بازدید مدیرحوزه های علمیه از دفتر تدوین متون درسی حوزه

وی یادآورشد: در این جهت هم در بعد علمی باید کارهای بزرگی انجام دهیم هم در باب فراوری و تبیین و تبلیغ این حوزه ها باید کار کنیم. جامعه نوجوان و جوان ما به مقوله تبلیغ نیازمند است. جوان امروز باید امام صادق(ع) را بشناسد و ما با این شناخت فاصله داریم.

مدیر حوزه های علمیه بیان کرد: دفتر تدوین متون امروز با دو سال پیش از لحاظ نقش و کارکردهای و توسعه ای که در ماموریت هایش داده شده متفاوت است. نخست اینکه افزون بر متون و منابع مورد نیاز در سطوح یک ، دو و سه، متقاضی هستیم که به شکل عمیق و سنجیده به قلمروی درختواره و رشته ها ورود کند.

وی گفت: استمرار تدوین متون و منابع چه در درس های پایه و چه در درس های جانبی و همچنین در حوزه رشته ها و گرایش های تخصصی باید کار شود. بین ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ استاد در این سالها کار و فعالیت جدی انجام شده است. هنوز تصویر نخستی از رشته گرایش مقطع های حوزوی ارایه شده است. این مساله یک کار بزرگ بود. برپایه این مساعی ده ها سرفصل نویسی انجام شده است.

عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه خاطرنشان کرد: البته بال دوم نباید به هیچ وجه به قیمت بخش اول تمام شود. شاکله شخصیت طلبه در سطوح اول و عالی رقم می خورد، ولی باید با حفظ آن آفاق مهمی به سمت درختواره ها و آفاق دانشی دست یابد. هم متن و هم کمک متن و هم منابع ناظر به حوزه های دانشی در این عرصه انجام شد.هم در قالب های ارایه محصولات علمی و متون و نرم افزاری باید کارهای قابل انجام شود.

وی گفت: باید به سمت دروس آزاد دروس حوزه در قلمروهای مختلف برویم. در نسخه جدید نجاح فعالیت هایی مد نظر قرار گرفته است. بسیاری از کتب فاخر حوزوی الزام درسی ندارند، ولی به شکل آزاد در حوزه وجود دارد. نجاح باید این عرصه ها را در بربگیرد. این قلمروها کاملا مهم است و باید مد نظر باشد. در اینجا با تاکید بر ماموریت قدیم و اصلی اش باید به این محور هم توجه کرد.

مدیر حوزه‌های علمیه یادآورشد: درختواره یک امر سیالی است که باید تکمیل شود. ممکن است برخی بگویند که سرفصل ها و رشته گرایش ها باید تغییر کند که باب این حوزه، کاملا باز است.

آیت الله اعرافی عنوان کرد: دفتر تدوین یک راهبر ستادی برای جمع آوری متون و منابع باشد. باید هم کار صفی را با قوت انجام داد و هم باید با قدرت با تدابیری که می اندیشیم باید رشته ها و منابع و متون را در تعاملات و واسپاری، به بهترین شکل تدوین کنیم. همه باید متناسب با نیازی که دارید در تعامل قرار گیرند.

وی گفت: برای بودجه پروژه و طرح های تخصصی هیچ محدودیتی وجود ندارد. باید هسته ای وجود داشته باشد که راهبری را تمشیت کند. در دفتر تبلیغات و دارالحدیث و... آثار و متون و منابع دارند ولی شاخص ها باید گفته شود و این امور در این عرصه ریخته شود.

مدیر حوزه های علمیه افزود: استانداردسازی متن و منبع با شیوه های تخصصی باید دنبال شود. باید با شیوه نامه های استوار و قوی و دقیق همه را با این شیوه نامه ها در یک شاکله کلی قرار دهیم.

