۲.۲میلیون نفر محروم از مزایای قانون کار

مطابق تعریف‌های آمار، افراد دارای «اشتغال ناقص» شامل تمام شاغلانی است که به‌دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیشتر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و به‌هردلیل دیگری، کمتر از 44ساعت در هفته کار می‌کنند و خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته هستند؛ به‌عبارتی این افراد به‌دلایل مختلف مجبور هستند کمتر از استاندارد در هفته کار کنند، نوع فعالیت این افراد تحت عنوان اشتغال ناقص شناخته می‌شود.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت که اشتغال ناقص تحت تأثیر سطح تولید، مناسبات سرمایه‌داری و نیروی کار فصلی است. شرایط اقتصادی و تحریم‌های آمریکا باعث شده است برخی از بنگاه‌های اقتصادی تعطیل شوند و تعدادی نیز تولید خود را کاهش دهند و این امر موجب کاهش ساعت کار و اشتغال ناقص شده است.

مناسبات سرمایه‌داری کشورها یکی از مهمترین دلایل اشتغال ناقص است که در سال‌های اخیر این روال در کشور ما نیز پیش گرفته شده است. علی‌رغم اینکه در ماده 51 قانون کار صراحتاً‌ بیان شده است که مجموع ساعات کار مشمول این قانون در هر هفته نباید از 44 ساعت تجاوز کند، اما برخی از کارفرماها برای اینکه به تعهدات خود عمل نکنند از نیروی کار نیمه‌وقت استفاده می‌کنند. این کارفرماها برای پرداخت نکردن حقوق و مزایا و تعدیل نیروی کار خود از نیروهایی کارموقت و ساعت‌محدود استفاده می‌کنند.

در شرایطی که درآمد افراد شاغل تمام‌وقت کفاف زندگی آنها را نمی‌دهد و برای کسب درآمد بیشتر به شغل‌های دوم و سوم رو می‌آورند در مقابل برخی حاضر می‌شوند با دستمزد و ساعت کار کمتر و بدون مزایا به‌صورت نیمه‌وقت کار کنند و در برخی موارد در آمارگیری‌ها به‌عنوان شاغل محسوب می‌شوند.

کار فصلی همچون کشاورزی و بنایی هم از شاخص‌های مؤثر در اشتغال ناقص است، به این شکل که نیروی کار در حوزه کشاورزی بسته به فصل کشت و زرع کار می‌کنند و پس از اتمام این دوره بیکار می‌شوند.

مطابق آخرین آمار مرکز آمار ایران از نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار در سال 1401, سهم اشتغال ناقص نشان می‌دهد که 9.5 درصد جمعیت شاغل 15ساله و بیشتر دارای اشتغال ناقص بوده‌اند. این شاخص بین مردان بیشتر از زنان و در نقاط روستایی بیشتر از نقاط شهری بوده است. سهم اشتغال ناقص در سال 1401 نسبت به سال قبل 0.7 درصد کاهش پیدا کرده است.

تعداد شاغلان ناقص در کشور حدود 2میلیون و 242 هزار و 475 نفر در سال 1401 بوده است که این سهم در سال 1400 حدود 2میلیون و 380هزار و 13 نفر در سال 1400 بوده است، یعنی سهم اشتغال ناقص نسبت به سال 1400 کاهش یافته است.