شماره ۴۵ فصلنامه علمی ترویجی «اخلاق» منتشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، شماره 45 فصلنامه علمی ترویجی«اخلاق» صاحب امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم - شعبه اصفهان و مدیرمسئولی عبدالرسول احمدیان با سردبیری اصغر هادی منتشر شد.

این فصلنامه در 6 مقاله و 196 صفحه منتشر شده و عناوین، نام نویسندگان و چکیده مقالات به شرح زیر است:

پیش‌نیازها و هم‌نیازهای اخلاقیِ دانش‌اندوزی با تأکید بر معارف قرآن و حدیث

صفر نصیریان؛ مسلم محمدی

چکیده: پیش‌نیازهای اخلاقی دانش‌اندوزی به آن دسته از ارزش­های اخلاقی در حوزۀ دانش‌اندوزی اطلاق می­شود که دانش‌اندوز قبل از شروع تحصیل دانش به آن‌ها نیاز دارد. هم‌نیازهای اخلاقی نیز به آن دسته از ارزش‌های اخلاقی گفته می‌شود که بر دانش‌اندوزان لازم است هم‌گام با تحصیل دانش، خود را به آن‌ها مزین کنند. با توجه به مسائل اخلاقی گوناگونی که در فضاهای علمی به چشم می‌خورد، در این تحقیق، بدون نگرش انتزاعی صرف، به ارائۀ راهکارهایی برای حل این مسائل توجه شده است. این نوشتار بر آن است پیش­نیازها و هم‌نیازهای اخلاقی دانش‌اندوزی را از دیدگاه عقلی، نقلی و عرف رایج بومی وطنی و با روش توصیفی-تحلیلی بررسی کند. طبق بررسی‌های انجام‌شده، می‌توان به اخلاق در حوزۀ پیش‌نیازها، از سه جنبۀ عام، علمی و معنوی و در حوزۀ هم‌نیازها، از سه جنبۀ ملاحظات عمومی، ملاحظات یادگیری و ملاحظات اجتماعی-محیطی توجه کرد. گفتنی است که هریک از جنبه‌های پیش‌گفته، خود مشتمل بر ارزش‌های زیرشاخه‌ای هستند که در این نوشتار از آن‌ها با عنوان «مورد پژوهانه» بحث شده است.

تبیین اصول اخلاقی حاکم بر تولید و توزیع محتوا در فضای مجازی از منظر اخلاق اسلامی

سبحان نقدی پور؛ حسین دیبا؛ فرزانه اسلامی باباحیدری

چکیده: فعالیت تولیدکنندگان و ترویج‌دهندگان محتوا در فضای مجازی به‌نوعی زیربنای فعالیت­های سایبری کاربران و استفاده­کنندگان از محتوای مجازی است و از همین رو، این گروه از جایگاه ویژه­ای در اخلاقی‌شدن فضای مجازی برخوردارند. مسئلۀ مهم، تبیین ملزومات پایبندی اخلاقی و رفتارهای اخلاقی تولیدکنندگان و ترویج‌دهندگان محتوا در فضای مجازی است و تا زمانی که این مسئله تبیین نگردد، رفتار اخلاقی این افراد و در نتیجه، اخلاقی‌شدن فضای مجازی، امری ناممکن و دست‌نیافتنی است. هدف از این پژوهش، پاسخ به سؤالاتی است که با بنیان‌های ارزشی افعال و مسئولیت‌های اخلاقی تولیدکنندگان و ترویج‌دهندگان محتوا در فضای مجازی و فناوری­های اطلاعات و ارتباطات پیوند دارد. روش تحقیق از نظر گردآوری اطلاعات، کتابخانه­ای و رصد میدانی فضای مجازی و از نظر ارائۀ اطلاعات، تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است. از منظر آموزه­های وحیانی اسلام، اصول و ارزش‌های اخلاقی حوزۀ تولید و ترویج محتوا در فضای مجازی عبارت‌اند از: راستی و صدق، اهتمام به امور دیگران و خدمت‌رسانی، مسئولیت‌پذیری و وظیفه‌شناسی، امانت­داری و رعایت حقوق دیگران، دانش‌افزایی، پرهیز از اشاعۀ فحشا، حفظ محیط‌زیست و پرهیز از شایعه‌پراکنی.

