صدای پای اسرائیل در آذربایجان

به گزارش خبرگزاری رسا، جنگی که از ۲۷ سپتامبر سال ۲۰۲۰ آغاز شد، انگار هنوز پایان نیافته است. دقیقاً سال گذشته بود که جمهوری آذربایجان و ارمنستان وارد جنگ بر سر قره‌باغ شدند. منطقه‌ای کوهستانی که سال‌هاست در اختیار ارمنستان قرار دارد و باکو مدعی است که این مناطق اشغال شده است.

جنگی که ۴۴ روز به طول انجامید و آذربایجان توانست با کمک ترکیه و اسرائیل در جنگ پیروز شود و بخش‌های زیادی از قره باغ را تصرف کرده و مابقی این مناطق هم در نشست صلحی که بین رئیس جمهور آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان به میزبانی پوتین برگزار شد، بازپس بگیرد.

اما چه شد که آذربایجان در این جنگ توانست پیروز شود؟ ارتش این کشور با کمک‌های مستشاری ترکیه و خرید پهپاد از اسرائیل و آنکار و آوردن چند هزار نیروی تکفیری از سوریه به منطقه قره باغ توانست بر ارمنستان پیروز شود.

پیروزی باکو بر ایروان با کمک تل آویو و آنکارا

البته ناگفته نماند که دولت غربگرای ارمنستان هم در این باخت سنگین مقصر بود. سیاست نزدیکی به غرب و دوری از ایران و روسیه، گماردن افراد ناکارآمد در ارتش و سیستم امنیتی سبب شد که دیگر ارمنستان مانند گذشته نتواند بر آذربایجان چیره شود.

جمهوری آذربایجان در این جنگ ۵ شهر، ۴ شهرک، ۲۴۰ روستا و کل نوار مرز ایران-جمهوری آذربایجان را بازپس‌گرفت. جمهوری آذربایجان کنترل تمام مناطقی از قره‌باغ کوهستانی را که در طول جنگ بازپس‌گرفت، در دست نگه می‌دارد و کلیه سرزمین‌های تحت اشغال ارمنستان در اطراف قره‌باغ کوهستانی تا ۱ دسامبر سال ۲۰۲۰ به جمهوری آذربایجان واگذار می‌شود. البته گذارگاهی از خاک ارمنستان برای دسترسی جمهوری آذربایجان بهجمهوری خودمختار نخجوان گشوده می‌شود.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بنظر می‌رسد روند سیاست‌های منطقه‌ای آذربایجان، ترکیه و اسرائیل در منطقه قره‌باغ و شمال ایران به همین جنگ خلاصه نخواهد شد. آن‌ها قصد دارند با این پیروز ژیپولتیک منطقه را هم تغییر دهند تا در آینده به رویا‌های دور و دراز خود برسند.

دخالت ترکیه از سوریه تا آذربایجان

ترکیه یک دهه است که قصد دارد جای پای محکمی برای خود در منطقه درست کند. دخالت‌های مستقیم این کشور در سوریه و قصدش برای ساقط کردن بشار اسد، دخالت نظامی در لیبی و ورود سیاسی به مسائل مصر، افغانستان، میانمار و بسیاری از کشور‌های دیگر نشان می‌دهد که اردوغان در پی احیای امپراتوری عثمانی است. البته این کشور قصد داشت ابتدا یک اتحاد بزرگ اخوانی در جهان اسلام تشکیل دهد، اما با شکست روبرو شد و فعلا این کشور و قطر از تفکر اخوانی پیروی می‌کنند و این سیاست آن‌ها سبب شده که امارات و عربستان سعودی به دشمنان درجه یک ترکیه و قطر تبدیل شوند.

(نقشه تغییر منطقه قره باغ قبل و بعد از جنگ سپتامبر 2020)

بعد  از این شکست ترکیه به سراغ اتحاد کشور‌های ترک زبان رفت. دست دوستی به سمت آذربایجان داد. کشوری که اکثریت مردم آن شیعه هستند و اردوغان که داعیه دار رهبری اهل سنت است قرابتی با این کشور از نظر مذهب ندارد. حکومت باکو هم سکولار است در صورتی که ترکیه سعی کرده در این چند سال اخیر چهره یک حکومت مذهبی از خود نشان دهد.

ترکیه با کمک به باکو در جنگ قره باغ قصد داشت مرز‌های خودش را به نزدیکی آذربایجان بکشاند و از طریق عرض دریای خزر به کشور‌های ترک زبان (ترکمنستان، قرقیزستان، قزاقستان و ازبکستان) تا نزدیکی چین و روسیه بکشاند. تنها مانع این کشور مسیر بین نخجوان تا آذربایجان و مناطق تصرفی قره باغ بود. چون قبل از این موضوع باید مسیر جایگزین انتخاب کرده و از راه ایران برای مسیر‌های تجاری خود عبور می‌کردند.

