راه را برای عربستان باز گذاشتهایم/ مذاکره مستقیمی با آمریکا نداشتهایم
به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران عصر امروز چهارم بهمن در مراسم اختتامیه همایش ملی ایران و همسایگان در مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه حضور یافت و به ایراد سخنرانی پرداخت.
از این ایده استقبال نمیکنیم که اعضای جدیدی از منطقه به مذاکرات اضافه شوند
وی در ابتدا به مبانی سیاست همسایه محور دولت سیزدهم و اقدامات انجام شده در این زمینه اشاره کرد و گفت: از جمله اقدامات ما در این حوزه، ربط دادن سیاست توجه به همسایگان به موضوع مذاکرات رفع تحریمها در وین هم هست. سعی کردیم تا این سطح هم پیش برویم که همسایگان احساس دوری نکنند.
وزیر خارجه خاطرنشان کرد: همین پنج طرفی که در مذاکرات هستند زیاد هم هستند و ما از این ایده استقبال نمیکنیم که اعضای جدیدی از منطقه به مذاکرات اضافه شوند، ولی حتما در رویکرد جدید، مشورت با همه همسایگان یکی از اولویتهایی است که در موضوع مذاکرات وین هم دنبال میکنیم.
رییس دستگاه دیپلماسی همچنین گفت: صبح باید در این نشست حضور مییافتم، ولی به دلیل اینکه در موضوع هستهای به نقطهای در حال نزدیک شدن هستیم که باید تصمیم مهمی گرفته شود، جلسهای برگزار شد که ناچار شدم در آن جلسه حضور یابم.
وی بیان کرد: برگزاری همایش ایران و همسایگان در نگاه اول این موضوع مهم را به یاد میآورد که تنظیم، تقویت و تعمیق روابط ایران با کشورهای همسایه اولویت اساسی در ابتکارات و سیاستهای کشور است. گرچه میتوان اشاره کرد که ارتقای روابط با همسایگان و این اولویت مهم و ظرفیت عظیم به طور کامل مورد بهرهبرداری قرار نگرفته و ارزش افزوده تقویت مناسبات کشورمان با ۱۵ کشور همسایه در تقویت منافع ملی و توسعه پایدار و همه جانبه منطقهای کمتر دیده میشود. یکی از اولویتهای اساسی مطرح شده از ابتدای شروع به کار دولت جدید، اولویت بخشی به همکاری و تعامل با همسایگان است.
جمهوری اسلامی ایران نیاز مبرمی به عملی کردن مزیتهای نسبی بالفعل خود در یک محیط پایدار منطقهای دارد
امیرعبداللهیان اضافه کرد: دولت سیزدهم با این اولویت در تعامل و گفتوگو با همسایگان در تلاش است با حداکثرسازی ظرفیتهای موجود، به فعلیت رساندن ظرفیتهای معطل مانده و بهینه سازی روابط دوجانبه با کشورهای همسایه را تا تحقق این هدف مجدانه پیگیری کند. سیاست همسایه محور و یا اولویت بخشی به همکاری با همسایگان طبعا دارای مفاهیم عام جغرافیایی، حقوقی، سیاسی و فرهنگی و اقتصادی است. در مفهوم عام و موسع حقوقی، همسایگی علاوه بر مولفه جغرافیا و مرز دارای گزینههای حقوقی و بینالمللی است، از جمله حسن همجواری، عدم مداخله در امور داخلی و عدم تعرض و احترام به تمامیت و یکپارچگی ارضی، عدم استفاده از زور در مناسبات و احترام به استقلال و حاکمیت کشورها.
وی همچنین در این نشست اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران نیاز مبرمی به عملی کردن مزیتهای نسبی بالفعل خود در یک محیط پایدار منطقهای دارد. محیط پایدار به معنی وجود ثبات سیاسی و امنیتی به شکلی است که بتوان هم در سطح راهبردی و هم در سطح تاکتیکی برنامهها و اولویتهای اساسی کشور را محقق ساخت.
