آنچه از امام هادی باید بیاموزیم/ صله رحم عمر را طولانی می‌کند

با نگاهی به دوران امامت و سبک زندگی امام علی النقی(ع) می توان به شایستگی های اخلاقی این امام بزرگوار که از محبوبیت و نفوذ بالایی در میان مردم برخوردار بودند، پی برد به خوبی دریافت که چرا خلیفه وقت از وجود امام هادی(ع) در مدینه هراس داشت و ایشان را به سامرا تبعید کرد. به واقع، امام هادی(ع) علاوه بر آنکه امام دهم شیعیان بودند و از این جهت مورد محبت مردم قرار داشتند، از سجایای اخلاقی والایی چه در بعد فردی و چه در بعد اجتماعی بهره می‌بردند و همین نیز از ایشان شخصیتی محبوب و با نفوذ ساخته بود که در این گزارش می‌خواهیم مرور مختصری داشته باشیم بر سبک زندگی این امام بزرگوار و آنچه می‌تواند چراغ راهی باشد برای محبان ایشان.

ساده زیستی و فارغ از دنیا طلبی

امام علی النقی(ع) آنچنان در ساده زیستی شهره و نسبت به مادیات دنیا بی توجه بودند که 42 سال عمر باعزت شان را هیچ گاه صرف مال اندوزی و تجملات نکردند. ایشان دنیا را به مانند بازاری می‌دیدند که گروهی در آن سود(اخروی) می برند و گروهی دیگر زیان؛ بنابراین همواره درحال عبادت خداوند بودند و نظری به مال دنیا نداشتند، بطوریکه وقتی دشمنان در دل شب به خانه ایشان هجوم می آوردند، امام هادی(ع) را با ردایی پشمینه می دیدند که گاهی روی تکه ای حصیر و گاهی روی ریگ‌ها و شن‌ها نشسته و درحال عبادت بودند. به واقع دشمنان در خانه این امام بزرگوار، هیچ گاه چیزی جز چندجلد قرآن و کتاب های علمی و دعا نمی یافتند و آن ها هم به خوبی فهمیده بودند که امام شیعیان تاچه حد فارغ از دنیا طلبی است.

انفاق و سخاوتمندی

امام هادی(ع) به همان اندازه که نسبت به مال دنیا بی توجه بوده و ساده زیستی را برگزیده بودند، به همان اندازه نیز به احسان و انفاق می پرداختند و اصلا یکی از شاخصه های ایشان همین بحث سخاوتمندی شان بوده است. این امام بزرگوار به شکل خاصی هوای اطرافیانشان را داشته اند، بطوریکه دانشمندی مانند ابن شهرآشوب زمانی که یکی از انفاق های حضرت را می بیند، بسیارمتعجب شده و می گوید:« این مقدار انفاق معجزه ای است که جز پادشاهان از عهده کسی ساخته نیست و تاکنون این مقدار بخشش را از کسی سراغ نداریم.» همچنین در روایتی دیگر آمده، زمانی که گروهی از بزرگان شیعه نزد حضرت می روند و یکی از یاران از بدهی خود نزد امام شکایت می‌کند، امام نه تنها به او بلکه به همه نفرات آن گروه نفری 30 دینار می‌دهند که این امر نشان از سخاوتمندی بی حد و اندازه ایشان داشته است.

سخت کوشی در زندگی

گرچه امام هادی(ع) به هیچ عنوان در قید و بند مال دنیا نبودند و همان چیزی که داشتند را نیز احسان و انفاق می‌کردند اما بی توجهی ایشان به مال دنیا به هیچ عنوان باعث نمی‌شد که حضرت دست از کار و تلاش بردارند و نیازهای زندگی و خانواده را نادیده  بگیرند. امام علی النقی(ع) با اینکه بزرگ خاندان و پیشوای شیعیان بودند اما با این حال نیازهای زندگی را با دسترنج خودشان فراهم می‌کردند و از این کار ابراز رضایت داشتند. گفته می‌شود روزی ایشان به سختی درحال کشاورزی بودند که علی بن حمزه نزد حضرت می‌رسد و علت این همه سخت کوشی و غیبت کارگران را جویا می شود که امام در پاسخ می فرمایند:« ای علی بن حمزه! آن کس که از من و پدرم برتر بود، با بیل زدن در زمین خود روزگار می‌گذراند. رسول خدا، امیرمؤمنان و همه پدران و خاندانم خودشان کار می‌کردند. کشاورزی از جمله کارهای پیامبران، فرستادگان، جانشینان آن ها و شایستگان درگاه الهی است.»

مهربانی و توجه به اطرافیان

رأفت و مهربانی یکی دیگر از ویژگی های شخصیتی امام علی النقی(ع) بوده است، بطوریکه ایشان همواره نسبت به رفع مشکلات اطرافیان تلاش می‌کردند و نسبت به آن‌ها بی تفاوت نبودند. حتی حاضر می‌شدند، مشقت و سختی را به جان بخرند اما یارانشان تنها نمانند. روایت است که روزی زین بن علی به شدت بیمار می شود و وقتی پزشک برای او داروی موردنیاز را می نویسد، هیچ کس موفق به یافتن دارو نمی شود و حال زین بن علی رو به وخامت می رود و پزشک هم ناامیدانه او را ترک می کند اما کمی بعد، فردی از جانب امام هادی(ع) به خانه زین بن علی رفته و کیسه ای به دست او می دهد و می‌گوید:«ابوالحسن به تو سلام رساند و این دارو را به من داد تا برایت بیاورم و بگویم که آن را چند روز بخور تا حالت بهبود یابد.» گفته می‌شود زین بن علی بعد از چند روز کاملا بهبود یافته و سلامتی خود را مدیون رأفت و مهربانی حضرت می‌داند.