موضوع دومی که ترکیه قصد سوءاستفاده از آن را دارد مقابله با نفوذ ایران در منطقه است. آن‌ها می‌خواهند یک اتحادیه متشکل از کشور‌های اسلامی و آسیایی درست کرده تا بتوانند رهبری بخشی از جهان اسلام و منطقه را در دست بگیرند، اتحاد آن‌ها با اسرائیل در قره باغ هم در این پازل قرار می‌گیرد.

اما کمک‌های اسرائیل به حکومت آذربایجان یک مسیر دیگر قرار دارد. این رژیم چند دهه است که وارد جنگ نیابتی با ایران شده و از ۱۵ سال گذشته به این سو آن‌ها با ترور، خرابکاری و هدف قرار دادن ایران در سوریه قصد جلوگیری از نفوذ منطقه‌ای تهران را دارند.

صدای پای اسرائیل در آذربایجان

اسرائیل ابتدا قصد داشت که با نفوذ در کردستان عراق و اربیل یک پایگاه محکم و قوی برای خود در نزدیکی مرز‌های ایران درست کند. تشویق بارزانی به برگزاری همه پرسی برای استقلال کردستان به عنوان یک کشور مستقل در همین چارچوب تعریف می‌شود. همچنین احداث پایگاه موساد در اربیل برای رصد برنامه‌های نظامی ایران هم توسط صهیونیست‌ها برای این منظور بوده است که هدف قرار دادن پایگاه اسرائیل در اربیل و عدم موفقیت همه پرسی استقلال نقشه این رژیم برای نزدیکی به مرز‌های ایران از طریق اقلیم کردستان را نقش برآب کرد.

آن‌ها دوباره بیکار ننشستند و به صلح و سازش با کشور‌های خلیج فارس روی آوردند. اسرائیلی‌ها با امارات و بحرین روند سازش را جلو برده و رابطه خود را به صورت رسمی برقرار کردند. اسرائیل قصد داشت در بحرین پایگاه دریایی و نظامی احداث کند که دست تقدیر باعث شد کشتی‌ها آن‌ها در بدو ورود به هرمز هدف قرار گرفته و نتوانند در بحرین پایگاه نظامی بزنند.

به همین علت آن‌ها به سراغ همان نقشه قدیمی یعنی حضور در کشور شیعه، اما با حکومت سکولار شمال غرب ایران یعنی آذربایجان بیایند. حتی برای اینکار نماینده ویژه در این کشور قرار دادند. «شیفر» از طرف رژیم صهیونیستی و جمهوری آذربایجان مأموریت دارد تمام تلاش خود را بکند تا ایران را با استفاده از شکاف‌های قومیتی، به‌ویژه آرمان‌های جدایی‌طلبانه در میان آذری‌زبان‌ها، تجزیه کند.

شیفر همچنین بار‌ها مقابل کمیته‌های مختلف در کنگره آمریکا (و پارلمان اروپا) حاضر شده و درباره روابط آمریکا با آذربایجان، استفاده از این روابط برای تأثیرگذاری روی ایران و «نفوذ ایران در جنوب قفقاز و مناطق اطراف» شهادت داده است. شیفر طی شهادت سال ۲۰۱۴ خود مقابل «کمیسیون هلسینکی» در کنگره آمریکا درباره اهمیت آذربایجان می‌گوید.

آذربایجان سرزمینی است که یهودیان هرگز در آن با یهودستیزی مواجه نشده‌اند. یهودیان درباره احساس غربت در آذربایجان صحبت نمی‌کنند، چون خودشان را بخشی از آذربایجان حس می‌کنند، و هیچ آذربایجانی‌ای یهودیان را به هیچ عنوان در این کشور مهمان نمی‌داند...  آذربایجان برای آمریکا از جنبه‌های بیش‌تری هم اهمیت دارد، از جمله سیاست واشینگتن در قبال روسیه، روابط با ایران، منع اشاعه هسته‌ای، امنیت منطقه‌ای در خاورمیانه، و امنیت انرژی اروپا.

اسرائیل قصد دارد با تغییر ژئوپلوتیک منطقه و ایجاد شورش‌های قومیتی در ایران زمینه جدایی آذربایجان ایران را فراهم کند. البته مقاصد ترکیه و اسرائیل در آذربایجان با یکدیگر فرق دارد، اسرائیل به دنبال تجزیه و ضربه زدن به ایران به عنوان دشمن است، اما ترکیه به عنوان رقیب ایران می‌خواهد نفوذ منطقه‌ای تهران تضعیف کند و خودش یک جای پای محکم در غرب آسیا داشته باشد.

در مجموع ایران هم متوجه تحرکات محور (ترکی-تکفیری_ عبری) در مرز‌های شمالی خود شد و در طرحی به آذربایجان هشدار داده است که اگر بخواهد بازی جغرافیایی در شمال ایران راه بیندازد ایران این بازی را تغییر داده و حتی ممکن است وارد بخش‌های از نخجوان شود و یک منطقه امن ایجاد کند، البته طرح ایجاد منطقه امن و حائل بین نخجوان و قره باغ هم مطرح شده است که ایران با حمایت و اجازه ارمنستان وارد خاک این کشور شده و بتواند امنیت آنجا و مسیر ترانزیتی را تأمین کند.

گزارش از محمدعلی حسن نیا