وزیر خارجه بیان کرد: اتفاق نظری وجود دارد که علیرغم وجود این ظرفیت بالقوه، محیط پیرامونی ایران به دلایل مختلف از جمله بی ثباتی سیاسی و برخی مداخلات خارجی کماکان ناپایدار است و این عامل باعث عدم توسعه یافتگی فزاینده منطقه شده است. وابستگی سیاسی و امنیتی برخی کشورهای منطقه و زمینه نفوذپذیری در منطقه ابزاری برای مداخلات خارجی را فراهم کرده است. از این رو بخش مهمی از راهبرد سیاست خارجی ایران در سطح منطقهای اکنون معطوف به کمک به پایدار کردن این محیط ژئوپولتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر (فرهنگی) است.
سیاست همسایه محور صرفا با یک طرح کلامی و گفتمانی به دست نمیآید
وی گفت: اتخاذ سیاست خارجی همسایه محور مستلزم اتخاذ راهبردها و سیاستهای مشخصی است که ضمن در نظر گرفتن تحولات و تغییرات کلان در سطح نظام بینالملل مزیت صرفا جغرافیایی ایران را به مزیت ژئوپولتیکی تبدیل کرده و زمینه شکل گیری یک سیاست منسجم همسایه محور را فراهم کرده است.
امیرعبداللهیان ادامه داد: واقعیت این است که تاکنون فرصت و ظرفیت بهرهبرداری از همسایگان متعدد به راهبرد مشخص و عملیاتی جهت تشکیل اجتماع هویت بخش یا سازماندهی فرهنگی و سیاسی مشخصی مثل سیاست همسایه محور برای همه طرفها و کنشگران تبدیل نشده است. این در حالی است که مولفههای تاریخی و جغرافیایی به اضافه قرابتهای دینی و فرهنگی و اشتراکات تمدنی و زبانی با این تعداد کشور همسایه میتواند یک فرصت بی نظیر برای نزدیکی ملتهای منطقه براساس فرصتها و چالشهای مشترک به شما بیاید.
وی گفت: برگزاری این همایش این انتظار را به همراه دارد که با استفاده از پیشنهادات و راهبردهای ارائه شده بتوانیم از ظرفیت بزرگ همسایگان، منافع حداکثری را در جهت توسعه پایدار منطقهای و برون رفت از برخی بحرانهای پیش رو کسب کنیم.
وزیر خارجه افزود: سیاست همسایه محور صرفا با یک طرح کلامی و گفتمانی به دست نمیآید. زیرا دستاوردهای این سیاست نه با آرزوهای مشترک با همسایگان تعیین میشود و نه صرفا یک ژست گفتمانی محض است. دولت سیزدهم به دنبال آن است با تنظیم و مدیریت رویکرد متناسب با کشورهای همسایه انعطاف پذیری در تعاملات متنوع با همسایگان و ارائه تسهیلات متقابل در مبادلات تجاری و اقتصادی بخشی از الزامات سیاست همسایه محور را محقق سازد.
امیرعبداللهیان ادامه داد: سیاست رابطه با همسایگان با محوریت دیپلماسی و ژئوپلتیک ابزاری برای تقویت ثبات و توسعه پایدار اقتصادی و افزایش رفاه و ارتقای امنیت و تامین منافع مشترک همه کشورهای منطقه است. از این رو در این سیاست جمهوری اسلامی ایران باید براساس اعتمادسازی و پذیرش تعهدات مشترک و متقابل در جهت همکاری با همه کشورهای همسایه اقدام کند.
وی خاطرنشان کرد: این رویکرد جدی دولت فعلی جمهوری اسلامی ایران است. هر چند دولتهای قبلی نیز این سیاست را هر یک به سهم خود به پیش بردند. عملیاتی شدن این سیاست علاوه بر منافع اقتصادی در سرعت بخشیدن به پیشرفت کشور براساس مزیت نسبی در حوزه انرژی و نیروی انسانی ماهر و متخصص، زمینه مناسبی را نیز برای حل چالشها و مخاطرات مشترک از جمله مقابله با مواد مخدر، قاچاق انسان، مشکلات زیست محیطی، افراط گرایی و تروریسم فراهم میکند.وی گفت: مهمترین چالش ایران در پیگیری سیاست همسایه محور، یافتن راههایی برای معنادار کردن منطقه گرایی بدون حضور امنیت زدای کشورهای فرامنطقهای است. سیاست همسایگی امنیت پایه جمهوری اسلامی ایران در میان مدت و بلندمدت، به شرط موفقیت در ارائه روشن سیاست خود میتواند این چالش را کمرنگ کند.