وی با ذکر این مطلب که اینجا حوزه است و با هر جای دیگری متفاوت است، یادآورشد: اینجا آرای شاذ و مسایلی که هنوز اتقان خاصی ندارد نباید کار شود. در حوزه باید به کار تنوع مناهج، آن هم در یک چارچوب کلی تن داد، ولی در اینجا باید دقت های زیادی کرد. شاخصه هایی که بشود از حوزویت و مرکزیت حوزه از آن دفاع کرد مهم است که باید دقت جدی نسبت به آن صورت گیرد.

وی گفت: بحث ترجمه به زبان های دیگر بسیار مهم است. همه آثار ما حداقل باید به پنج زبان پر گویش منعکس شود. در ترجمه و تدوین به زبان های دیگر باید تلاش کنیم. اگر متون این مرکز دقیق و درست و با زبان های دیگر تدوین شود می توانیم در عرصه های مختلف کارایی خود را نشان دهند. نباید در زبان فارسی و عربی قدیم محصور بمانیم.

آیت الله اعرافی بیان کرد: در طرح نظام جامع اندیشه اسلامی روی ده متفکر تأکید ویژه کرده ایم که متفکران شاخص و معیار ما هستند. از جمله علامه و شهید صدر و... که باید در این عرصه کار جدی انجام شود.

وی افزود: بحث دیگر معیارمندی و استاندارد سازی متن، منبع و کتبی است که صادر می‌کنید آیین نامه و شیوه نامه هایی دارید، اما نباید متوقف شوید. شیوه نامه های محکم دقیق واستواری داشته باشید تا همه خودشان را با آن تطبیق بدهند.

مدیر حوزه های علمیه گفت: نکنه دیگر اینجا حوزه است و چیزی که از اینجا صادر می‌شود نام حوزه دارد و با هرجای دیگری متفاوت است. رسالت ما و شما از این حیث بسیار سنگین است. باید از آرا شاذ و چیزهای که اتقان پیدا نکرده است مواظبت کرد. باید تفکرات اصلی شیعی و اسلامی حفظ شود و به آداب و سنن حوزه دقت کرد. در حوزه باید به تنوع مناهج در چارچوب کلی توجه کرد. اینجا دقت و سخت‌گیری بیشتری می خواهد؛ البته متون باید به آفاق جدید هم توجه کند اما در عین حال شاخص هایی که بشود با آن از مرکزیت حوزه دفاع کرد بسیار مهم است.

وی افزود: توجه به ترجمه و زبان‌های دیگر بسیار مهم است و همه آثار حداقل باید به پنج زبان ترجمه شوند. ما در زبان فارسی و عربی محصور هستیم و برون رفت از این امر لازم است. اگر متون دقیق و درست باشند هم در جامعه الصطفی و هم مراکز علمی دیگر قابل استفاده است.در طرح نظام جامع اندیشه اسلامی روی ده متفکر تاکید ویژه شده است که متفکران شاخص و معیار ما هستند.

آیت الله اعرافی گفت: گفتمان سازی متون در فضای‌های تخصصی به ویژه فضای آزاد حوزه نکته مهم دیگری است. تالار گفت‌وگویی که شروع شده، لازم است.حرکت نقد، پیشنهاد گیری، ارایه، برگزاری جلسات گفت‌وگو، تعامل‌های مستمر هر گروه با بهترین استادان همان گروه و گفتمان سازی در مدیران و اساتید و طلبه ها از امور مهمی است که باید برای آن چارچوب و برنامه داشته باشد.

