آیت الله العظمی بروجردی و پی‌ریزی نهضت روحانیت در دوران معاصر
اگر امروز برخی چهره‌های وهابیت بر اتحاد با دشمنان اسلام برای مقابله با شیعه تاکید می‌کنند و برخی افراد کم سواد و مشکوکِ منسوب به شیعه نیز در مقابل، اهل تسنن را دشمن اصلی شیعه معرفی می‌کنند نه صهیونیست، باید دانست بزرگان شیعه و عقلای اهل‌سنت هرگزچنین نگاهی نداشته‌اند.
گروه سیره امامین انقلاب، خبرگزاری رسا؛ دهم فروردین سالروز رحلت آیت الله العظمی بروجردی در سال 1340 است. تاثیرات زعامت عامه آیت الله بروجردی در طول 15 سال و پیش درآمد بودن سلوک این مرجع عظیم الشأن برای نهضت روحانیت در قرن اخیر، از زوایای مختلفی قابل بررسی است. از نگاه رهبر معظم انقلاب، حوزه‌ی علمیه‌ی تحت زعامت ایشان، پرورشگاه و خاستگاه افکار نو و گوهرهای درخشانی شد که به برکت آن در سالهای بعد، نهضت روحانیت پی‌ریخته شد. از منظر رهبری همچنان که به برکت نظام جمهوری اسلامی از ایشان یاد و تجلیل میشود، باید روش‌های علمی ایشان نیز تعقیب و تکمیل گردد. (1)
در این یادداشت به یکی از مهترین ویژگی‌های ایشان یعنی نگاه تقریبی، همچنین سابقه و لاحقه این باور وحدت آفرین و پیگیری آن در اندیشه امامین انقلاب پرداخته شده است.
اگر امروز برخی چهره‌های وهابیت بر اتحاد با دشمنان اسلام برای مقابله با شیعه تاکید می‌کنند و برخی افراد کم سواد و مشکوکِ منسوب به شیعه نیز در مقابل، اهل تسنن را دشمن اصلی شیعه معرفی می‌کنند نه صهیونیست، باید دانست بزرگان شیعه و عقلای اهل‌سنت هرگزچنین نگاهی نداشته‌اند.
تاکید بر اشتراکات شیعه و سنی در برابر دشمن مشترک، قطعا به نفع اسلام و همگی مسلمانان بوده و اختصاص به شیعه ندارد و به باور بزرگان فریقین، اقتضای شریعت مقدس اسلام است.
تلاش‌های علامه شرف الدین پیش از آیت الله بروجردی
این نگاه اسلامی در بزرگان پیش از آیت الله بروجردی نیز یک مساله و دغدغه بوده است. به عنوان مثال: علامه شرف الدین موسوی، رهبر بزرگ دینی نیز گام‌های بلندی در این زمینه برداشته است.
ایشان مکاتباتی در سال 1290 شمسی با سُلیم بشری، ریاست دانشکده الازهر دارد که به دلیل مصائبی که در اشغال لبنان توسط فرانسه برای ایشان پیش میاید، نشر آن به تاخیر افتاده و حدود سال 1315 شمسی با عنوان المراجعات منتشر میشود.
کتابی که بدون کمترین توهین و با انصافی مثال زدنی و قلمی زیبا تالیف شده است. سید شرف الدین که در آغاز مکاتبات پاسخ این اشکال را می‌دهد که چرا شیعه از مذاهب جمهور پیروی نمی‌کند و مذهب اهل بیت(ع) شرعا قابل قبول نیست، بحث را به گونه‌ای پیش می‌برد که در پایان مکاتبات، رئیس دانشکده الازهر مشتاقانه از ایشان ادله بیشتر روایی و تاریخی را درخواست میکند.
او در نامه هفدهم به صراحت می‌پذیرد برای اهل سنت هیچ مانعی از قبول روایات ثقات شیعه وجود ندارد و در نامه نوزدهم عمل به مذهب اهل بیت(ع) را همانند عمل به مذاهب چهارگانه اهل سنت مجزی و کافی قلمداد میکند. (6) و در آخرین نامه با نهایت مهر و سپاس می‌نویسد: شکی نیست که شیعیان در اصول و فروع بر دین اهل بیت(ع) استوارند و من پیش از این بر اثر شنیده‌ها از سوی مرجفین و اجحاف کنندگان، قضاوتی اشتباه در این خصوص داشتم. (7)
عشق و علاقه آیت الله العظمی بروجردی به مسئله وحدت و تقریب اسلامی
شهید مطهری یکی از شاگردان آیت الله بروجردی، از عشق و علاقه استاد خود به مسئله وحدت اسلامی و شناساندن شیعه به سایر فِرق اسلامی به عنوان دومین مزیت ایشان، چنین نگاشته است:
«يكى از مزاياى معظم له توجه و علاقه فراوانى بود كه به مسئله وحدت اسلامى و حسن تفاهم و تقريب بين مذاهب اسلاميه داشت. اين مرد چون به تاريخ اسلام و مذاهب اسلامى آشنا بود، مىدانست كه سياست حكام گذشته در تفرقه و دامن زدن آتش اختلاف چه اندازه تأثير داشته است، و هم توجه داشت كه در عصر حاضر نيز سياستهاى استعمارى از اين تفرقه حداكثر استفاده را مىكنند و بلكه آن را دامن مىزنند، و هم توجه داشت كه بُعد و دورى شيعه از ساير فرق سبب شده كه آنها شيعه را نشناسند و درباره آنها تصوراتى دور از حقيقت بنمايند. به اين جهات بسيار علاقهمند بود كه حسن تفاهمى بين شيعه و سنّى برقرار شود كه از طرفى وحدت اسلامى كه منظور بزرگ اين دين مقدس است تأمين گردد و از طرف ديگر شيعه و فقه شيعه و معارف شيعه آنطور كه هست به جامعه تسنن كه اكثريت مسلمانان را تشكيل مىدهند معرفى شود.
