6 ماه در کوره قرار دارد چون شیشه سرامیک است نزدیک به 6 ماه باید در کوره باشد تا سرد شده، ساخته شده و به بیرون بیاورند و بعد از آن برش و تراش آن انجام شود و در نهایت خارج می‌شود؛ شرکت شوت آلمان به ما اعلام کردند که مجوز صدور، تمدید نخواهد شد و از آنطرف پژوهشکده دانش‌های بنیادین به ما می‌گفتند که ما آینه را با روش LC از شما خریداری می‌کنیم؛ روش LC در فارسی به آن نامه اعتبار بانکی گفته می‌شود که آنها گفتند که ما با نامه اعتبار کار نمی‌کنیم و شما باید پرداخت پول را طوری انجام دهید که منشا پرداخت اصلاً در ایران نباشد و معلوم هم نباشد که این پول از ایران به ما پرداخت شده است و در این شرایط بود که گفتیم از ترکیه پرداخت می‌کنیم که آن را هم قبول نکردند!

دکتر "وسترهوف" که سازنده این آینه بود به خاطر رفاقت دیرینه‌ای که با بنده داشت به من گفت که کار تراشیدن آینه را آغاز می‌کنم که وقت شما از بین نرود؛ نزدیک به 400 هزار یورو من تخفیف گرفتم، در ابتدا پیشنهاد قیمت آنها 2350000 یورو بود و بعد از یک جلسه که همه درباره موضوعات مختلف صحبت کردند، یک جلسه خصوصی دو نفره با "وسترهوف" داشتم و به وی گفتم که ایران بالای 2 میلیون یورو نمی‌پذیرد که  این حرف نیز از طرف خودم برای گرفتن تخفیف بود و هیچ‌وقت چنین حرفی را به بنده از داخل نزده بودند و در نهایت 400 هزار یورو تخفیف گرفتم اما یک ریال، پاداش به من ندادند که هیچ، یک قدردانی ساده نیز به خاطر تلاش‌های یک ساله برای مذاکرات سنگین بابت خرید این آینه انجام نگرفت.

بعد از ورود آینه به ایران شما یک عکس از بنده با این آینه پیدا نمی‌کنید و واقعاً نمی‌دانم چرا این برخوردها با بنده صورت گرفت؟! من تا زمانی که آقای منصوری بر مسند بود در کنار این پروژه بدون ادعا کار کردم ولی بعد از رفتن منصوری،‌ دیگر قادر به تحمل این شرایط نبودم و خود آقای خسروشاهی نیز دیگر تمایلی به ادامه کار بنده نداشت یعنی بعد از 4 سال همه نیروها را به جز بنده به پژوهشگاه بازگرداندند که این سرنوشت همکاری من با این طرح بزرگ و ملی بوده است.

ورود آینه رصدخانه ملی به کشور

درباره مراسم افتتاح رصدخانه حاشیه‌هایی وجود داشت که انجمن نجوم ایران در همین راستا بیانیه بسیار محترمانه‌ای را صادر کرد که چرا ارتباط بین رصدخانه ملی ایران و جامعه علمی کشور وجود ندارد که همین موضوع را نیز برنتابیدند چراکه کوچکترین انتقادی را تحمل نمی‌کنند.

در طراحی کلی و اهداف علمی، مدیریت علمی باید تعیین‌کننده باشد وقتی که ما شروع به ساخت می‌کنیم که ساخت با طراحی مفهومی شروع می‌شود که این مراحل شامل طراحی مفهومی، طراحی جزئی، ساخت اجزاء، سرهم‌کردن و مونتاژ  اسمبلی، تست‌ها و کالیبراسیون است که باید به دست گروه فنی انجام شود و باید مدیریت فنی بر سر کار باشد مثل این می‌ماند که شما یک نقشه معماری دارید و بعد برای ساخت به دست مهندس عمران می‌دهید! خود معمار لزوماً نمی‌تواند سازنده خوبی باشد؛ ما تیم فنی و مدیریت تیم فنی در طول ساخت نداشتیم، متخصص اپتیک بالا سر کار نبوده است!

تسنیم: پس با این حساب آینه تلکسوپ نصب نشده است؟

بله! الان آینه نصب نشده است و حتی آداپتور روتیتور یعنی گرداننده میدان وجود ندارد؛ شما فرض کنید تلکسوپ یه چیزی شبیه ضدهوایی است که حرکت‌های آن سمتی و ارتفاعی است، آسمان در حال چرخش است، ستاره‌ها می‌چرخند و اگر بخواهید که تصویر شما ثابت باشد باید این تصویر را خلاف جهت بچرخانیم که آن ستاره ثابت باشد وگرنه شما قادر به تصویربرداری نخواهید بود که ما به آن گرداننده میدان یا در زبان انگلیسی "آداپتور روتیتور" می‌گوییم که هر دوی آن را در یک بخش می‌سازند.

