شماره 10 فصلنامه علمی - ترویجی "مطالعات علوم قرآن" منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دهمین شماره فصلنامه علمی - ترویجی "مطالعات علوم قرآن" به صاحب امتیازی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با مدیر مسؤولی نجف لک زایی و سردبیری محمدصادق یوسفی مقدم منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله در 176صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

 انگاره ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل (مطالعه‌‌ موردی: تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان)

سید مهدی رحمتی؛ فاطمه حاجی اکبری

چکیده: واکاوی اعجاز سخن‌‌گونه‌‌ قرآن کریم با هدف دستیابی به مقاصد الهی، زمینه‌‌‌‌ساز پیدایش دانش‌‌های ادبی، علوم قرآنی و اصول و قواعد فهم متن و نکته‌‌سنجی‌‌های نو درباره معجزه‌ خاتم شده است. پژوهش کتابخانه‌‌ای حاضر با تمرکز بر علوم قرآنی ‌به‌عنوان یکی از شاخه‌‌های منشعب‌شده از کلام وحی، به شیوه‌‌ توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته است. بررسی انگاره‌‌ ضرورت واکاوی علوم قرآنی در منابع غیرمستقل این دانش در راستای دستیابی به برداشت‌‌هایی متفاوت و نو، مسئله‌‌ اصلی تحقیق پیش‌ رو است. یافته‌‌های تحقیق درباره‌‌ دیدگاه‌‌های نظام نیشابوری درباره علوم قرآنی در تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، حاکی از آن است که محقق نیشابوری در عناوین «محکم و متشابه، جمع‌‌آوری قرآن، رسم‌الخط مصحف، متشابه لفظی، مفهوم‌‌شناخت تفسیر و تأویل» راه مشهور دانشیان علوم قرآنی را پیموده است؛ اما دیدگاه‌‌های اجتهادی و گاه متفاوت وی در زمینه‌ «قرائت»، «وقف و ابتدا با تمرکز بر مفهوم نبر و تنغیم» و «تحلیل محتوا و نقد برخی روایات سبب نزولِ مقبول در میراث روایی اهل سنّت» نشان از رویکرد نو و توانمندی مفسر در این حوزه داشته و ضرورت پژوهش و دستیابی دیدگاه‌‌های دیگر مفسران درباره‌‌ علوم قرآنی را به اثبات می‌‌رساند.

بسترهای فقهی اخلاق در روابط همسرانه پس از طلاق از منظر قرآن کریم

محمدرضا جباران

چکیده: از نگاه قرآن کریم طلاق راهی برای گریز از بن‌بست‌های خانوادگی است؛ به همین دلیل نباید خودش موجب مشکلات جدیدی شود. این پیش‌فرض باعث شده است قرآن کریم برای زندگی پس از طلاق الگویی اخلاقی طراحی کند تا زن و مرد را از رفتارهای غیراخلاقی مشکل‌آفرین حفظ کند. منطبق بر این الگو رفتارهای اخلاقی در مقطع پس از طلاق در بسترها و زمینه‌هایی از باورها و رفتارهای

قانونی پدید می‌آیند. اطلاع از این الگو و ابعاد مختلف آن می‌تواند نگاه کنشگران فقهی و اخلاقی

را به طلاق و نوع بهره‌برداری از آن تغییر دهد. مقاله حاضر با احساس این ضرورت،

درصدد برآمده با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به قرآن کریم و منابع تفسیری، بسترهای فقهی

رفتار اخلاقی در زندگی پس از طلاق را تبیین کن و درنهایت تحقیق به این نتیجه دست یافته است که از نگاه قرآن کریم همه رفتارهای اخلاقی چه از جانب زن و چه از جانب مرد در دو زمینه معروف و احسان رخ می‌دهد.

رهیافتی نو بر ترجمه اسما افعال مشهور قرآن در پرتو «تجزیه به آحاد واژگان» (مطالعه موردپژوهانه: ترجمه‌های الهی قمشه‌ای، آیتی و مکارم شیرازی)

سید محمد موسوی؛ حمید رضا فهیمی تبار؛ مصطفی عباسی مقدم

چکیده: قرآن کریم کتابی جهان‌شمول و جاودانه است و همه انسان‌ها مخاطب آن‌اند. اهمیت دسترسی مخاطبان غیرعرب‌زبان قرآن کریممحتوا و مراد جدی خداوند از آیات قرآن، موجب شده است قرآن کریم به دیگر زبان‌ها ترجمه گردد. بر این اساس توجه مترجم به آحاد واژگان، یکردی کارآمد برای تلاش بر ارائه ترجمه دقیق از واژگان کلام اللهخواهد بود. در این مقاله با روش تحلیلی ـ انتقادی و با استفاده از روش تجزیه به آحاد واژگان، اسماء افعال موجود در آیات قرآن در سه ترجمه الهی قمشه‌ای، آیتی و مکارم شیرازی ارزیابی می‌شود. اسم فعل در زبان عربی ساختاری کاملاً شناخته‌شده دارد و در کتاب‌های ادبی به‌تفصیل بدان پرداخته شده است. مترجمان فارسی‌زبان قرآن کریم، در انتقال معنای جدی اسم فعل به فارسی تلاش قابل تحسینی داشته‌‌اند؛ اما کاربست روش تجزیه به آحاد واژگان نشان می‌دهد مترجمان در انتخاب معادل‌‌های فارسی برای اسماء افعال در قرآن، چندان موفق نبوده‌‌اند و تنها به معنای سطحی این واژگان قرآن دست یازیده‌‌اند. هدف این پژوهش ترجمه‌‌ای بر پایه معناشناسی نوین است تا مخاطبان فارسی‌زبان به مراد جدی واژگان نزدیک شوند.