توصیه به صله رحم

متاسفانه این روزها بنا به دلایل و یا بهانه‌های مختلف، روابط میان اقوام دور و نزدیک بسیار کمرنگ شده و دیگر خبر چندانی از مهمانی و مهمان نوازی نیست و حتی این مساله به درون خانواده ها و خواهر و برادرها نیز سرایت کرده که ثمره آن، چیزی جز تنهایی روزافزون نبوده اما به رغم وقوع چنین پدیده ای، باید به این نکته توجه داشته باشیم که صله رحم یک توصیه اکید الهی است که همواره موردتوجه ائمه اطهار از جمله امام هادی(ع) بوده و ایشان نسبت به این سنت پسندیده و اهمیت آن بسیار تاکید کرده اند. امام هادی(ع) فرموده اند:«چه بسا شخصى که مدت عمرش مثلا سى سال مقدر شده باشد به خاطر صله رحم و پیوند با خویشاوندانش، خداوند عمرش را به 33 سال برساند. و چه بسا کسى که مدت عمرش 33 سال مقدر شده باشد، به خاطر آزردن خویشاوندان و قطع رحمش، خداوند عمرش را به 3 سال برساند.»

بحارالانوار، ج 71 ص 103

تکریم جایگاه دختران

هویت بخشیدن به فرزند دختر و سرکوب افکار جاهلیت، یکی از رهاوردهای مهم دین اسلام بوده و هریک از ائمه اطهار نیز بدون تفاوت قائل شدن میان فرزندانشان از بعد جنسیتی، همواره حرمت خاصی برای دختران شان قائل بوده اند که این را می‌توان از سیره ائمه و برخی روایات و احادیث به خوبی دریافت. در همین راستا روایتی از امام هادی(ع) وجود دارد که به خوبی نوع دیدگاه این امام بزرگوار را نشان می‌دهد. گفته می‌شود، روزی یحی بن زکریا از اصحاب امام هادی(ع) به ایشان نامه ای می نویسند و به امام می‌گویند که همسرم باردار است؛ از خداوند بخواهید به من پسر عنایت کند که حضرت در پاسخ زکریا حجت را تمام کرده و می فرمایند:«چه بسا دختر از پسر بهتر باشد.» به واقع این روایت کوتاه اما گویا به خوبی می‌تواند نشان از تکریم جایگاه دختران توسط امام هادی(ع) داشته و درس آموزنده ای برای همه کسانی باشد که هنوز هم فرزند پسر را بر دختر ترجیح می دهند!

بردباری و گذشت در سایه توکل به خدا

امام علی النقی(ع) همچون پدران خود، دربرابر دشمنان بردباری به خرج می‌دادند و تا جایی که مصلحت ایجاب می‌کرد از گناه آن ها می‌گذشتند. در روایتی آمده، وقتی بریحه عباسی منجر به حکم تبعید امام به سامرا شد، ایشان را تهدید کرد که درصورت شکایت به درباریان، تمام اموالشان را به آتش خواهد کشید اما امام هادی(ع) در نهایت صبوری فرمودند:« نزدیکترین راه برای شکایت از تو این بود که شب گذشته شکایت تو را نزد خدا بردم و شکایت از تو که بر خدا عرضه کرده ام را نزد بندگان او نخواهم برد.» گفته می شود بریحه بعد از شنیدن این سخنان که در نهایت بردباری و ملایمت توسط امام عنوان شده بود، به بزرگواری حضرت پی برد و با پشیمانی از کرده خود از ایشان طلب بخشش کرد که امام نیز در نهایت بزرگواری او را بخشیدند. به واقع، بردباری و گذشت، همان ویژگی منحصر به فرد اهل بیت(ع) است که در جامعه امروز کمتر شاهد آن هستیم و خشم و تلافی در برابر هر ناملایمتی کوچک و بزرگی در اولویت مان قرار گرفته است، یعنی حرکت برخلاف آنچه که از سیره ائمه برایمان به یادگار مانده و نباید از آن غافل شویم. 

اثبات الوصیه، ص 196

در این گزارش بخشی از ویژگی‌ها و سبک زندگی امام هادی(ع) را با هم مرور کردیم اما در کتب معتبر و اسناد تاریخی، احادیث و روایات بسیاری در خصوص ایشان و همچنین نقل از خودشان وجود دارد که قطعا می تواند ما را بیش از پیش با  نحوه زندگی این بزرگوار آشنا کرده و الگویی شایسته را پیش رویمان قرار دهد. شما هم اگر روایت و حدیث جذابی از ایشان سراغ دارید، حتما با ما به اشتراک بگذارید.