لوازم موفقیت علوم انسانی‌ و شاخص های آن

وی افزود: صحبت کردن در مورد آینده کار سختی است، چون با پیچیدگی‌ زیادی مواجه هستیم، اما می‌توانیم با برخی مبانی و تلفیقی از رویکرد قیاسی و استقرایی، سناریوهایی را در مورد آینده پیش‌بینی کنیم. نکته اول این است که هرکدام از علوم انسانی، وقتی با اقبال روبه‌رو می‌شوند که جوامع مختلف احساس کنند برای مشکل آنها راه ‌حل ارائه داده است. به عبارت دیگر توفیق یک رویکرد دانشی، ارتباطی وثیق با تأمین نیازهای واقعی جوامع انسانی دارد. از این منظر، در ایران معاصر و در دویست سیصد سال اخیر، در رقابتی که بین نظریات علوم انسانی اسلامی با علوم انسانی‌های غیر اسلامی وجود داشته، پیوسته این علوم انسانی‌ اسلامی موفق شده‌اند که برای دردهای جامعه ایران راه حل ارائه دهند. مردم هم از این راه‌حل‌ها استقبال کرده‌اند؛ مثلاً وقتی به دوره صفویه نگاه می‌کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که مکتب اهل بیت(ع) است که نیازهای نرم‌افزاری صفویان را برآورده می‌کرد.

استاد حوزه و دانشگاه افزود: در زمان جنگ‌های ایران و روس هم فتوای جهاد جامعه را به حرکت درآورد. همچنین حکم مراجع جلوی بسیاری از قراردادهای استعماری همانند قرارداد تنباکو را گرفته است. در انقلاب مشروطه هم اندیشه‌های برخاسته از رویکردهای غیر اسلامی نمی‌تواند توفیق پیدا کند و آیت‌الله نائینی و جمع دیگری از علما با رویکرد اسلامی به نظریه‌پردازی می‌پردازند و به توفیق مشروطیت کمک می‌کنند. در انقلاب اسلامی نیز نظریه ولایت فقیه و حکومت اسلامی حضرت امام(ره) مورد اقبال قرار گرفت.

حجت الاسلام والمسلمین لکزایی بیان کرد: با این کارنامه اجمالی، اگر بخواهیم آینده را پیش‌بینی کنیم، با چند شاخص می‌توانیم درباره آینده قضاوت کنیم که تعیین‌کننده خواهند بود کدام علوم انسانی مورد استقبال قرار بگیرد. اولین خصوصیت، فرابخشی بودن است. آن علم انسانی مورد اقبال قرار می‌گیرد که تعداد بیشتری از انسان‌ها را پوشش دهد و قرائت‌هایی از علوم انسانی که جامعه را به دو بخش تقسیم می‌کنند؛ مثلا علوم انسانی‌هایی که بر تبعیض نژادی تأکید می‌کنند توفیقی نخواهند داشت. لذا علوم انسانی اسلامی به این دلیل که مخاطب خود را انسان در مقیاس جهانی قرار داده است توفیق بیشتری خواهد داشت.

وی گفت: خصوصیت دیگر عادلانه به نظر رسیدن است؛ یعنی رویکردی مورد اقبال قرار می‌گیرد که مردم آن دانش و نظریه را عادلانه تلقی کنند. کارآمد بودن، پاسخگویی به مسائل جدید، اعتبار داشتن و در دسترس بودن، دیگر مواردی هستند که در آینده علوم انسانی‌ها از جمله علوم انسانی اسلامی مؤثر هستند. کسانی که در این عرصه گام برمی‌دارند نباید ناامید شوند، چون اگر کار خود را به درستی انجام دهیم، نصرت الهی شامل حال ما خواهد شد.