وی افزود: با حفظ اصول و قواعد، باید دائم به فکر تحولات دانشی و فناوری های ناظر بر حوزه دانشی باشیم. هوش مصنوعی در چند سال آینده مشاغلی را حذف و مشاغلی را ایجاد می کند و تطوراتی در ساخت و پرداخت دانش و حوزه‌های دانشی رخ می‌دهد که به همه این‌ها باید توجه کنیم اما نباید هضم در جایی شویم.
مدیر حوزه های علمیه گفت: طرح گفتمان علمی انقلاب اسلامی در دبیرخانه انجمن ها انجام شد و حدود ۱۰ هزار اثر در طول این چند دهه حوزه قم که ناظر به مسائل جدیدی در حوزه‌های مختلف کلامی و.. است طبقه بندی شد که بیش از دو هزار اثر آن ممتاز بود. این هم مدنظر قرار بگیرد و استفاده شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: سیرهای مطالعاتی به عنوان مکمل متون، امری مهم است که با هماهنگی معاونت پژوهش کار را پیش برود.ارتباط با طرح دبیرخانه حمایت و فقه معاصر از دیگر نکات است.
گروه‌های علمی و اساتیدی که با اینجا مرتبط هستد باید نظم پیدا کنند که تعلق خاطر به این کار داشته باشند و وقت بگذارند.

وی گفت: پنج سال است که به دنبال طرح هدفمندی معیشتی هستیم که غیر از شهریه و خدمات پایه است تا از طلبه، مبلغان و اساتید حمایت ویژه‌ای شود. گروه دیگر محققان آزاد هستند که استخدام و عضو هیات علمی نیستند، می‌خواهیم این ها به منزله استاد رسمی حوزه باشند که از مسائل عمومی حوزه بهرمند شوند. پروژه‌های تاریخ متن درسی حوزه را تعریف کنید که تعریف شود تا مشخص شود این هزار و چندصد سال، متن درسی چه سیری را طی کرده است.

آیت الله اعرافی اظهارکرد: با مراکز حوزوی اهل سنت تعامل داشته باشید، برخی از امور در مانند علوم انسانی در مذاهب تفاوتی ندارد و می‌تواند به مراکز مذاهب دیگر منتقل شود.

وی گفت: مجموعه ای از مراکز تدوین متون در حوزه و دانشگاه هست که شکل گیری گفتمان مشترک و تبادل فکر و تجربه بین این ها بسیار مهم است. همواره به سند و برنامه پنج ساله و ده ساله تاکید می کنم. زیر ساخت‌های سندی، طرح و پایه های دانش و فنی باید استوار شود و قوام پیدا کند که این امر مستلزم اقداماتی است. مقوله اولویت گذاری فعال امری مهم است و در دستور کار باشد. در تربیت استاد ضعف داریم. اساتید آشنا با تطورات متن شوند. برگزاری راهنمایی و دوره‌های ویژه برای اساتید امر مهمی است.

مدیر حوزه های علمیه در پایان نیز اظهارکرد: تعاملی که با سایر استان ها برقرار کردید بسیار مهم است. امیدوارم مجموعه این نکات در برنامه شما تجلی پیدا کند و خداوند نیز ما را در انجام وظایف بزرگ حوزه و دستیابی به اهداف عالی توفیق عنایت کند.

مدیر دفتر تدوین متون درسی حوزه های علمیه:

حجت الاسلام والمسلمین فرهاد عباسی در ابتدای این دیدار گفت:بر اساس راهبردهای ابلاغی مدیر حوزه های علمیه در دوره جدید تلاش کردیم که پیگیر این سیاست ها باشیم.

وی افزود: یکی از مهمترین دغدغه های آیت الله اعرافی، توجه به درختواره ها و منابع درسی در حوزه بود. نزدیک به ۴۰۰ پروژه از کتب درسی در دست تدوین است که امیدواریم در سالهای پیش رو این پروژه به اتمام برسد. از این تعداد ۳۰۰ رشته تخصصی و مابقی مرتبط به دوره های عمومی است. این کار با همکاری مراکز صورت می گیرد.

مدیر دفتر تدوین متون درسی حوزه های علمیه بیان کرد: برنامه دیگر، توجه به کتب باقی مانده از برنامه درسی سطح یک است. تعدادی از دروس از جمله انقلاب اسلامی و رشته حدیث، روش تبلیغ و روش تدریس که کتابی برای آنها تالیف نشده بود در حال تالیف کتاب است.