سازه تلسکوپ رصدخانه ملی بدون آینه واقع در محفظه در قله گرگش  و در روز افتتاح

این کار، بسیار چالشی و سخت است که باید برای هر تلسکوپ انجام شود و اینکه این ابزار هنوز ساخته نشده است یا در چه مرحله‌ای است، بنده اطلاعی ندارم اما مسلماً‌ الان بر روی تلکسوپ نیست یعنی به غیر از آینه این هم نیست. وقتی که شما یک ابزار اپتیکی دارید یک قسمتی دارید که نور را جمع‌آوری می‌کند و یک قسمتی نیز نور را ثبت می‌کند مثل دوربین عکاسی‌های قدیمی یک لنز دارید و یک فیلم دارید و آن نقش فیلم را که ثبت تصویر یا پردازش و طیف‌سنجی تصویر است،‌ در واقع چنین ابزارهایی برای رصد خانه ملی ایران در حال حاضر ساخته نشده است یعنی شاید هنوز ما 4 تا 5 سال تا تکمیل رصدخانه ملی ایران کار داریم تا بتواند واقعاً‌ نورگیری کند.

آنچه که الان افتتاح شده است یک بدنه محفظه بوده و بدنه تلسکوپ است و قسمت‌های آهنگری و جوشکاری و ساخت قطعات نه‌چندان چالشی در ایران انجام شده است البته همین کارها نیز کار بسیار سخت و باارزشی است که جای تقدیر دارد اما کارهای چالشی رصدخانه ملی ایران هنوز انجام نشده است و اصل قضیه هنوز پیش نرفته است؛ اینکه افتتاح شده یا بهره‌برداری شده است فرقی نمی‌کند چرا که قصد ما بازی با کلمات نیست، شما مثلاً بدنه یک خودرو را بسازید که موتور نداشته باشد و بگویید که این خودرو به بهره‌برداری رسیده است، وقتی موتور آن را نمی‌شود روشن کرد چه بهره‌برداری از آن شده است؟

تسنیم: چه زمانی می‌‌توانیم با اطمینان بگوییم که رصدخانه ملی ایران به مرحله بهره‌برداری رسیده است؟

افتتاح رصد خانه ملی ایران زمانی انجام می‌شود که تلسکوپ شما نورگیری کرده باشد و آماده تحویل به جامعه علمی کشور باشد یعنی جامعه علمی کشور برنامه تعیین کند که در فلان تاریخ فلان ستاره را رصد می‌کنیم یا فلان سحابی را تصویربرداری می‌کنیم و هر زمان که این کار عملی شد به معنای بهره‌برداری است و ما سالها با این نقطه فاصله داریم.

روش استفاده از تلسکوپ که ابزار پیشرفته علم است این است که شما امکان طراحی پیشنهاد به کاربران بالقوه را می‌دهید امروز من منجم ایرانی علاقه‌مند به استفاده از این تلسکوپ هستم و پیشنهاد خود را طبق یک فرمول مشخص ارائه می‌دهم که جزئیات آن را نیز اعلام می‌کنم که مثلاً‌ ارزش علمی این کار چه چیزی است؛ این درخواست،‌ داوری خواهد شد و کمیته داوری تعیین خواهد کرد آیا این درخواست اولویت کار ما است یا خیر و درچه زمانی یا در چه شبی، به فرد درخواست‌کننده وقت داده شود و تمام تلسکوپ‌های بزرگ دنیا به این روش اداره می‌شوند که کار بسیار تخصصی است.

شما از رصدخانه ملی، یک گزارش فنی و علمی در طول چند سال اخیر پیدا نخواهید کرد! وقتی مدیریت این طرح، خودش را پاسخگوی هیچ کسی از جمله مردم،‌ جامعه علمی کشور یا انجمن نجوم ایران نمی‌داند آیا باورتان می‌شود که این بیاید و مدیریت وقت را به کمیته علمی مستقل واگذار کند؟!