امیرعبداللهیان بیان کرد: بر طبق این سیاست هر یک از کشورهای منطقه بنا به میزان امکانات و توانمندیها میتواند نقشی مسئولانه در تامین امنیت منطقه به عهده گیرند. در این طرح جمهوری اسلامی ایران و کشورهای همسایه اولویتهای مشارکت امنیتی خود را در یک سازوکار مشترک تعیین میکنند. وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند تلاش دارد تا با باز کردن باب گفتوگو در قالب تعاملات سیاسی، امنیتی، فرهنگی اقتصادی و تجاری خلأهای سیاست همکاری با همه همسایگان را از میان بردارد.
وزیر خارجه خاطرنشان کرد: طبعا این ظرفیتها با افزایش پویاییهای دیپلماتیک کشور و با کمک یکایک شما اندیشمندان میتواند محقق شود. در راستای سیاست منطقهای و سیاست همسایه پایه، توجه به سازمانهای منطقهای از جمله اکو، شانگهای و اوراسیا و تمرکز بر دیپلماسیهای متنوع از جمله دیپلماسی انرژی و به ویژه دیپلماسی آب در شرایط بحرانی کنونی و دیپلماسی علمی و فناوری از جمله مباحث فراروی دولت در سیاست همسایه پایه و همسایه محور است. امروز جمهوری اسلامی ایران مسیر مهم ترانزیت جهانی است تمرکز دیپلماسی اقتصادی در مقطع کنونی در ایران از جمله رویکردهای فعال و پیش رو است که میتواند ظرفیتهای فراوانی را به همراه داشته باشد.
رییس دستگاه دیپلماسی در پیگیری این سیاست همسایگی اظهار داشت: در حوزه چالشها همچنان با دو چالش در پیرامون خود روبرو هستیم، یک چالش همسایه شرقی ما افغانستان است. کمتر از یک ماه پیش هیأتی از افغانستان به تهران سفر کرد، سرپرست وزارت خارجه هیأت حاکمه موقت افغانستان به همراه تعدادی از وزیران هیأت حاکمه فعلی افغانستان.
وی با بیان اینکه ما مرز مشترک طولانی با افغانستان داریم و موضوعات متنوعی با این کشور داریم، خاطرنشان کرد: از حدود چهار و نیم ماه پیش تاکنون روزانه بیش از ۵ هزار زن، کودک و مرد افغان از مرزهای زمینی به دلیل سرما و وضعیت ناپایدار در افغانستان به سمت مرزهای ما آمدهاند و در اردوگاهها و برخی از شهرها اقامت داده میشوند.
از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان کوتاه نیامدهایم
وزیر خارجه با ذکر این نکته که امنیت مرز و مردم افغانستان و همچنین تشکیل دولت فراگیر با مشارکت همه اقوام در افغانستان برای ما مهم است، اظهار داشت: ضمن اینکه در حوزه ارسال انرژی مورد نیاز به افغانستان توجه و کمک میکنیم، ولی در عین حال از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان کوتاه نیامدهایم. به صراحت وقتی که آقای ملامتقی (امیرخان متقی) سرپرست وزارت خارجه افغانستان درخواست کرد که در سفرش به تهران سفارت جمهوری اسلامی افغانستان را به هیأت حاکمه جدید تحویل دهیم، ما گفتیم دوستیها و برادریهایمان به جای خود، تأکید ما بر ضرورت تشکیل دولت فراگیر با نگاه به ثبات و امنیت پایدار در افغانستان موضوع بسیار مهمی است.