تحلیل مقایسه‌ای مفهوم تربیت اخلاقی از منظر علامه طباطبایی با الگوی رشد صفات خُلقی شخصیت (با هدف کاربرد در عرصۀ فرزندپروری)

کوثر دهدست

چکیده: یکی از کارکردهای خانواده، تربیت اعضای جدید و پرورش فرزندان بر اساس نیازهای تربیتی مختلف از جمله تربیت اخلاقی است. مقالۀ حاضر درصدد است از طریق مقایسۀ تحلیلی مبانی هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و کاربردهای دو الگوی تربیت اخلاقی از منظر علامه طباطبایی و رشد صفات خُلقی شخصیت به نگاهی عمیق‌تر در این زمینه دست پیدا کند. برای دستیابی به این هدف از روش فرایند چرخه‌ای تحلیل استفاده شده است. بر این اساس، الگوی فرزندپروری مبتنی بر آرای تربیت اخلاقی علامه طباطبایی به‌منزلۀ الگویی جدید تبیین و بررسی شد و نشان داده شد که «منش»، هدف اصلی تغییر در فرایند این الگو محسوب می‌شود و چگونگی ایجاد آن تحت‌تأثیر سه عامل «صفات طبیعتی ذاتی (موروثی)»، «صفات خُلقی غیرذاتی (محیط‌ساخته)» و «اخلاقیات (خودساخته)» انسان است و ارادۀ خود شخص در ایجاد و شکل‌دهی به آن نقش بسزایی دارد. این الگو با تکیه بر ایجاد تغییر در این عوامل و مؤلفه‌ها، راهبردها و روش‌های آموزشی و تربیتی خود را بنا می‌گذارد و اساسی از نظر مبانی هستی‌شناسی و انسان‌شناسی و کاربردی، تفاوت‌هایی با الگوی تربیت اخلاقی رشد صفات خُلقی شخصیت دارد.

ارائۀ الگوی آگاه‌سازی مخاطب برای برون‌رفت از فریب‌کاری رسانه (مبتنی بر محیط خانواده)

حسین سلطانیان؛ فائزه تقی پور؛ حمیدرضا پیکری

چکیده: هدف این پژوهش، ارائۀ الگوی آگاه‌سازی مخاطب برای برون‌رفت از فریب‌کاری رسانه مبتنی بر محیط خانواده است. در عصر ارتباطات، دستیابی به مخاطبان و آگاه‌سازی مخاطب و اثرگذاری برآنان، از اهداف دست‌اندرکاران رسانه­های مختلف است. یکی از مهم‌ترین عناصر ارتباط با مخاطب، اثری است که رسانه بر او می­گذارد. با نگاهی به پیشینۀ تحقیق دربارۀ اثرگذاری رسانه‌ها و آگاه‌سازی مخاطب، به‌ویژه در محیط خانواده، برای برون‌رفت از فریب‌کاری رسانه می‌توان دریافت که اثرگذاری رسانه‌ها بر مخاطب همواره موردتوجه گردانندگان آن‌ها، اندیشمندان حوزۀ مطالعات رسانه‌ای و دولت بوده است. در واقع، متصدیان و متولیان رسانه‌ها همواره این پرسش را مطرح می‌کنند که آیا رسانه‌ها می‌توانند تأثیری بر مخاطبان خود به‌ویژه در حوزۀ خانواده داشته باشند و آیا می‌توانند آن‌ها را در رسیدن به اهدافشان یاری کنند؟ روش تحقیق، کتابخانه‌ای و اسنادی و ابزار گردآوری اطلاعات، یادداشت‌برداری است. برای گردآوری اطلاعات، کتاب‌های نظری دربارۀ رسانه و مطالعات انتقادی، مقالات علمی‌ پژوهشی، تخصصی و ترجمۀ متون تخصصی بررسی و واکاوی شد.آنگاه با توجه به موضوع مقالۀ حاضر، زمینه‌ها و عوامل فریب‌کاری در رسانه، تحلیل و راه‌های برون‌رفت از آن، شناسایی شد. همچنین، اثرگذاری رسانه‌ها بر آگاه‌سازی مخاطب بررسی گردید.