جامعه علمی کشور به رصدخانه ملی ایران دسترسی ندارد. چند خلا بسیار بزرگ در پروژه رصدخانه ملی ایران داریم که یکی از آنها مدیریت صحیح برمبنای اصول علمی است، مدیر بخش اپتیک و مدیر فنی نداریم و از آنطرف آینه نصب نشده و وضعیت آداپتور روتیتور نیز نامعلوم است؛ ابزارگان یعنی مجموعه ابزارهای که کار تصویربرداری،‌ طیف‌سنجی، نورسنجی را انجام می‌دهد، در دسترس نیست چراکه تلسکوپ وسیله جمع‌آوری نور است و بعد از جمع‌آوری نور چه کاری باید انجام دهیم؟ باید تجزیه و تحلیل بر روی آن انجام دهیم که این ابزار، خودش پروژه بسیار بزرگ و مهمی است و حتی گاهی اوقات از خود تلسکوپ مهم‌تر است و تا جایی که من اطلاع دارم در این بخش نیز فعالیتی نشده است؛ اطلاعات سایت، اندازه‌گیری دید منتشر نشده است. پیش‌بینی من این است که اگر کارها به درستی پیش برود ما حداقل 5 سال تا نورگیری واقعی تلسکوپ زمان داریم!

رصدخانه ملی ایران،‌ آبروی ملی و علمی کشور ما خواهد بود و حساسیت‌ها پیرامون این پروژه بسیار بالا است. برای نخستین بار در تاریخ ایران بعد از رصدخانه مراغه ما می‌خواهیم یک ابزار علمی داشته باشیم که در دنیا سرمان را بالا بگیریم که ساخت داخل هم باشد. امروز جامعه علمی دنیا ما را جدی گرفته است و اخبار این رصدخانه در سطح دنیا پخش شده است و زمانی که شما صحبت از افتتاح می‌کنید باید تصاویر نورگیری آن را منتشر کنید. بزرگترین تلسکوپ‌های دنیا تلسکوپ خود را زمانی افتتاح می‌کنند که نخستین تصویر خود را منتشر کنند. من ماشینی را بسازم،‌ بدنه‌اش باشد سوئیچ باشد اما موتوری برای روشن کردن نداشته باشد به چه درد می‌خورد؟! این چه افتتاحی است.

رصدخانه مراغه نخستین و قدیمی‌ترین رصدخانه ایران

گروه نقد و بررسی بین‌المللی پروژه بسیار مهم و لازم است و اگر نباشد هویت تلسکوپ در جامعه بین‌الملل زیر سؤال است و در این حد اهمیت دارد. امروز یک گروه مشاوران بین‌المللی داریم که آخرین بازبینی که توسط آنها انجام شده است در سال 2017 بوده است آیا در 4 سال پیش این مشاوران بین‌المللی، بازبینی کلی را مثل سال 2012 انجام داده‌اند؟ یا بخش‌هایی را بازبینی کرده‌اند که به آنها ارائه شده است؛ شواهد خوبی وجود دارد که نشان می‌دهد بازبینی کلی انجام نشده است همانطور که در سالهای اخیر اطلاعات فنی و علمی از پروژه در هیچ مقاله‌ای و در هیچ کنفرانسی منتشر نشده است. بعضی از مقالاتی که دوستان ادعا می‌کنند از این پروژه منتشر شده است اگر به آنها مراجعه کنید مشاهده خواهید که اطلاعات تخصصی نیست، شما نمی‌توانید یک طرح علمی را در سطح جهانی بگویید که من آن را انجام دادم در حالی که انجام نداده‌اید! چراکه اعتبار علمی کشور در سطح جهان از بین می‌رود.

دو طرح کلان علمی در دهه هفتاد به عنوان اولویت‌های پژوهشی کشور تصویب شد که یکی "شتابگر ملی ایران" و دیگری "رصدخانه ملی ایران" است که شتابگر ملی به لحاظ بودجه از رصدخانه ملی بزرگتر است. شتابگر به این معناست که ذرات را به سرعت بالایی رسانده و آنها را به هم بکوبید و به این‌وسیله مطالعات ساختار ماده را انجام دهید؛ فیزیک مُدرن قرن بیستم در دو حوزه کار می‌کند که یک حوزه فیزیک ذرات بنیادی در اجزای ریز درونی ماده است و دیگری در مقیاس بزرگ است که یکی از آنها نجوم و کیهان‌شناسی و دیگری ذرات بنیادی می‌شود که ایران در هر دو حوزه وارد شده است که من در مورد شتابگر ملی اطلاعی ندارم که در چه مرحله‌‌ای است، یک زمانی دکتر وحیدی رئیس این طرح بودند اما در مورد رصدخانه ملی ایران این نگرانی‌هایی وجود دارد که دومین طرح بزرگ پژوهشی ایران در سه دهه است.