وزیر خارجه یادآور شد: لذا زمانی که دولت فراگیر با استاندارهای شناخته شده و با مشارکت طالبان، پشتونها و سایر اقوام در افغانستان شکل گرفت، آن وقت میتوانیم راجع به شناسایی وضعیت جدید در افغانستان و واگذاری سفارت افغانستان در تهران به هیأت حاکمه رسمی که در افغانستان روی کار میآید، تصمیم بگیریم و اقدام کنیم.
وی با بیان اینکه چالش دیگر ما در موضوع یمن است، گفت: این روزها اتفاقی بین یمن و یکی دیگر از همسایگان در حال وقوع است. آنچه بین یمن و برخی از همسایگان و کشورهایی که در عملیات نظامی علیه یمن مشارکت دارند، میگذرد، یک موضوع یمنی است. ثانیا جمهوری اسلامی ایران در تمامی مراحل از ابتدای بحران یمن و جنگ علیه این کشور، به صراحت طرح سیاسی چهار مادهای را ارائه و همواره از تحقق و پیگیری آن طرح حمایت کرده است.
وزیر خارجه تصریح کرد: حتما برای ما ملاحظه و مشاهده بیش از ۶ سال جنگ و خونریزی در یمن قابل تحمل نیست و هیچ یک از کشورهای منطقه و وجدانهای آگاه در جهان، جنگ را روشی برای راهحل در این بحران نمیدانند. ما گسترش دامنه جنگ را نگران کننده میدانیم و از عربستان سعودی و امارات عربی متحده میخواهیم که با روش سیاسی و با رویکردی سازنده برای پایان دادن به محاصره انسانی در یمن و پایان جنگ و پذیرش آتش بس در یمن و ورود به گفتوگوهای یمنی - یمنی اقدام کنند.
به گفته امیرعبداللهیان ادامه این وضعیت به نفع منطقه نیست و به نفع هیچ یک از کشورهای درگیر این بحران نبوده و نخواهد بود.
راه را برای عربستان باز گذاشتهایم
وی درباره حوزه سیاست همسایه محور با بیان اینکه در این حوزه از تداوم گفتوگوها با عربستان سعودی استقبال میکنیم، گفت: ما راه را برای عربستان سعودی باز گذاشتهایم. هر زمان عربستان تصمیم بگیرد روابط دیپلماتیک خود را با ایران به حالت طبیعی برگرداند، ما از بازگشایی سفارتخانهها و بازگشت روابط به حالت طبیعی و حتی از توسعه روابط با عربستان سعودی استقبال میکنیم.
وزیر خارجه بیان کرد: ما خرسندیم سه دیپلمات ما از چند روز پیش در جده مستقر شدند و فعالیتهای خود را نزد سازمان همکاری اسلامی از سر گرفتند. اینکه چه زمانی سفارتخانههای دو کشور باز شود اکنون عربستان است که باید تصمیم بگیرد و نسبت به این موضوع به جمع بندی لازم برسد. ما هم از دور جدید گفتوگوها استقبال میکنیم و هم مایلیم اشاره کنیم که گفتوگوهای طولانی لازمه بازگشت روابط به حالت عادی به تنهایی نیست، بلکه اتخاذ تصمیم سیاسی امروز یک ضرورت است.
رییس دستگاه دیپلماسی ادامه داد: ما در جمهوری اسلامی ایران به ویژه در دولت جدید با رویکرد به همسایگان این تصمیم را اتخاذ کردهایم که عربستان هر زمان به جمع بندی رسید، میتواند به بازگشت روابط با ایران به حالت طبیعی اقدام لازم را به عمل بیاورد.
حاشیههای سفر آیتالله رئیسی به مسکو
وزیر خارجه در حوزه همسایگان شمالی و درباره سفر آیتالله رئیسی به مسکو اظهار داشت: در این جا یک توافق مهم و راهبردی با همسایه شمالی داشتیم که توافق همکاریهای جامع بلندمدت بین دو کشور در آینده نزدیک به امضا خواهد رسید. روسای جمهور در اصل این موضوع و محورها و سازوکار و ساختار این توافق که قرار است به عنوان نقشه راه بین دو کشور خودش را نشان دهد توافق کردند. در سایر موضوعات مورد علاقه ما بر مبنای منافع مشترک، بدون هیچ محدودیتی با نگاه به ضرورت توسعه همکاریها با همسایگان از جمله همسایه شمالی روسیه اقدام کردیم.