بیانیۀ گام دوم انقلاب اسلامی و اخلاق سلامت

محسن رضائی آدریانی

چکیده: در بهمن سال 1397، رهبر معظم انقلاب، مطالبی منتشر کردند که با عنوان «بیانیۀ گام دوم انقلاب» شهرت یافت. دومین توصیۀ ایشان در این بیانیه «معنویت و اخلاق» است. این مقاله به مؤلفه ­های بیان‌شده در این بخش و ربط و نسبت آن با اخلاق پزشکی در کشور پرداخته است. این مطالعه به‌شیوۀ تحلیل محتوای بیانیۀ منتشرشده انجام گردید. نکات مربوط به اخلاق و اخلاق پزشکی در دو محور: الف) اخلاق و تمدن­سازی و ب) مؤلفه­های اخلاقی بیانیه، دسته­بندی و تحلیل شدند. محور دوم، خود به سه بخش 1) مبانی اخلاقی، 2) اخلاق؛ جهت‌دهندۀ حرکت‌ها، نیاز جامعه و 3) نقش سازمان در گسترش اخلاق تقسیم شد. امروزه نیاز اصلی سامانۀ سلامت، رعایت اخلاق حرفه­ای فردی است.با وجود تلاش­های ارزشمند و پیشرفت­های اخلاق پزشکی کشور، ارتقای روزافزون اخلاق سلامت برای رسیدن به افق تمدن نوین اسلامی مستلزم کار جهادی و تلاش فوق­العاده است.در کنار اهمیت اخلاق فردی، اخلاق سازمانی و اخلاقی‌بودن مجموعۀ مدیریتی نظام سلامت کشور نیز اهمیت دارد. سیاست‌گذاری­های کلان، میانی و خُرد باید بر مبنای مراعات اصول و قواعد اخلاق پزشکی باشد.

پیامدهای گرایشی دنیاگرایی از دیدگاه قرآن

پریسا صدیقی پاشاکی؛ کامران اویسی

چکیده: کشف پیامدهای یک رذیله در علم اخلاق و در حوزۀ مطالعۀ گرایش‌های  انسان، به فرد انگیزه می‌بخشد تا آن رذیله را رفع کند.گرایش­ها مجموعه عواطف و احساساتی هستند که نوع تفکر و بینش انسان بر آن‌ها تأثیر دارد. یکی از گرایش‌های مؤثر بر شخصیت انسان که پیامدهای تخریبی اخلاقی برای او دارد، دنیاگرایی است؛ لذا در نوشتار حاضر سعی شده است با روش توصیفی- تحلیلی، پیامدهای گرایشی دنیاگرایی تبیین و تشریح شود. آثار روانی خودخواسته از جمله خداگریزی، خودشیفتگی، آرزومداری، راحت‌طلبی، مال‌اندوزی (که شامل بخل و حرص و ولع می‌شود)، خودبزرگ‌بینی و امید و آرامش کاذب، و آثار روانی ناخواسته شامل ناامیدی و ترس و اضطراب، از جمله پیامدهای گرایشی دنیاگرایان است.

علاقه مندان جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره شماره 45 فصلنامه علمی ترویجی«اخلاق» می توانند به نشانی اصفهان، خیابان حافظ، چهارراه کرمانی، دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان با شماره تلفن 4 ـ 32208001 (031) یا به نشانی اینترنتی این فصلنامه به آدرس http://akhlagh.morsalat.ir/ مراجعه کنند یا تماس بگیرند.