وی گفت: توجه به کتب سفیران هدایت از دیگر برنامه های ما است. سفیران هدایت یک سیستم آموزشی و علمی خاص خود را دارد که باید شیوه نامه های تدریسی و کتب خاص خود را نیز داشته باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی یادآورشد: نکته جالب اینکه با وجود آنکه ساعات آموزشی و اهداف آموزشی در سفیران هدایت کاملا متفاوت است، ولی کتاب های دوره بلند مدت به عینه برای سفیران هدایت به کار گرفته شده است. این امر هم اکنون در حال اصلاح است.

وی گفت: توجه به کتب بدیل و تنوع در کتب آموزشی از دیگر اقدامات این مرکز است.

حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی اظهارکرد: در حوزه تجوید چند گرایش وجود دارد که در این زمینه اقدام خواهد شد. در زمینه رشته احکام چند کتاب بسیار قوی در عین بازنگری کتاب قبلی در حال نگارش است. دو نوع کتاب احکام متناسب با سلیقه در حال تدوین است.

وی گفت: بحث طراحی شاخص ها و فرایندها از دیگر فعالیت های این حوزه است. اینکه شاخص ها و فرایند های استاندارد را طراحی و تکمیل کنیم شاخص ها نیز به شکل کاملی منظم خواهند شد.

مدیر دفتر تدوین متون درسی حوزه های علمیه یادآورشد: از دیگر فعالیت های این مرکز می توان به تشکیل گروه های علمی هستیم. پیش ازاین ۴ گروه علمی در مرکز فعال بود که با طراحی جدید به ۲۵ گروه ارتقا یافت که در حال حاضر ۲۰ گروه فعال در مرکز مشغول به فعالیت هستند. مدیران و دبیران و اعضای گروه پشتوانه اصلی این مرکز را تشکیل می دهند و تلاش کردیم که اساتید طراز و اساتید جوان و با نشاط در این مرکز فعالیت کنند.

وی گفت: همکاری با موسسات و مراکز و مدارس و پژوهشگاه ها از دیگر رویکردهای جدی این مرکز است که با هدایت های مدیر حوزه های علمیه در این عرصه اقدام می شود. رویکرد ما تجارت نیست و ما به دنبال این نیستیم که درآمدزایی کنیم. بلکه حامی علمی، شکلی و مالی هستیم بخصوص مراکزی که زیر مجموعه مرکز مدیریت هستند. اگر مراکز تخصصی و مدارس ما برای تکمیل یک اثر نیاز دارند به کمک آنها این فعالیت را پیش می بریم.

حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی یادآورشد: برون سپاری از دیگر اقدامات ما است. افراد متخصص بسیاری شناسایی کردیم که با آنها فعالیت علمی مشترک داریم.

وی گفت: نقد کتاب از دیگر رویکردهای جدی مرکز است. با گروه های مختلفی که در زمینه نقد کتاب های ما سخن داشته باشند به سراغ آنها می رویم، حتی اگر در شهرستان ها باشند. قطعا از نقد کتاب هایمان استقبال می کنیم.

مدیر دفتر تدوین متون درسی حوزه های علمیه یادآورشد: ارتباط جدی با مجموعه نخبگانی حوزه از دیگر رویکردهای جدی ما است. در قالب های مختلف طلاب نخبه را درگیر این مباحث کردیم. تربیت ارزیاب و تدوینگر از دیگر رویکردهای جدی ما بوده است.

مدیر مرکز درسی متون حوزه های علمیه یادآور شد: همچنین ارتباط خوبی با اساتید داریم. سال گذشته کتاب به کتاب با اساتید قم در خصوص آن کتاب ها جلسه برگزار کردیم. بعضا چند جلسه چهار ساعته با اساتید گروه صرف و نحو و تجوید و... با اساتید برگزار شد و نکات اساتید هم با حضور مولفین اخذ شد و ارتباط مستقیمی ایجاد شد. در عین اینکه ارزیابی مکتوب وسامانه ای و استانی نیز وجود دارد.

