بی ثباتی در بازار برنج

به گزارش خبرگزاری رسا، همین قیمت هم اما برای بسیاری از مردم بالاتر از توان خریدشان است و این مساله باعث شده سراغ برنج‌های بی‌‌کیفیت‌ خارجی بروند؛ برنج‌هایی که از کشورهای هند و تایلند و پاکستان وارد می‌شوند و قیمت‌شان به طور متوسط کیلیویی 30 هزارتومان است.

همچنین در روزهای گذشته به دلیل افزایش قیمت برنج ایرانی، دولت تصمیم به واردات برنج گرفته و رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت جهادکشاورزی از واردات 200 هزار تن برنج خارجی و توزیع آن تا پایان ماه‌رمضان در کشور خبر داده‌است.

 با این همه، سوال اینجا است چرا برنج ایرانی که هیچ وابستگی به خارج از کشور و قیمت دلار ندارد، دچار چنین افزایش قیمتی شده و آیا باید پس از گوشت قرمز، منتظر خداحافظی برنج ایرانی با سفره‌ مردم باشیم و به یک واردکننده تبدیل شویم؟ برای این‌که از چند و چون این ماجرا باخبر شویم، سری به بازار خرید و فروش برنج در شهرستان‌های استان‌گیلان زده‌ایم تا ببینیم چه بلایی بر سر برنج ایرانی آمده که قیمتش سر به فلک کشیده‌است.

افزایش قیمت برنج در روزهای اخیر باعث شد سری به بازارهای محلی فروش در شهرهای آستانه، لنگرود و رودسر در استان گیلان بزنیم و در جریان آخرین قیمت برنج درجه‌یک شمال، در این بازارهای محلی قرار بگیریم. در این بازارهای محلی، خریداران نسبت به افزایش بی‌سابقه قیمت برنج بسیار گله‌مند بودند. از طرف دیگر، فروشندگان برنج نیز نسبت به رکود بازار و نداشتن مشتری برای خرید این محصول کشاورزی اعتراض داشتند. در بسیاری از برنج‌فروشی‌ها، مردم به دنبال خرید برنج نیم‌دانه با قیمت پایین‌تر بودند و اغلب، توان خرید برنج باکیفیت را نداشتند. در این بازارهای محلی، قیمت برنج هاشمی درجه‌یک از محدوده قیمتی ۶۵ هزار تا ۷۰هزار تومان بود که همین برنج در بازار تهران به مرز کیلویی 90هزار تومان نیز رسیده‌است.

برای بررسی دلایل افزایش قیمت برنج با رضا مقدم، یکی از شالیکاران رودسری گفت‌و‌گویی کرده‌ایم؛ مردی که سال‌هاست برنج‌کار است و تاکنون چنین وضعیتی را مشاهده نکرده‌است. او می‌گوید: «من در مهرماه سال جاری، تمامی محصولات خود را بسیار پایین‌تر از قیمتی که این روزها در بازار وجود دارد، به فروش رساندم. متاسفانه امروز سود چشمگیر حاصل از فروش برنج، به جیب دلالان محصولات کشاورزی می‌رود.» مقدم با گله از شرایط پیش‌آمده، ادامه می‌دهد: «تمام سختی‌ها و رنج‌های مربوط به کاشت برنج در روزهای سرد پایان سال و زمان برداشت در روزهای گرم سال، مربوط به شالیکار است؛ ولی سود فروش آن به ما نمی‌رسد. ما با سختی و گرفتاری‌های بسیار برنج می‌کاریم اما این سود به جیب افرادی سوداگر می‌رود.» او ادامه می‌دهد: « افزایش قیمت این روزهای برنج در کشور را دلالان حوزه برنج به وجود آورده‌اند؛ زیرا برنج‌کاران در مهرماه محصول خود را به فروش رسانده‌اند و دیگر برنجی برای فروش ندارند، اندک برنجی هم که در منازل خود جمع کرده‌اند، برای مصرف سالانه خود و فرزندان‌شان است.»

کاهش 15 درصدی کشت برنج

در بازار لنگرود با یاسر امیری که حدود ۲۵ سال است محصولات کشاورزی به‌ویژه برنج می‌فروشد، در این‌باره گفت‌و‌گو کردیم. او می‌گوید: «قیمت برنج درجه یک شمال از مردادماه تا به امروز افزایش چشمگیری داشته‌است.»

این فروشنده برنج در بازار محلی لنگرود ادامه می‌دهد: «برنجکاران، زحمات و هزینه‌های بسیاری برای کاشت محصول برنج متحمل می‌شوند، ولی آن‌طور که باید و شاید نمی‌توانند از سود حاصل از فروش آن بهره‌مند شوند. او معتقد است دلال‌هایی که بر سر مزارع، برنج را با قیمت بسیار پایین از کشاورز می‌خرند، آن را با قیمت بسیار بالاتر به برنج‌فروشان، می‌فروشند و این واسطه‌ها باعث افزایش قیمت برنج در کشور شده‌اند.»

