روایتی درباره عدالت نژادی امیرمؤمنان

در روزگار فعلی به واسطه جنگ های عریان و عیان در اقصی نقاط عالم و گذشته های پیش چشم، نژاد پرستی و توجه حاکمان یک سرزمین به نژاد خاص بیش از همیشه آزادی خواهان را آزار می دهد.

در افغانستان با تنوع نژادی فراوان اکثر حاکمان گذشته از قوم پشتون بودند و دیگر اقوام نیز از حکومت آن ها ناراضی؛ در کشور ترکیه که شرق آن محل سکونت کرد ها است اما افتخار اردوغان این بود در ترکیه جایی به نام کردستان وجود ندارد؛ از راه نزدیک شروع کردیم اما اگر راه دور برویم مدعیان همیشگی حقوق بشر در همین جنگ اوکراین نشان دادند نژاد اروپایی خودشان چقدر اهمیت دارد و در بین جنگ زدگان اوکراینی اول از همه مردم نسبتا اروپایی را به درون خاک اروپا پناه دادند.

در صدر اسلام هم به واسطه این دین جهانی و گسترش اراضی مسلمین دیگر نژاد ها نیز در بلاد اسلامی حضور داشته و گاه مورد آزار برخی اعراب قرار می گرفتند؛ امیر مؤمنان علاوه بر عدالت اجتماعی در رفتار و گفتارش بین نژاد های مختلف تفاوتی قائل نمی شد.

در حدیثی در کتاب شریف بحار الانوار آمده است:

وَ رَوَى أَبُو إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِيُّ: أَنَّ امْرَأَتَيْنِ أَتَتَا عَلِيّاً ع إِحْدَاهُمَا مِنَ الْعَرَبِ وَ الْأُخْرَى مِنَ الْمَوَالِي فَسَأَلَتَاهُ فَدَفَعَ إِلَيْهِمَا دَرَاهِمَ وَ طَعَاماً بِالسَّوَاءِ فَقَالَتْ إِحْدَاهُمَا إِنِّي امْرَأَةٌ مِنَ الْعَرَبِ وَ هَذِهِ مِنَ الْعَجَمِ فَقَالَ إِنِّي وَ اللَّهِ لَا أَجِدُ لِبَنِي إِسْمَاعِيلَ فِي هَذَا الْفَيْ‏ءِ فَضْلًا عَلَى بَنِي إِسْحَاقَ.

دو زن خدمت امیر مؤمنان رسیدند که یکی از آن دو عرب و دیگری از سایر بلاد اسلامی بود و به حضرت اظهار نداری کردند که حضرت علی مقداری پول و غذا به طور مساوی به آن ها داد؛ زن عرب گفت: من زنی عرب هستم و او عجم (غیر عرب) که حضرت در پاسخ فرمود: همانا قسم به خدا من فرزندان اسماعیل را اندازه بال یک مگس فضیلتی بر فرزندان اسحاق نمی یابم.

در حدیثی دیگر از همین کتاب شخصی در توصیف حضرت امیر گفته است:

آكَدُ الْأَسْبَابِ كَانَ فِي تَقَاعُدِ الْعَرَبِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع أَمْرَ الْمَالِ فَإِنَّهُ لَمْ يَكُنْ يُفَضِّلُ شَرِيفاً عَلَى مَشْرُوفٍ وَ لَا عَرَبِيّاً عَلَى عَجَمِيٍّ وَ لَا يُصَانِعُ الرُّؤَسَاءَ وَ أُمَرَاءَ الْقَبَائِلِ كَمَا يَصْنَعُ الْمُلُوكُ وَ لَا يَسْتَمِيلُ أَحَداً إِلَى نَفْسِهِ وَ كَانَ مُعَاوِيَةُ بِخِلَاف‏

حضرت علی در امر بیت المال و اموال عمومی اشراف زاده و شریف را بر فرد عادی برتری نمی داد، عرب را بر عجم نیز برتری نمی داد؛ در خصوص رؤسای قبائل مانند پادشاهان رفتار نمی کرد و کسی را به سمت خود متمایل نمی کرد در حالی که معاویه کاملا بر خلاف این سیره عمل می کرد.

در پایان جملاتی از کتاب «حیات فکری و سیاسی ائمه» نوشته رسول جعفریان تقدیم می شود:

«اسيران آزاد شده را «موالى» مى ‏ناميدند. اين بدان معنا بود كه اين اسير متعلق به اين طايفه عربى بوده و اكنون نيز به نحوى مربوط به همان طايفه مى ‏شود. طبيعى بود كه طبقه موالى از اعراب پايين ‏تر بوده و از حقوق كمترى برخوردار بودند. يكى از دشواري هاى حكومت اين بود كه چگونه با اين مسأله برخورد كند. آنچه مسلم است اين كه زمانى كه امام بر سر كار آمد، جامعه برترى عرب را بر موالى اصل مسلمى فرض كرده بود. اين امر مشكل مهمى براى روحيه عدالت‏خواهانه امام بود كه از نظر دينى هيچ دليلى بر درستى تفاوت مزبور نمى ‏ديد، بلكه بر عكس تساوى همه مسلمانان، دلايل آشكارى داشت.»