وی یادآور شد: البته این روزها در فضای مجازی به دلیل تحرکاتی که وجود دارد، سعی میکنند حاشیههایی برای این سفر ساخته شود. من برای اینکه گاهی اوقات حاشیهها بر متن در کشور غلبه میکند در جمع شما دیپلماتها و اندیشمندان توضیح بدهم که دستاوردهای این سفر کاملا در راستای منافع ملی کشور است. بارها سعی کردیم توضیح دهیم هیچ اقدامی که خدشهای وارد کند به تصمیم سیاسی و شعار پایدار جمهوری اسلامی ایران مبنی بر استقلال سیاسی کشور و نه شرقی و نه غربی، اتفاق نیفتاده نه در رویکرد ما به چین و نه در رویکرد ما به روسیه و به صراحت اعلام میکنیم که در حوزه روابط خارجی هم با غرب و هم با شرق کار میکنیم ولی در حوزه استقلال سیاست نه شرقی نه غربی با قدرت در جای خودش و به درستی قرار دارد.
امیرعبداللهیان ادامه داد: در حاشیههای سفر آقای رئیسی میگویند نحوه چیدمان میز و نحوه استقبال از رئیس جمهور متفاوت از روسای جمهور دیگر بود. چند روز قبل از سفر به ما گفتند شرایط کرونایی در روسیه به شدت وخیم است. همان روز که آنجا بودیم ۷۰۰ نفر آمار رسمی فوت شدگان کرونا در روسیه بود و ۳۴ هزار و خردهای آمار مبتلایانی که تست پی سی آر از آنها انجام شده بود.
وی افزود: ما توافق کردیم به دلیل این محدودیتها و شرایط کرونایی پروتکلها در نشستن و چیدمان کاملا رعایت و فاصله لازم حفظ شود. برای ما بسیار مهم است رئیس جمهور ما در سفر خارجی و آن هم در این مرحله اخیر و به کشوری که درگیر کرونا است همه پروتکلها به دقت رعایت شود. آقای پوتین برای استقبال از آیتالله رئیسی از چند دقیقه قبل در کرملین در اتاق انتظار قدم میزد و منتظر بود، وقتی آقای رئیسی آمد، به شتاب به سمت آقای رئیس جمهور آمد.
وی ادامه داد: به ما گفته بودند از ۲ ساعت تا ۵ ساعت پوتین آماده گفتوگو است و هر مقدار که فضای گفتوگو اجازه دهد. از قبل گفته بودیم به دلیل طولانی بودن مذاکرات هیأت ایرانی و شخص آقای رئیس جمهور در اذان مغرب باید نمازشان را ادا کنند. ساعت ۵:۱۲ که آنجا اذان مغرب بود، آقای پوتین به آقای رئیسی اشاره میکند که اطلاع دارم وقت نماز شماست و منتظر شما میمانم. حدود ۹ تا ۱۰ دقیقه پوتین در همان اتاق مینشیند و منتظر میماند تا آقای رئیسی در اتاق مجاور نمازش را بخواند و برگردد.
امیرعبداللهیان به استقبال به عمل آمده از آیتالله رئیسی در فرودگاه مسکو نیز اشاره کرد و گفت: در فرودگاه استقبال رسمی انجام و تمام آداب و پروتکلها صرفنظر از محدودیتهای کرونایی رعایت شد. سخنرانی در دوما و سایر برنامهها و از همه مهمتر همه موضوعاتی که در مناسبات با روسیه مهم است در ملاقات روسای جمهور مطرح شد و روز بعد هر دو رئیس جمهور موارد را به وزرای خارجه منتقل و روی نقشه راه و کلیات آن توافق شد.