امیری به نکته‌ دیگری نیز درباره علت گران‌شدن برنج اشاره می‌کند و می‌گوید: «امسال با کاهش تولید برنج در مزارع شمال نیز مواجه‌ بودیم و تقریبا ۱۵درصد نسبت به سال قبل زمین‌های کشت برنج کاهش داشته‌است.» او از جمله دلایل کاهش ۱۵ درصدی کشت برنج را کمبود آب، هزینه‌های بالای کودهای کشاورزی و دستمزد بالای کارگران برای مراحل کاشت و برداشت در مزارع برنج شمال می‌داند.

در بازار آستانه‌اشرفیه یکی از خریداران برنج می‌گوید: «در این یک ساعت، به چندین فروشگاه برنج مراجعه کرده‌ام. قیمت‌ها برای برنج هاشمی از حدود ۶۵ هزار تومان آغاز و حتی به ۷۵هزار تومان نیز می‌رسد. من کارمند هستم و یک حقوق معمولی برای گذران زندگی دارم. از مرداد امسال که برنج مصرفی ماهانه خانواده را در بازار محلی آستانه‌اشرفیه تهیه می‌کنم، هربار با یک قیمت مواجه شده‌ام. برای اولین بار امسال محصول برنج تازه را کیلویی 40 هزار تومان خریدم و این بار که به بازار مراجعه کردم، همان برنج به قیمت ۶۵هزار تومان رسیده‌است. برای مردم عادی خیلی سخت است با چنین مبالغی برنج ماهانه مصرفی خانواده خود را تهیه کنند. برنج جزو سبد غذایی همیشگی مردم کشور است و این قیمت‌ها بسیار بالاتر از توان خرید ماست.»

هیچ دلیل پنهانی وجود ندارد

با هر کسی که در حوزه برنج و کشاورزی فعال است اگر صحبت کنید، دلیلی برای افزایش قیمت این محصول بیان می‌کند. دلایلی که از سوءمدیریت تا تورم را شامل می‌شود.

کاهش کاشت: آن طور که مردم محلی می‌گویند، کشت برنج نسبت به سال گذشته 15 درصد کاهش داشته اما برخی مسؤولان و فعالان این حوزه از کاهش 40 درصدی هم گفته‌اند. برای مثال خبرگزاری مهر در گزارشی از این میزان کاهش گفته اما منبع خبر خود را معرفی نکرده‌است.

بالا رفتن هزینه‌ها: کشاورزان که اغلب به شیوه سنتی کار می‌کنند، برای نشاءکاری برنج به کارگرانی نیاز دارند که امسال نسبت به پارسال دستمزدهای بسیار بالاتری را طلب می‌کنند. سال گذشته یک کارگر برای یک روز کار در شالیزار حدود 250هزار تومان مزد می‌گرفت ولی امسال این عدد به حدود 500 هزار تومان رسیده‌است. یعنی دوبرابر افزایش هزینه کشاورز. از سوی دیگر قیمت کود هم افزایش داشته و همین باعث شده هزینه تولید برنج به روش سنتی خیلی بالا برود.

کاهش زمین‌های کشاورزی: همین الان اگر به شمال کشور سفر کنید، صدها قطعه زمین خواهیددید که دیگر هیچ کشاورزی روی آنها کار نمی‌کند و ظاهرا منتظرند تا زمین‌ها خشک شود و به جای آن ویلاسازی شود. همین تغییر کاربری و سوءمدیریت، سبب افت تولید و افزایش قیمت‌ها در این حوزه شده است؛ اتفاقی که ممکن است در سال‌های آینده تبدیل به یک بحران شود.

کشاورزی سنتی: زمین‌‌های کوچک، بهره‌وری پایین، روش‌های سنتی، اتلاف بالا و ادامه کشاورزی به شیوه سال‌های گذشته، باعث شده هزینه تمام‌شده برنج بالا برود و از هر هکتار زمین، محصول کمتری عاید کشاورزان شود. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که در اغلب کشورهای دنیا همه چیز به شیوه مکانیزه انجام می‌شود و دیگر خبری از شیوه‌های سنتی نیست.

حضور دلالان: این یکی، دیگر خیلی تکراری بوده و سال‌هاست همه از حضور دلالان و بازی با قیمت‌ها می‌گویند اما عملا هیچ اتفاقی برای جلوگیری از آن رخ نمی‌دهد و این دلالان هستند که سود اصلی را به جیب می‌زنند و تولیدکننده و خریدار، سرشان بی‌کلاه می‌ماند.

مهدی شریعت ‌ناصری - جام‌جم گیلان