از حسن تصادف چندسال قبل از زعامت و رياست معظم له كه هنوز ايشان در بروجرد بودند «دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه» به همت جمعى از روشنفكران سنّى و شيعه تأسيس شد. معظم له در دوره زعامت خود تا حد ممكن با اين فكر و با اين مؤسسه كمك و همكارى كرد. براى اولين بار بعد از چندين صد سال بين زعيم روحانى شيعه و زعيم روحانى سنّى شيخ عبد المجيد سليم و بعد از فوت او به فاصله دو سه سال شيخ محمود شلتوت مفتى حاضر مصر و رئيس جامع ازهر روابط دوستانهاى برقرار شد و نامهها مبادله گرديد. قطعاً طرز تفكر معظم له و حسن تفاهمى كه بين ايشان و شيخ شلتوت بود مؤثر بود در اينكه آن فتواى تاريخى معروف را در مورد به رسميت شناختن مذهب شيعه بدهد.
معظم له را نبايد گفت نسبت به اين مسئله علاقهمند بود، بلكه بايد گفت عاشق و دلباخته اين موضوع بود و مرغ دلش براى اين موضوع پر مىزد. عجيب اين است كه از دو منبع موثق شنيدم كه در حادثه قلبى اخير كه منجر به فوت ايشان شد، بعد از حمله قلبى اول كه عارض شد و مدتى بيهوش بودهاند و بعد به هوش آمدند، قبل از آنكه توجهى به حال خود بكنند و در اين موضوع حرفى بزنند موضوع تقريب و وحدت اسلامى را طرح مىكنند و مىگويند من آرزوها در اين زمينه داشتم. (4)
امام خمینی و مساله وحدت
«اسلام، احکام اخلاقی اش هم سیاسی است. همین حکمی که در قرآن هست که مؤمنین برادر هستند، (5) این یک حکم اخلاقی است، یک حکم اجتماعی است، یک حکم سیاسی است. اگر مؤمنین، طوایف مختلفه‌ای که در اسلام هستند و همه هم مؤمن به خدا و پیغمبر اسلام هستند، اینها با هم برادر باشند، همان طوری که برادر با برادر نظر محبت دارد، همۀ قشرها با هم نظر محبت داشته باشند، این علاوه بر اینکه یک اخلاق بزرگ اسلامی است و نتایج بزرگ اخلاقی دارد، یک حکم بزرگ اجتماعی و نتایج بزرگ اجتماعی دارد. شما ببینید که در همین برهه از زمان که اسلام در اینجا یک سایۀ ضعیفی انداخته است، این «برادری» که مقدار ناقصی الآن در ایران ایجاد شده است، چه آثار رحمتی هست در آن و چه انعکاس رحمانیت الهی در این کشور هست... اخوت اسلامی اقتضای این را می کند که در این جهت اجتماعی همه با هم کمک کنند...» (6)
توجه به حدیث ثقلین و وحدت اسلامی در کلام رهبر معظم انقلاب
در صدر فعالیت‌های مرحوم آیة اللَّه بروجردی (رضوان‌اللَّه تعالی علیه) برای تقریب.. توجه به «حدیث ثقلین» بود که بین مذاهب مختلف اسلامی مورد اتفاق است و متواتراً آن را نقل کرده‌اند. به همان شکلی که شیعه آن را نقل کرده، کتب برادران اهل سنت هم پُر است؛ اگرچه به شکل دیگری هم نقل کرده‌اند. به‌هرحال، مسأله‌ی اهل‌بیت و نظیر آن را که مورد قبول همه‌ی مسلمین است و همه‌ی مسلمین به آنان ارادت دارند و آنان را دوست میدارند و هر کدام به نحوی به آنان عقیده‌ی دینی دارند، محور قرار بدهند. (7)
از منظر رهبر معظم انقلاب: «تجلیل از این دو شخصیت بلندآوازه‌ی دنیای اسلام (آیت‌اللَّه العظمی بروجردی و علامه شیخ محمود شلتوت) تنها تجلیل از دو انسان بزرگ نیست، بلکه خدمت با عظمتی که این دو به امت اسلامی کرده‌اند، هدف اصلی این بزرگداشت است.»
از این رو، تلاش برای تحقق تقریب میان مذاهب اسلامی، در جمهوری اسلامی، ریشه‌ای قدیمی میان مصلحان اسلامی دارد و آیت الله بروجردی(ره) در قرن اخیر، سهمی مهم در تثبیت آن ایفا نموده است.
جمال مومنی زاده
(1) https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2448
(2) المراجعات، ص197.
(3) همان، ص537.
(4) شهید مطهری، مزایا و خدمات مرحوم آیت الله بروجردی، مجموعه آثار، ج20، ص154.
(5) حجرات، آیه 10.
(6) صحیفه امام ج13، ص130: http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_43191/
ارسال نظرات
نظرات بینندگان
ناشناس
۱۷ فروردين ۱۴۰۱ - ۱۸:۲۱
وحدت شیعه و سنی خوبه اما وحدت با وهابیت امکان پذیر نیست
پاسخ
ناشناس
۲۱ ارديبهشت ۱۴۰۱ - ۱۵:۰۸
عقل سلیم حکم میکند بین فرق مسامین وحدت ایجادشودوبتوانند بدون بدبینی دللایل وبرهان هرمذهب را تحقیق وبررسی کننداگرارتباط سالم باشدبهدف خواهیم رسیدوالا نتیجه بعکس می شود همان چیزیکه دشمن دنبال میکند
پاسخ