چالش‌های سیاسی مقاومت اسلامی در عرصه داخلی و راه‌حل‌های قرآنی مقابله با آن

مرتضی غرسبان؛ غلامرضا صفریان

چکیده: «مقاومت» یکی از مفاهیم مهم در فرهنگ اسلامی است که مسلمانان با بهرگیری از آن می‌توانند بر چالش‌های ایجادشده از سوی دشمن چیره شوند و به اهداف خود در برخورد با دشمن دست یابند. چالش‌هایی که دشمنان ایجاد می‌کنند، ابعاد گوناگونی دارند که چالش‌های سیاسی از مهم‌ترین آنها است. چالش‌های دشمن در دو عرصه داخلی و خارجی قابل ایجاد است؛ بنابراین چالش‌های سیاسی مقاومت اسلامی دو گونه است: چالش‌های سیاسی داخلی و چالش‌های سیاسی خارجی. در این مقاله ضمن بررسی چالش‌های سیاسی مقاومت اسلامی در عرصه داخلی، راه‌حل‌های قرآنی مقابله با این چالش‌ها تبیین می‌گردد. با بررسی و تحلیل اقدامات دشمن، مهم‌ترین چالش‌های داخلی، نافرمانی، ایجاد اختلاف، نفوذ، و درنهایت شکست و تسلط استبداد است. قرآن کریم در راستای مقابله با این چالش‌ها، راهکارهای متفاوتی نظیر وظیفه‌گرایی، وحدت، بصیرت و درنهایت ظلم‌ستیزی را بیان کرده است. نوع گردآوری اطلاعات در این تحقیق، کتابخانه‌ای است و با روش توصیفی ـ تحلیلی به پاسخگویی به پرسش تحقیق پرداخته شده است.

مبانی قرآنی و روایی قاعده فقهی احترام خون مسلمان

حجت عزیزالهی

چکیده: برخی احکام شرعی از فراگیری برخوردارند و می‌توان بسیاری از احکام شرعی دیگر را تحت پوشش آنها قرار داد. چنین احکام کلانی به قاعده فقهی مشهورند؛ البته برخی قواعد فقهی نیز در میزان شمول و موضوع و مستند و اعتبار بر برخی دیگر برتری دارند؛ قاعده احترام خون مسلمان یکی از قواعدی است که در فقه جزایی کاربرد فراوان دارد. با آنکه این قاعده به‌صورت پراکنده در مسائل مختلف فقهی با عبارت‌های مختلف مورد استناد فقها قرار گرفته، اما در هیچ‌یک از کتاب‌های قواعد فقه به‌صورت مستقل از آن سخن به میان نیامده است؛ پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی در صدد تبیین مبانی قرآنی و روایی این قاعده و جایگاه آن در فقه است. مستندات این قاعده فقهی اعم از آیات و روایات کاملاً حجیت این قاعده را می‌رسانند.

ارزیابی معماری و شهرسازی سرزمین مصر از منظر قرآن کریم

حسین رحمانی تیرکلایی

چکیده: یکی از تمدن‌های کهن بشری تمدن مصر باستان است که از آیات قرآن کریم وجود تمدن در مصر باستان فهمیده می‌شود. قرآن کریم به جغرافیای تاریخی کشور مصر، از جمله حاصل‌خیزی، ذخایر، مفاخر تاریخ ادیان مصر، طبقه‌بندی حکام و پادشاهان مصر و ... اشاره کرده است. یکی از جنبه‌‌های موجود در آیات قرآن کریم، کیفیت معماری و شهرسازی سرزمین مصر است که در این مقاله به تبیین کیفیت شهری در سرزمین مصر، با روشی تحلیلی ـ بنیادی پرداخته شده است و چهار موضوع آثار باستانی و معماری اهرام مصر، برج‌سازی و کاخ‌‌سازی در مصر، دروازه‌های مصر و ساختار شهری مصر بررسی شده است؛ و درنهایت بدین نتیجه رسیده است که سرزمین مصر، از حیث شهرسازی و ساختار معماری یکی از مدرن‌‌ترین مناطق محسوب می‌‌شده که نشان از وجود دانش فنی مناسب در خصوص این مقاله در آن برهه زمانی دارد.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره فصلنامه علمی ترویجی مطالعات علوم قرآن می توانند به نشانی قم ـ پردیسان ـ پژوهشگاه علوم و فرهنگ  اسلامی ـ طبقه همکف ـ اداره نشریات یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://jqss.isca.ac.ir/ مراجعه کنند و با 31156910-025 تماس بگیرند.