ایران با ساخت رصدخانه ملی ایران علاوه بر اینکه داده‌های کشورهای دیگر را بررسی و تحلیل می‌کند، خود ما نیز داده تولید می‌کنیم و به تولیدکننده اطلاعات تبدیل می‌شویم و کشورهای دیگر از ما درخواست وقت می‌کنند. ایران یک گره از شبکه جهانی می‌شود که تلسکوپ‌های مختلف دنیا با یکدیگر همکاری می‌کنند و کارهای پژوهشی انجام می‌دهند الان مثلاً تصویربرداری از سیاه‌چاله که بسیار سر و صدا نیز کرد از سال 2011 شروع کرد که در ابتدا سه تلسکوپ رادیویی بزرگ بودند که الان تعداد آنها 7 یا 8 عدد رسیده است که بزرگتر و بزرگتر شده است و مثل یک شبکه جهانی است درست مثل اینترنت که اگر جزوی از یک شبکه جهانی باشید قادر به رد و بدل اطلاعات خواهید بود.

ساخت رصدخانه ملی ایران دستاورد علمی مستقیم داشته و یک دستاورد هویتی و شخصیتی و آبرویی برای کشورمان ایران نیز دارد؛ تایلند از آمریکا تلسکوپ 2 متری خریداری کرده و نصب کرد که این به خاطر وارداتی بودن تلکسوپ چندان دستاورد بزرگی نیست اما با این حال 400 نفر در مجموعه آنها کار می‌کنند در حالی که تعداد منجمان رصدخانه ملی ایران شاید انگشت‌شمار و به اندازه انگشتان دست باشد و تعداد مهندسان و تیم فنی نیز شاید به 10 تا 15 نفر برسد یعنی مقیاس پروژه اصلاً صحیح نیست؛ از آنطرف سایت رصدخانه ملی از سال 2016 به‌روز نشده است و هر چقدر از این مطالب به شما بگویم باز هم کم است.

شتابگر بزرگ سِرن یک مجموعه‌ای از 80 کشور جهان است که یک تونل زیرزمینی را در زیر دریاچه ژنو ساخته‌اند که نصف آن در فرانسه و نصف آن در سوئیس است که داده‌های زیادی در آنجا تولید می‌شد و برای پخش این داده‌ها و رساندن داده‌ها به دانشگاه‌هایی که در این پروژه سهیم بودند، قبل از آن باید FTP می‌کردند تا داده رو لود کنند خیلی کار سخت و طاقت‌فرسایی بود که شما لاگین کنید، دستور بگیرید... که به خاطر همین مشکلات آمدند و یک شبکه‌ای درست کردند که شما با موس کلیک کرده و داده بگیرید که این اتفاق در دهه 90 میلادی افتاد  که بعد از آن چیزی به نام Hypertext Transfer Protocol اختراع کردند که جای FTP آمد و امروز بدون اینترنت دیگر قادر به زندگی نیستیم و دستاورد بشری شده است. همه اینها را گفتم تا بگویم امروز سرمایه‌گذاری برای علوم پایه برای هر کشوری می‌تواند سرمایه‌گذاری برای آینده آن کشور است.

سرن (CERN) یا سازمان اروپایی پژوهش‌های هسته‌ای (فرانسوی: Conseil Européenne pour la Recherche Nucléaire)، بزرگ‌ترین آزمایشگاه فیزیک ذره‌ای جهان است که در سال 1954 در بخش شمال‌شرقی شهر ژنو در کشور سوییس در مجاورت مرز فرانسه ایجاد شد؛ اکنون 20 کشور اروپایی عضو این سازمان بوده و بیش از 2٬600 کارمند به‌طور تمام وقت و همچنین در حدود 7٬931 دانشمند و مهندس (به نمایندگی 580 دانشگاه و مؤسسهٔ پژوهشی از 80 کشور جهان) در آن مشغول به کار هستند.

شتابگر بزرگ سرن

فعالیت اصلی سرن، تهیه و ارائه شتاب‌دهنده ذرات و دیگر زیربناها و ابزارهایی است که برای پژوهش‌های فیزیکی در انرژی‌های بالا استفاده می‌شوند. چهار آشکارساز بزرگِ سرن، حاصل همکاری‌های بین‌المللی است. مقر اصلی این سازمان واقع در میرن  یکی از شهرهای تابع ژنو، شامل یک مرکز رایانه‌ای نیز است که این مرکز دارای امکانات پردازشی قدرتمندی است و به گونه ویژه‌ای برای بررسی داده‌های حاصل از آزمایش‌ها ساخته شده‌ است.