جایگاه «امنیت» در فقه اسلامی/ تأثیر امنیت در رشد و شکوفایی جامعه

حجت الاسلام سید هاشم سیدباقری استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، با اشاره به سالروز شهادت شهید باقری و روز اطلاعات سپاه، پرداختن به فقه امنیت از سوی پژوهشگران دینی را از ضروریات دانست و گفت: امنیت یکی از اصلی ترین نیازهای زندگی انسان بوده و در نگاه اندیشه ورزان جدید در کنار نیازهای جسمی در هرم نیازهای اساسی انسان قرار گرفته است.

وی ادامه داد: در قرآن کریم، مکه را به شهر امن توصیف کرده است: «هذَا الْبَلَدِ الْأَمينِ» (تین:3) و یکی از دعاهای حضرت ابراهیم(ع) آن بود که «رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً (ابراهیم،35) شهری که آرامش و فراغت از هر گونه تعرّض و تهدید دارد. در جایی دیگر ذوالقرنین طبق نقل قرآن مقابل یأجوج و مأجوج سدی ايجاد کرد تا امنیت را ایجاد کند و این کاری نیکو شمرده می شود.

وی با بیان اینکه وقتی واژه امنیت به کار می رود فراتر از امنیت نظامی را در بر می گیرد، و عرصه های گوناگون سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارد، تأکید کرد: از این رو باید توجه کرد که در فقه امنیت، آرامش و امنیت همراه با یکدیگر طرح می شود.

حجت‌الاسلام سیدباقری اظهار داشت: امنیت روانی یعنی محیط زندگی و کار انسان همراه با آرامش باشد و کسی به طور علنی یا مخفیانه در صدد بر هم زدن این امنیت نباشد؛ در نگرش فقه اسلامی این امنیت ذهنی و فکری ابزاری است برای انسان تا به سمت تعالی حرکت کند. فکر را نمی شود مهار کرد اما افراد باید بتوانند با احساس امنیت و به دور از فشار قدرت،‌ اندیشه خود را بیان کنند که در این حالت، آزادی بیان اندیشه به وجود می آید و جامعه را به سمت تولید علم و کارآمدی نظام اسلامی پیش می برد.

این پژوهشگر علوم سیاسی تصریح کرد: در فقه اسلامی، تصریح شده اظهار اسلام و ذکر شهادتین از هر کسی صورت بگیرد، برای او امنیت آور است و کسی حق ندارد به جان، مال و آبروی او جسارت کند. ایمان، تأمین امنیت می کند و مانع اضطراب و نگرانی می شود. در کلام الهی ایمان و امنیت در کنار هم به کار رفته و به آرامش آوری ایمان تصریح شده است: «الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا اِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ اُولئِکَ لَهُمُ الْاَمْنُ» (انعام، 82) آنان که ایمان آوردند و ایمان خود را با ستم نیالودند، ایمنی از آنان است.» در آیه¬ای دیگر می¬خوانیم، خداوند به مومنین وعده می¬دهد که ترس مومنین به آرامش بدل خواهد شد: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ...لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ اَمْناً» (نور،55). خداوند برای کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده باشند وعده داده است که خوف آن ها را تبدیل به امنیت می کند.

وی با اشاره به آیه ۱۱۲ سوره نحل اظهار داشت: خداوند در آیه «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا» قریه ای را مثال می زند که امن، مطمئن و پر روزی بود اما اهل آن کفران نعمت کردند و همین امر سبب شد که ناامنی و ترس ایجاد شود. مرحوم علامه طباطبایی در سه ویژگی این قریه در خصوص واژه «مُطْمَئِنَّةً» بیان می کند به نظر می رسد اطمینان، حلقه واسط میان امنیت و روزی است و هنگامی که شهر و دیاری از قتل و راهزنی در امان باشد، اهل آن هم دیار را ترک نمی کنند و این اطمینان و آرامش، روزی فراوان ایجاد می کند.

حجت الاسلام سیدباقری در پایان خاطرنشان کرد: اطمینان در این آیه اشاره به امنیت روانی دارد و می تواند به خودشکوفایی انسان کمک کند و استعداد های انسان را به کار بگیرد. لذا است که دولت، باید امنیتی همه جانبه و امنیت روانی را در جامعه اسلامی برقرار کرده تا فرد حس کند که محيطش، امن و بدون تهدید است، امری که می تواند او را به سوی خودشکوفایی برساند.