آیت الله میرزای نائینی، مبتکر و مکتب ساز در اصول فقه

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت الله علیرضا اعرافی صبح امروز در پیش نشست کنگره بین‌المللی میرزای نائینی در شهرستان نائین با گرامیداشت این شخصیت بزرگ تاریخ حوزه های علمیه اظهار داشت: افتخار می کنیم امروز پیش نشست کنگره بین‌المللی یکی از مفاخر و بزرگان دین که از استوانه‌های حوزه علمیه بوده را در شهری که افتخارات زیادی دارد برگزار می‌کنیم.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور افزود: حوزه‌های علمیه مدیون مردم و ملت شریف ایران در خطه‌های گوناگون هستند که مردم عالم پرور نائین نیز از آن جمله هستند.

وی بیان کرد: نائین شهری از استان اصفهان، به عنوان یک استان تاریخی و صاحب نقش و مهم در تاریخ انقلاب و اسلام است که به روح همه شهدا و عالمان آن درود می‌فرستیم و حضور در این شهر را توفیق و افتخاری بزرگ می دانیم.

آیت الله اعرافی همچنین با گرامیداشت میلاد پیامبر اسلام(ص) و هفته وحدت عنوان کرد: از مجموع میراث گران بهایی که تحت روایت از ائمه اطهار به ما رسیده است، تقریباً باید نصف روایات را به امام باقر(ع) و امام صادق(ع) اختصاص داد، هر چند ائمه اطهار(ع) همگی نور واحد هستند و یک خط فکری را دنبال می‌کردند.

وی تصریح کرد: تفاوت در باب ائمه اطهار(ع) فقط به اختلاف شرایط باز می‌گردد، در حالی که در مورد ما انسان‌های عادی، این تفاوت در حرکات، مواضع و بیان‌ به دو عامل محیط و شخصیت افراد برگشته است.

نماینده مجلس خبرگان رهبری همچنین با اشاره به اینکه میراث حدیثی امام صادق(ع) بر همه ابواب فکری مکتب اسلام و شیعه چتر افکنده است خاطرنشان کرد: در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) شرایط محیطی به نحوی شد که کل مباحث مطرح شده در این دوران با کل مطالب بیان شده در دیگر دوران ائمه هدی، برابری می‌کند.

وی گفت: براساس آماری که در کتاب 22 جلدی مسند الإمام الصادق وجود دارد قریب به ۴۰ هزار روایت، مکاتبه و مناظره در این کتاب از این شریف جمع‌آوری شده که این رقم ۴۰ درصد از کل آن چیزی است که در بحارالانوار آمده است.

آیت الله اعرافی افزود: از اسامی چهار هزار راوی که از دوران امام صادق(ع) نام می‌برند، حداقل نام ۲ هزار و چند صد نفر در این کتاب آمده که ۵۰۰ نفر از شیعه و سنی آنها، از بزرگان فکری اسلام هستند و این از لحاظ کمیت است.

وی تاکید کرد: نائینی افتخار شما و همه ما و امت اسلام است و امیدواریم بتوانیم در این کنگره که با همراهی بزرگان و بیت معظم ایشان شکل گرفته بتوانیم با خروجی های مناسب به سرانجام برسد باید آثاری تولید شود تا حوزه و دانشگاه ما علامه نائینی را بشناسد این رجال و نام آوران تاریخ خود را بشناسد این به هویت بخشی نسل امروز ما کمک می کند نسل جوان امروز ما نیازمند اتکا به استوانه های بزرگ تاریخ خودش است ما نباید مغرور شویم و به آینده فکر نکنیم اما نباید گذشته پرافتخار خود را فراموش کنیم.

مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور بیان کرد: وقتی یک چهره در یک شهر و استان و ملت ظهور پیدا کند ناگهان درجه او را به اوج می رساند در عصر ما یک امام داشتیم چه معادلاتی را در عالم تغییر داد و چه تحولاتی را در جهان به وجود آورد شما یک نائینی دارید که وزنه علم و دانش را این قدر سنگین کرد جوان دانشگاهی و نوجوان اموزش و پرورش و جوان حوزه و جوانان ملت ما نیازمند جهاد تبیین هستند تا انقلاب و تاریخ و فکر و تمدن خود را بشناسند.

وی افزود: این آشنایی به آنها عزت نفس و عزت ملی و اسلامی و انقلابی می بخشد این اولین وظیفه ما مدیران در آموزش و پرورش و دانشگاه و حوزه های علمیه است و این اولین کار و مهم ترین فریضه ماست که این نسل شریف و عزیز را با یادگاران انقلاب و دفاع مقدس و چهره های تابناک علم و دانش که مفاخر بشریت هستند آشنا کنیم این نشست ها باید این آفاق را بگشاید و در این مسیر از خدا کمک می طلبیم.