وی گفت: طلاب نخبه و فارغ التحصیلان حوزوی با ۴۰ تا ۵۰ ساعت کارگاه آموزشی فن ارزیابی تخصصی را آموزش دیدند. مثلا فن کتاب عقاید از جمله این فعالیت ها است. ارزیابان کتاب ها را کلمه به کلمه ارزیابی دقیق کردند و جالب بود که مولفین ما نیز بسیاری از آنها را پذیرفتند.

وی افزود: راه اندازی میزهای ارزیابی استانی و منطقه ای از دیگر فعالیت های ما بود. میز شمال غرب راه اندازی شده است که معاونین آموزش و اساتید چند جلسه در ارزیابی ها حضور یافته اند. و امیدواریم که هرسال مناطقی را اضافه کنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی عنوان کرد: بازبینی کتب پیشین از دیگر فعالیت های ما است که با توجه به زحماتی که کشیده است نیازمند ارتقا است که این کار در حال انجام است که سال گذشته بخشی از آن انجام شد و امسال نیز بخش دیگری انجام می شود.

وی گفت: کتب مرحله آشنایی اولین مواجهه طلابی است که از بیرون وارد حوزه می شوند. از نظر جذابیت و هنر القای محتوا این کتاب ها باید در درجه بالایی باشند که در این زمینه سعی می شود که بهترین کار انجام شود. در همین راستا در سال آینده ۸ کتاب مرحله آشنایی مثل صرف۱ و نحو۱ و بلاغت ۱ عرضه می شود که امیدواریم طلاب با مطالعه این کتب به بهره کافی در این زمینه دست یابند.

وی گفت: چندین سامانه جدید در این مرکز راه اندازی شده است. از جمله کنترل پروژه که تمام کتاب هایی که از جهت ارزیابی و معرفی و پیشنهاد، اولویت بندی شده است، مرحله به مرحله ثبت می شود و مدیران مجموعه و هر کسی که در مجموعه بخواهد به آن سامانه دسترسی پیدا کند بداند که در چه مرحله ای قراردارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی یادآورشد: نکته دیگر آنکه برخی از برنامه های آموزشی به وسیله کتاب ها به بیراهه رفته است. همه موارد شناسایی شده است و تلاش شده که حسب مصوبات شورای عالی با نظرات فعالان این عرصه عین مصوبه شورا به اجرا در بیاید.

وی گفت: توجه به تراث حوزوی از جمله مهمترین اقدامات است که در این زمینه دقت و کارشناسی بسیار زیادی در حال انجام است از جمله طرح هایی برای تحول و ارتقای کتاب لمعه که طرح های قابل دفاعی در این زمینه انجام شده است.

وی افزود: در زمینه ترجمه متون نیز با توافقاتی که صورت گرفته است چند اثر را در ذیل ترجمه داریم که حسب اولویت این کار انجام می شود.

استاد خوب نیازمند یک متن راهبر نظام آموزش است

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی از مدیران گروه دفتر تدوین متون درسی حوزه های علمیه گفت: بسیاری از بخش های دانشگاهی نیز نیازمند مرکز تدوین متون حوزه هستند و اگر این مجموعه فعال شود می تواند دانشگاه را نیز کمک رسان باشد.

وی افزود:نظام آموزشی حوزه، متن محور بوده و خواهد بود. به طور کلی تجربه ما در عرصه دانش های جدید نیز نشان می دهد که بدون این متون آموزش با نقص زیادی همراه خواهد بود. یک متن راهبر برای توسعه یک نظام آموزشی موثر است. استاد خوب نیازمند یک متن راهبر نظام آموزش است.

