فضای مجازی در زندگی بشر امروز، بیش از حد بزرگ شده است

به گزارش سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نوع مواجهه ما با فضای مجازی و کنترل آن از موضوعات مهم و نگران‌کننده این روز‌های کشورمان است. اینکه به چه شکل باید در برابر این مسأله رسانه‌ای تصمیم گرفت، تبدیل به دغدغه بسیاری از پژوهشگران و متصدیان حکومتی در عرصه رسانه شده است. سیدمحمدعلی غمامی، پژوهشگر و استاد مطالعات رسانه در این باره گفت: ما در حوزه مطالعات ارتباطات دو نظریه را شاهدیم که کاملاً در برابر هم قرار دارند. در یک طرف نظریاتی وجود دارند که معتقدند رسانه به شدت و به شکل ‌همه‌جانبه بر زندگی اشخاص تأثیر می‌گذارد. در مقابل شاهد اندیشه‌ای هستیم که رسانه را چندان مؤثر در زیست حال حاضر بشری نمی‌داند؛ بلکه تنها برای آن نقش تسهیل‌گر قائل است. گروه دوم بیش‌ از هرچیز خانواده و مدرسه و... را تأثیرگذار می‌دانند. در این کشمکش نظرات، شخصی به نام «دلفور» بیان کرد که هر دو نظریه در جای خود درست است؛ یعنی باید بدین دو اندیشه در باب رسانه از نظرگاه «نسبت» نگاه کرد. 

 وقتی جامعه ثبات نداشته باشد، فضای مجازی برجسته می‌شود

وی افزود: این نظریه‌پرداز برای بیان دیدگاه خود چنین دلیل می‌آورد که در زمان ثبات اجتماعی، تأثیرات رسانه به حداقل خود می‌رسند، اما در مرحله بی‌ثباتی و بحران از آنجا که افراد فضای واقعی و حقیقی خود را از دست داده‌اند یا نسبت به آن درک چندان روشنی ندارند، بالاجبار رجوعشان به سمت فضای مجازی است و در این روند، شدت و قدرت تأثیرگذاری رسانه‌ها افزایش می‌‌یابد. بنابراین باید برای ما در وهله اول یک تحلیل و بررسی دقیق از «فضای اجتماعی» جامعه به دست بیاید.

فضای مجازی بیش از حد باد کرده است!

غمامی گفت: فضای مجازی یکی از فضا‌هایی است که انسان در آن زیست می‌کند و باید درمورد فضا در محیط اجتماعی بیرون دقیق شویم. سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که اصلاً فضا چیست؟ وقتی نظم فضاها بر هم بریزد، یک فضا به صورت خیلی خاصی برجسته می‌شود. مثل انسانی که نظم اندام بدنش برهم می‌خورد و دستش بسیار بزرگ می‌شود، پایش بسیار بزرگ می‌شود و... فضای مجازی هم چنین چیزی است. فضای مجازی در زندگی بشری بیش از حد بزرگ شده و باد کرده است. حال در این بین، گاهی تصمیمات حاکمیت در مورد فضای مجازی نه برای حل مشکل، بلکه دقیقاً برای تشدید همین برجستگی‌هاست. 

استادیار مطالعات فرهنگی و ارتباطات ادامه داد: وقتی ما خیل کثیری از افرادی را که در پهنه بزرگ جغرافیایی زندگی کرده بودند، روانه شهر‌ها کردیم و در محیط‌های بسته ۴۰ـ۳۰ متری اسکان دادیم آن‌ها چاره‌ای ندیدند جز پناه بردن به فضای مجازی. وقتی در این روند ۵۰ ساله فضای زندگی و خانه از ۲۰۰ متر می‌رسد به ۴۰ متر، شخص برای تنفس بیشتر چاره‌ای جز پناه بردن به فضای مجازی ندارد. در همین راستا ما برای کمک به وضعیت حال حاضر، باید هم در ساحت نظر و هم در ساحت اجتماع و فضای حقیقی یک سیاست‌گذاری دقیق داشته باشیم؛ به طوری‌که هر فضایی اثرگذاری و اثرپذیری خود را داشته باشد؛ نه به این صورت که فضای مجازی کل محیط را غصب کند و نظام‌های زندگی انسان را ببلعد. وقتی زندگی ما در فضای مجازی هضم شد، دیگر تعیین خط و مشی زندگی از سوی او صورت می‌گیرد. 

غمامی گفت: وقتی کل زندگی ما صرف شکم شود، به چیزی جز خورد و خوراک نمی‌اندیشیم، اما وقتی بدانیم سایر قسمت‌های بدن هم به همان اندازه مهم هستند، بخشی از زمان و انرژیمان را صرف آن‌ها خواهیم کرد. فضای مجازی و نسبت آن با سایر بخش‌ها نیز به همین شکل است؛ وقتی توازن در مورد بخش‌های مختلف زندگی شکل گرفت فضای مجازی و مشتقات آن‌ هم در حیطه خود بروز و ظهور خواهند داشت. تصمیم‌گیران حوزه حاکمیتی اگر بیش از آن که تمام توان خود را صرف مدیریت فضای مجازی بکنند، به سایر حوزه‌های اثرگذار نگاه کنند و سعی در تقویت‌ آن‌ها داشته باشند؛ دیگر نیازی نیست به این شدت و حدت ابراز نگرانی نسبت به فضای مجازی داشته باشند.