وی در خصوص بُعد کیفیت آن نیز بیان کرد: میراث به یادگار مانده از امام صادق (ع) برای ما، تقریباً همه ابعاد فکری مکتب شیعه را در موضوعات اعتقادات، اخلاق، فقه و فلسفه پوشش داده و میراث حدیثی امام صادق(ع) برهمه ابواب فکری مکتب اسلام و شیعه چتر افکنده است.

مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور با بیان اینکه در تاریخ حوزه‌های علمیه حتی یک روز هم گسست وجود ندارد عنوان کرد: میرزای شیرازی از یک جامعیتی برخوردار بود که ما در عصر خود آن را در امام خمینی می دیدیم، جامعیتی که همه اضلاع امور اسلامی در قله سرآمد است و در کنار آن اخلاق و معرفت و روحیات و شخصیت متعالی معنوی و شخصیت اجتماعی و سیاسی و حاضر در صحنه های دفاع از اسلام و مردم چه ایران و عراق و همزمان شخصیتی که قلم زیبا و هنر خوب و بیان جذاب و شاگر پروری و موج آفرینی در حوزه دارد و زعامت حوزه نجف در وجود ایشان بود.

وی تصریح کرد: این عالم، علم بزرگ هدایت بود، حوزه‌های علمیه تاریخ پر فراز و نشیبی را طی کرده است و برگزاری این پیش نشست گامی در معرفی چنین شخصیتی است.

آیت الله اعرافی اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های تاریخ حوزه‌های علمیه ما، پیوست و نبود هرگونه گسست در این تاریخ است، هویت و ریشه تاریخی یک بنیاد و نهاد علمی از موضوعات با اهمیت در جهان است که تاریخ حوزه‌های علمیه این کشور دارای این هویت‌اند.

وی خاطرنشان کرد: اگر امروز مدرسه علمیه آیت الله میرزای نائینی را در شهر نائین بررسی کنیم، متوجه می‌شویم این تاریخ بدون یک روز گسست به حوزه‌های علمیه در ایران، نجف، بغداد، کوفه و حتی مدینه اتصال می‌یابد و این تاریخ مشعشع هرگز قطع نشده است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: امروز نسل جوان ما باید این تاریخ مشعشع را بداند، این نسل باید آگاه باشد که علوم متعدد رایج روز در پایگاه‌های حوزه‌های علمیه در دوران‌های مختلف تاریخ تدریس شده است.
وی با اشاره به اینکه هر چند پایگاه‌های حوزه‌های علمیه مختلف بوده است افزود:قطب‌های اصلی حوزه‌های علمیه در اعصار متعدد تاریخ، به دلیل شرایط اجتماعی جابجا شده، یک روز اصفهان، یک روز نجف، روز دیگر بغداد و امروز قم است، اما حتی یک روز هم این تاریخ گسست ندارد و قطع نشده است، البته جایی مثل نجف علیرغم فراز و فرودهایی، قریب به هزار سال مشعل علمی‌اش فروزان بوده است.

آیت الله اعرافی با اشاره به برخی از نکات در باب شخصیت میرزای نائینی بیان کرد: نخستین نکته این است که این عالم از حوزه‌های علمیه عصر خود الهام گرفته است، در آن زمان حوزه علمیه اصفهان از قطب‌های اصلی حوزه‌ها به شمار می‌آمد، مکتب اصفهان بر روح و روان این جوان علم اندوز و خوشفکر تأثیر گذاشت و از حضور در محضر عالمان بزرگی چون ابوالمعالی کلباسی، آیت الله محمد باقر نجفی اصفهانی و جهانگیرخان قشقایی بهره برد.

وی تصریح کرد: اولین دریافت‌های آیت الله میرزای نائینی، پراستعداد در حوزه علمیه اصفهان شکل گرفت و پایه عقلی در کنار مباحث نقلی ایجاد شد، در آن زمان قطب اصلی حوزه‌های علمیه در سامرا بود که در نزد آیت الله میرزای شیرازی در سامرا حضور پیدا کرد و مراتب عالیه حوزوی را طی نمود.

امام جمعه قم همچنین خاطرنشان کرد: آیت الله میرزای نائینی در مسیر ترقی علمی خود در پرتو حوزه‌های علمیه سامرا و درس بزرگان آن زمان قرار گرفت و اندیشه و تفکر بلند آیت الله میرزای شیرازی، قامت علمی آیت الله نائینی را پرورش داد.

