کیش یا آزمایشگاه تست یک هنجار اجتماعی جدید؟!

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، چند روز پیش مسابقه دوی ماراتن کیش که به‌ صورت سالانه برگزار می‌شود با حضور زنان بدون حجاب و با پوشش‌ها و رفتارهای خارج از عرف معمول برگزار شد که واکنش‌های اعتراضی زیادی در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت.

اما چرا این رویداد ورزشی با این سبک در کیش برگزار می‌شود؟ تصادفی است یا طراحی‌ای انجام شده است؟

برگزاری این رویداد ورزشی با استقبال حدود ۵۰۰۰ نفر در کیش، یک انتخاب تصادفی نبود، بلکه یک انتخاب موقعیتی بود. در منطق موقعیت‌سازی، فضاهایی مثل کیش فقط موقعیت نیستند، اتاق‌های آزمایش هویتند. رفتارها در اینجا تست می‌شود، مشروعیت نسبی پیدا می‌کند و سپس از طریق شبکه‌های اجتماعی، از جزیره بیرون می‌زند و وارد موقعیت‌های دیگر و روزمره زندگی می‌شود.

وقتی یک کنش فرهنگی می‌خواهد «هنجار جدید» را آزمایش و سپس تکثیر کند، به ۳ نوع مکان و یک امکان نیاز دارد: فضای گذار، فضای گریز، فضای گسست و امکان توزیع قوی رسانه‌ای. کیش همه‌ اینها را همزمان دارد. 

۱- کیش «فضای گذار»

فضای گذار جایی است که فرد در حالت بینابینی قرار می‌گیرد. نه کاملاً در هویت سابق است، نه هویت جدیدش تثبیت شده. کیش دقیقاً چنین وضعیتی دارد.
سفر تفریحی، موقت بودن حضور، فاصله از زندگی روزمره، قطع‌ شدن از قضاوت‌ آشنایان و... این حالت بینابینی، آمادگی روانی برای پذیرش رفتار جدید را بالا می‌برد.

۲- کیش «فضای گریز»

در مطالعات فرهنگی، جزیره‌ها به دلیل فاصله از سرزمین اصلی، کارکرد فضای گریز دارند. جایی که شرکت‌کنندگان احساس می‌کنند چیزی در آنجا مجاز است که در سرزمین اصلی مجاز نیست. این احساس، مقاومت هنجاری را کاهش می‌دهد و امکان رفتارهای خارج از عرف را بالا می‌برد. این فضا بهترین آزمایشگاه اجتماعی برای تست رفتارهای جدید است.

۳- کیش «فضای گسست» 

به تعبیر «ویکتور ترنر»، افراد در فضاهای گسست، هویت‌های معمول را کنار می‌گذارند، رفتارهای متفاوت را می‌پذیرند و آمادگی تغییر رفتار در آنها تقویت می‌شود. یک مسابقه ماراتن با پوشش خارج‌ از عرف در تهران با مقاومت بالا همراه است اما همان ماراتن در یک جزیره گردشگری با حداقل مقاومت مواجه خواهد شد. 

۴- کیش «موقعیت رسانه‌پذیر»

کیش به دلیل حضور گردشگران، تسلط برندهای تجاری، معماری خاص سواحل و زیرساخت مناسب تصویربرداری یک «موقعیت رسانه‌پذیر» است. در کیش تصاویر بهتر وایرال می‌شود. در نظریات علوم اجتماعی، فضاهایی که قدرت بازنمایی تصویری بالا دارند، بهترین بستر برای تغییر هنجارند. پس انتخاب کیش کاملاً معنادار بوده. اگر همین رویداد در تهران یا اصفهان برگزار می‌شد، واکنش اجتماعی سنگین‌تر و موج رسانه‌ای محدودتر می‌شد اما کیش به‌خاطر ماهیت موقعیتی‌اش، هم ضربه اولیه را کم‌هزینه‌تر کرد، هم تصویر را پرهزینه‌تر برای جامعه ساخت. به بیان ساده‌تر، کیش محل برگزاری نبود؛ بستر آزمایش یک هنجار بود؛ رویدادی که چهره‌اش ورزشی است اما در اصل دارد یک تجربه جمعی تازه می‌سازد؛ آن هم در فضایی که حساسیت‌ها پایین است و امکان تکثیر رفتارها بالا.