در 8 سال دولت قبل، دچار ولنگاری فرهنگی شدیم

۲۲ بهمن ماه ۵۷ تنها نقطه پایان برای رژیم ستم شاهی نبود، بلکه سرآغازی بود برای تحولات عمیق در همه عرصه‌های اجتماع ایران اسلامی بود و بی تردید عرصه فرهنگ از مهمترین آن‌ها به شمار می‌رفت، از این رو پیشوای حکیم انقلاب امام خمینی(قدس سره) همواره بر موضوع فرهنگ بعنوان مهمترین عرصه انقلاب تاکید داشت، تاجایی که در ۲۳ خرداد ۵۹ دستور تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادر کردند، اما بازهم به همین اکتفا نکرده و با صدور پیامی در ۱۹ آذر ۶۳ و با تاکید بر فراگیر شدن انقلاب فرهنگی در همه شئون کشور «شورای عالی انقلاب فرهنگی» با دستور ایشان تشکیل شد.

سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در راستای اعتلای فرهنگ و به مناسبت سالروز تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی در پرونده ای ویژه با نام «هدایتگران فرهنگ» به تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی پرداخته است.

در این پرونده سعی شده به بررسی ابعاد تغییر ساختار فرهنگی، اهمیت فرهنگ و رسانه و تبیین خواست رهبر معظم انقلاب از این شورا پرداخته شود.

جهت پیگیری عملکرد این شورا با دکتر ابراهیم نیک منش عضو شورای حوزوی، شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت‌وگویی انجام شده است که در ادامه می خوانید:

رسا- لطفا کمی خود را معرفی کنید

من ابراهیم نیک منش، فرهنگ پژوه و عضو شورای حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی هستم و با نهادهای انقلابی و فرهنگی مثل حوزه و مراکز دیگر نیز همکاری و فعالیت دارم.

رسا- شورای عالی انقلاب فرهنگی چگونه نهادی است؟

شورای عالی انقلاب فرهنگی از نهادهای رئیسی و راهبردی در کشور می باشد که متولی امر فرهنگ و دانش است و نهادها و مراکز متعددی زیر نظر شورای عالی مشغول به فعالیت هستند که وظیفه من ساماندهی این دستگاه ها می باشد.

رسا- هدف از تاسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی چه بوده است؟

شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از نهادهای مهم در کشور است و مأموریت اصلی آن در حوزه فرهنگ و دانش می باشد که می توان اینگونه بیان کرد که اصلاح رفتار جامعه، یکی از مهم‌ترین وظایف اصلی آن است.

اهداف و وظایف کلی این شورا، مربوط به سیاست های کلان فرهنگی است که هدایت گری، ساماندهی دستگاه ها، ارزیابی و برنامه ریزی برای سال های آینده، اصلاح و تحول در فرهنگ و دانش و ایجاد انقلاب فرهنگی در کشور بخشی از وظایف این شورا می باشد.

رسا- آیا شورای عالی انقلاب فرهنگی در طول چند دهه گذشته به اهداف خود دست یافته است؟

مسأله فرهنگ، مسأله بر زمین مانده جمهوری اسلامی در چهل سال گذشته است که متأسفانه متولی آن شورای عالی انقلاب فرهنگی است؛ هرچند اسم شورای عالی در قانون اساسی نیامده، اما با حکم حکومتی امام خمینی(ره) تشکیل شد و با حکم رهبر معظم انقلاب تاکنون نیز در حال فعالیت است؛ اما هنوز به ساماندهی لازم نرسیده است.

البته فعالیت هایی همچون تنظیم نقشه مهندسی فرهنگی کشور، تهیه نقشه جامع علمی سند تحول آموزش و پرورش در شورا انجام شده، اما این کافی نبوده و پیشرفت چشمگیری در آن حاصل نشده است.

یکی از فعالیت های ما این است که حوزه فرهنگی را در یک مدل و قالب 9 ریز نظام و ۱۷ حوزه عملیاتی مثل حوزه معنویت، حوزه تربیت، حوزه پژوهش، آموزش، تبلیغ، اطلاع رسانی، گردشگری، سلامت، خانواده، حوزه ورزش و امثال اینها طراحی کردیم.

رسا- مطالبه رهبر انقلاب از این شورا در رابطه با تحول در قرارگاه اصلی سیاست گذاری چیست؟

در حکمی که رهبر معظم انقلاب در چند هفته گذشته به شورا دادند یک مقدمه فوق­ العاده مهمی را مطرح کردند که در این مقدمه، اهداف شورای عالی انقلاب فرهنگی را در حوزه‌های سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، هدایت دستگاه‌های دانشجویی و فرهنگی ارائه نمودند. 