وی ادامه داد: طبق اسناد چنین بر می‌آید که آیت الله میرزای نائینی از حوزه‌های علمیه پایه بهره‌های وافی برده است و وقتی وارد حوزه علمیه نجف شد، در کمال علم بود و به عنوان یک مشاور امین برای آخوند خراسانی قرار گرفت، دیگر این زمان، وقت شاگرد پروری آیت‌الله نائینی بود.

آیت الله اعرافی اظهار داشت: از طرفی از نقاط پررنگ زندگی آیت الله میرزای نائینی این است که از ارتباط و تعامل با مهمترین حوزه‌های علمیه عصر خود بهره برد و آنگاه در کسوت استاد در حوزه علمیه نجف قرار گرفت، ضمن اینکه مرحوم آیت الله میرزای نائینی از لحاظ علمی هم یک جامعیت ویژه‌ای دارد و علی رغم اینکه این عالم سرآمد و مبتکر در قلمرو اصول به شمار می‌آید ولی از دامنه وسیع و عمده علوم اسلامی برخوردار بوده است.

وی گفت: فقه و اصول ستون فقرات حوزه‌های علمیه است که آیت الله میرزای نائینی در اصول، امام، مبتکر و مکتب ساز است، از این رو آن عالم در قلمرو فکری و اندیشه حکمی و عقلی، انصافاً بزرگ و عظیم الشأن است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه افزود: اصول فقه ما چشمه جوشانی است که قابل وصف نیست، گرچه امروز عده‌ای نقدهای سطحی برای خالی کردن دل طلاب جوان مطرح می‌کنند که کار غلطی است، اما شاید بیست نظریه مهم کلامی در اصول ما وجود دارد که آیت الله میرزای نائینی در آن ورود کرده است.

وی بیان کرد: مایه‌های قوی از فلسفی -کلامی در اندیشه آیت الله میرزای نائینی وجود دارد، همچنین در موضوع تفسیر هم آیت الله نائینی تبحر بالایی داشتند، بر این اساس مرحوم آیت الله نائینی از یک جامعیت فکری در علوم پایه حوزه برخوردار بودند.

آیت الله اعرافی عنوان کرد: سومین نکته در سیره آیت الله میرزای نائینی، جمع بین عمل و اخلاق و معرفت است، مرحوم آیت الله میرزای نائینی اهل معنا بوده و دستی بر سیر و سلوک اخلاقی و معنایی داشته است که مورد کمی نیست، امیدواریم در مجموعه آثار منتشر شده از مرحوم آیت الله میرزای نائینی، بعد روحی، معرفتی، اخلاقی، معنوی و ملکوتی این عالم برای حوزه و دانشگاه معرفی شود.

وی با اشاره به چهارمین نکته در باب شخصیت میرزای نائینی تصریح کرد: از مرحوم آیت الله میرزای نائینی، داشتن رویکرد اجتماعی و سیاسی در کنار جامعیت علمی و اخلاقی است، امروز اگر کسی بگوید حوزه علمیه از سیاست جدا است، در حقیقت با الفبای تاریخ حوزه‌های علمیه آشنا نیست.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: به گواه تاریخ، حوزه‌های علمیه مستقلاً سیاسی بوده است، آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی در تأسیس حوزه علمیه قم قطعاً یک شخصیت هوشمند و بزرگ سیاسی بوده است که مقابل چشم فرعون زمانه و در دوران ستمشاهی رضاخان و حکومت انگلیسی چنین کاری را انجام می‌دهد.

وی گفت: مرحوم میرزای نائینی صاحب تئوری و اندیشه سیاسی بود، ایشان در مکتب آیت الله میرزای شیرازی بزرگ شد که با دو سطر فتوای خود لرزه بر اندام انگلیس خبیث انداخت و در سیاه ترین تاریخ دین و حوزه و هجوم انگلیس و قدرت های استکباری غرب و حاکمیت رضا خان، این آدم سیاسی هوشمند جلوی چشم فرعون زمان، حوزه علمیه قم را پایه ریزی کرد و حوزه ای که امروز سرآمد حوزه هاست و انشالله در یکصدمین سالگرد هجرت نشان خواهد داده شد که حوزه قم به خصوص در پرتو انقلاب اسلامی چه قله هایی را درمی نوردد.

آیت الله اعرافی افزود: همه ما ریزه خوان نجف شریف و بزرگ هستیم و همچنان نیز جایگاه نجف بزرگ و عظیم است اما حوزه قم تطوراتی را پایه ریزی کرده که قابل وصف نیست.