در آینده نه چندان دور سفر اردوغان را به تهران خواهیم داشت
وی گفت: وقتی از سیاست همسایگی صحبت میکنیم همه ابعاد مدنظر ماست. نگاه به حوزه همسایگان جنوبی و حوزه خلیج فارس در کنار سایر همسایگان مورد توجه جمهوری اسلامی ایران است. در آینده نزدیک سفر رئیس جمهور برای یکی یا دو کشور همسایه در حوزه جنوبی و غربی تنظیم خواهیم کرد. روابط با ترکیه ممتاز و مبتنی بر دوستی است. براساس توافق به عمل آمده، در آینده نه چندان دور سفر اردوغان را به تهران خواهیم داشت. روسای جمهور دو کشور تماسهای متواتری را با هم دارند.
مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع میرسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم
وی به مذاکرات وین نیز اشاره کرد و گفت:در تمام مراحل مذاکرات تلاش کردیم یا در سطح سفرای کشورهای همسایه در تهران و یا با سفر دستیاران سیاسی در وزارت خارجه و معاونان و یا سفر بنده به کشورهای همسایه، آنها را در جریان آنچه بین ما و ۵ کشور میگذرد، قرار دهیم. مذاکرات ما به نقطهای نزدیک میشود که مذاکرات فنی ما در آینده نه چندان دور به حد اشباع میرسد و ما باید تصمیم سیاسی بگیریم. تا این جای کار رفتار سه کشور اروپایی در مذاکرات اینگونه بوده که وقتی از تحریم صحبت میشود آن را به آمریکا حواله میدهند و در موضوع هستهای وقتی صحبت میشود میگویند حوزه نگرانی ماست و ما آمادهایم درباره همه جزییات هستهای گفتوگو کنیم.
وی خاطرنشان کرد: انتقاد ما از سه کشور اروپایی عضو برجام این است که هیچ ابتکار جدید، رو به جلو و سازندهای را در مذاکرات ارائه ندادهاند، البته تلاش کردند در مذاکرات هفتههای اخیر منطقی و با رفتای سازنده حضور داشته باشند. حتی امروز فرانسه دیگر نقش پلیس بد را ایفا نمیکند. چین و روسیه سعی میکنند در مذاکرات ۱+۴ نقش سازنده و مثبت ایفا کنند و همین اینکه گاهی اوقات در انتقال پیامهای آمریکا برای مذاکرات این دو کشور فعالیت خاص خودشان را دارند. برخی کشورهای همسایه ما در این موضوع با نگاه به تسریع در رسیدن به توافق سعی میکنند حامل پیامهایی از سوی آمریکا به ایران باشند.
وی گفت: طرف آمریکایی به صورت «نان پیپر» NonPaper پیشنهادات خودش را در موضوعات فنی به ایران ارائه داده است. ما امروز در نقطهای قرار داریم که باید نتیجه کار کمیتههای سه گانه را در یک تعامل سیاسی با همه طرفها مورد توجه قرار بدهیم و تصمیم بگیریم که چه چیزی در مقابل چه چیزی اتفاق خواهد افتاد.
وزیر خارجه بیان کرد: طرف آمریکایی از طرق مختلف پیامهایی را ارسال میکند که خواهان سطحی از مذاکره مستقیم با ایران است. مذاکرات ما با ۱+۴ است و مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا از طریق NonPaper و از طریق مورا و یکی دو کشور عضو برجام در وین است. گفتوگوهایی که بعضا در برخی از کانالهای مجازی منتشر میشود که ایرانیها در حال مذاکره مستقیم با آمریکاییها هستند به هیچ وجه صحت ندارد، ولی در عین حال اگر در روند مذاکرات به مرحلهای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا لازمهاش این باشد که سطحی از گفتوگو را با آمریکا داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت.
وی گفت: سعی میکنیم همسایگان را به صورت مستمر در جریان تحول قرار بدهیم و متحدان خود را در منطقه در جریان تحولات قرار میدهیم و از مشورتهای متحدان و همسایگان و دوستان در جهان بهرهمند میشویم.