ایشان فرمودند: «مأموریت شورای عالی انقلاب فرهنگی از آغاز، سیاست‌گذاری و ساماندهی به وضعیت فرهنگ و دانش در کشور، هدایت دستگاه‌های متصدی به سمت ارزش‌ها و اهداف نظام اسلامی و برآوردن نیاز فکری این دستگاه‌ها است».

باید جهت‌گیری‌های فکری در شورای عالی انقلاب فرهنگی را در قالب نقشه مهندسی فرهنگی بازتعریف و عملیاتی کنیم تا نیازهای فکری دستگاه‌ها تأمین شود.

رسا- سخنان اخیر رهبر انقلاب درباره شورای عالی انقلاب فرهنگی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

از نگاه رهبر معظم انقلاب شورای عالی انقلاب فرهنگی نقش قرارگاه را در کشور دارد؛ اما متأسفانه ما در ۸ سال دولت گذشته در بحث فرهنگ دچار عقب رفت و به تعبیر رهبر معظم انقلاب دچار ولنگاری فرهنگی شدیم و عملاً بخش فرهنگ به‌طور کامل و به صورت تعمّدی رها شده و تعطیل گشت و ضربه‌های بزرگی را به حوزه فرهنگ و دانش وارد کرد.

رسا- شنیده‌ها حاکی از آن است که شورای عالی انقلاب فرهنگی از حدود یک سال پیش، گروهی را برای تحول ساختاری و احیای نقشه مهندسی فرهنگی که نُه فصل دارد تشکیل داده است تا مشغول فعالیت باشند؛ نظر شما در این مورد چیست؟

خطاب من به این افراد و به طور کلی به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی این است که اگر شما فرهنگ و دانش را اعم از فرهنگ عمومی، فرهنگ نخبگانی و فرهنگ صنفی خوب تجزیه و تحلیل نکنید به طور حتم در بحث سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هدایت، ساماندهی، ارزیابی دستگاه‌های زیر مجموعه و تغذیه فکری آنان ناتوان خواهید شد.

به نظر من ساختار شورای عالی انقلاب فرهنگی باید چابک زیرک و کوچک باشد در حالی که ساختار کنونی شورای عالی انقلاب فرهنگی، ساختاری عریض و طویل و فَشَل است و ضرورت حکم می‌کند که ساختار بی‌تحرک آن اصلاح شود.

 اگر ساختار شورای عالی اصلاح نشود فرهنگ اصلاح نخواهد شد و لازم است که ساختار فرهنگی کشور بازتعریف و زیرساخت‌های فکری آن بازمهندسی شود.

رسا- برای ساختار سازی و نظام سازی چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟

به نظر من در بحث نظام سازی و ساختار سازی باید سه ضلع یک مثلث باهم لحاظ شود که حلقه‌های مفقوده در نظام سازی فرهنگی و غیرفرهنگی ما است؛ آن سه ضلع عبارت‌اند از:

الف): ارزش‌مداری که خاستگاه هویتی و معرفتی ما در نظام سازی و جامعه پردازی است.

ب): مردم بنیانی که حلقه مفقوده‌ای بوده و کم‌ارزش‌تر از ارزش‌مداری نیست و درواقع در جایگاه اجتماعی نظام سازی قرار دارد.

ج): مسجد محوری که پایگاه عملیاتی قرارگاه فرهنگی ما خواهد بود.

این سه ضلع باید در تحول ساختاری که در برنامه هفتم در پیش است عملیاتی و اجرا شود.

رسا- چگونه شورای عالی انقلاب فرهنگی منعکس کننده نقطه نظرات اندیشمندان حوزوی هست؟

این امر بستگی به ساختار شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد و متأسفانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در قسمت حوزوی، آنچنان که باید می‌بود، به رسالت خود عمل نکرده و این به ساختار کل شورای عالی انقلاب فرهنگی بر می‌گردد.

دوستان ما در شورای تخصصی حوزوی، زحمات فراوانی را بر دوش می‌کشیده و می‌کشند که مأموریت آنها نیز تزریق نگرش حوزوی در سیاست‌های فرهنگی کشور است.

بنابراین در اولین قدم، وظیفه ما شناخت نگرش‌های دینی و ارائه راهکارهای مناسب برای جریان سازی است که لازمه آن، حضور پررنگ و جدی‌تر شورای تخصصی حوزوی است که متأسفانه در دولت قبلی حضور حوزویان و تشکیل شورای تخصصی حوزه بسیار کم‌رنگ شد؛ امیدواریم که در دولت جدید و در فضای جدیدی که ایجادشده است بازنگری‌های خوبی در این امر صورت پذیرد.

یقیناً بدون حضور حوزویان در این عرصه، امکان جریان دین در صحنه فرهنگ و دانش وجود نخواهد داشت و باید این حضور پاس داشته شده و تشریفاتی تلقی نشود و بر حوزویان به‌عنوان ابزار و حاشیه نگاه نشود.