وی گفت: با توجه به حجم فراوان و تنوع عناوین، الگوی مدیریت انحصاری در تولید متن های درسی به دلایل مختلفی قابلیت انجام ندارد. حداقل اینکه بدنه آموزشی حوزه را از ورود و تجربه اندوزی و مشارکت در تولید متون باز می دارد و اگر این اتفاق رخ دهد بسیاری از دانش های ضمنی دچار چالش می شوند چون یک سری مراکز باید در این دانش های ضمن فعالیت کنند که اگر نشود بسیاری از سرمایه ها از بین می رود.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی اظهارکرد: باید یک الگوی مشارک پذیری قائده مند بین این مرکز و مراکز آموزشی و پژوهشی حوزه تشکیل شود. مرکز تدوین متون به عنوان ستاد و مرجع که کار اولویت سازی و راهبری و طراحی را به عهده بگیرد و بدنه وسیع حوزوی باید در این میان کمک کنند.

وی افزود: یک سری الگوهای کلیشه ای وجود دارد که این الگوها نیازمند چند الگوی ارتباطی و مشارکتی است. از کارهای مهم این ستاد، اولویت گذاری است ولی در حال حاضر بیشتر اقتضایی عمل می شود. مهم این است که ما در کدام رشته ها اولویت تدوین و ظرفیت تولید شده داریم. در این زمینه باید اولویت محور باشیم.

حجت الاسلام والمسلمین سبحانی عنوان کرد: بازخوانی تجربه نگارش متون درسی حوزوی بسیار مهم است. حوزه به لحاظ سبک و رویکرد و محتوا با محیط های آموزش و پرورش و دانشگاه متفاوت است. باید به یک تجربه جدید متن نویسی حوزوی دست بیابیم. یک مجموعه کارگاه هایی باید ایجاد شود که به متونی در این عرصه دست بیابیم.

وی گفت: در زمینه ترجمه حوزه، باید بگوییم که در حوزه بین الملل به شدت نیازمند ترجمه علوم اسلامی هستیم. امروزه در مراکز اسلامی از جمله نجف و... مراکز مختلف نیازمند متن های درسی هستند. پیشنهاد می کنم که برای ترجمه آثار حتما باید یک کمیته بین المللی تشکیل شود و اولویت گذاری در این عرصه انجام شود.

رویکرد در تدوین متون باید صورت گیرد

حجت الاسلام والمسلمین مصباح از مدیران گروه دفتر تدوین متون درسی حوزه های علمیه نیز در این مراسم گفت: اگر بخواهیم در امر آموزش تحول آفرین باشیم باید رویکرد پژوهش محور و پژوهشگرا کردن آموزش را دنبال کنیم. در همین زمینه اگر یکی از عناصر نظام آموزش را متحول کنیم که متون درسی است این رویکرد در تدوین متون باید صورت گیرد. یعنی باید در این عرصه تولید علم نیز انجام دهیم.

وی افزود: بسیاری از این کارها بیشتر بر همان محتوای قبلی است و بیشتر روبنای آن عوض می شود. در این زمینه گروه های علمی با سازوکارهای جدید باید کار کنند.تدوین کننده متون باید به مثابه یک پژوهشکده باشد.

این استاد حوزه گفت: نکته دیگر آنکه ضروری است که کتاب های درسی حوزوی دارای استاندارد محتوایی باشد. به نظر می رسد که هنوز به یک استاندارد محتوایی برای سطوح مختلف نرسیدیم. استانداردهای شکلی وجود دارد ولی استاندارد محتوایی به شکلی که کتاب درسی حوزوی فاخر بودن علمی خود را از دست ندهد و البته کتاب های پیچیده و در عین حال خودخوان هم نباشد.

وی اظهارکرد: نکته دیگر آنکه ضروری است که متون درسی جدید به هر اندازه ای که متحول می شود در اساتید ما در بدنه آموزشی مان به روز شوند. در برخی از دروس کتاب هایی داریم که اساتیدی برای تدریس ندارند.

خاطرنشان می شود: در این نشست تعدادی دیگر از مدیران گروه ها به بیان دیدگاه های خود پرداختند.

حسین عجمی