بایسته های تبلیغ/ لزوم توجه به «ادبیات اجتماعی» در امر تبلیغ

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در اصفهان، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، استاد حوزه علمیه، صبح امروز در مجمع مبلغان محرم اصفهان، با بیان اینکه مبلغین از اقشار مظلوم جامعه هستند، گفت: رهبر معظم انقلاب صریحا فرمودند از باب تبلیغ نگران هستم و امروزه تبلیغ اولویت درجه یک حوزه علمیه نیست و باید تبلیغ اولویت درجه یک حوزه علمیه باشد، با فرمایشات رهبری ما در معرض امتحان سختی هستیم و یقینا اگر قرار باشد تبلیغ در اولویت اول حوزه علمیه باشد باید تحولی در متون و دروس حوزه علمیه صورت بگیرد.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان، در ادامه تصریح کرد: با ادبیات احکام نمی‌توان ولایت را توضیح داد، چرا که با این ادبیات تنها به ضرورت اطاعت از ولایت می‌پردازیم درحالی که شاخص رسیدن به تشخیص و نصرت است وقتی فرمان نیست. اینکه امام علی(ع) مظلوم واقع شده است علتش در این است که ما از ایشان با ادبیات عقیده‌مندی دفاع کردیم. همین امروز بچه‌ها معتقد به امامت باشند مشکل آنها حل نخواهد شد، بلکه مسأله زندگی اجتماعی افراد است، با مسائل عقیدتی موضوع اجتماعی حل نخواهد شد.

اعتقادات برای تبلیغ دین کافی نیست

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه اعتقادات برای تبلیغ کافی نیست، خاطرنشان کرد: در تبیین ولایت ادبیات اجتماعی لازم است و ما کمتر به چنین موضوعی پرداخته‌ایم، در ادبیات خود موضوع امام شناسی را عاطفی و اخلاقی کرده‌ایم، اگر می‌خواهیم موضوع را عاطفی مطرح کنیم باید بدانیم بسیاری از مردم ممکن است عاشق نباشد و این رویکرد برای آنها اثرگذار نخواهد بود، همه چیز عاشقانه نیست و باید بدانیم ائمه اطهار(ع) برما حق دارند. ادبیات برخی مداحان ادبیات عاشقانه است در حالی که باید ادبیات ما در خصوص ائمه اطهار (ع) عاقلانه باشد.

وی سینه زنی و روضه غیرسیاسی را یک تناقض بزرگ توصیف کرد و گفت: ولایت یک امر اجتماعی است، روز غدیر روز عقیده نیست بلکه روز نصب اجتماعی ایشان است، در شب عاشورا اصلا بحث اطاعت از امام حسین(ع) نیست بلکه بحث اصلی بصیرت است، محرم بیش از اینکه ماه امر به معروف و نهی از منکر باشد، باید زمان خروج امام از مکه روز امر به معروف و نهی از منکر نام بگیرد، این مسائل نیازمند دقت است.

حجت الاسلام و المسلمین پناهیان به سلب آزادی روانی در غرب اشاره کرد و گفت: در غرب آزادی رعایت نمی‌شود، غربی‌ها شکم‌ها را گرسنه گذاشته و بدهکار به آزادی هستند، در آزادی و رسیدگی به زندگی مادی غربی‌ها به دین بدهکارند و نمی‌گذارند آب خوش از گلوی مردم پایین برود، غرب شهوات را با هرزه‌گی از بین برده است. زمانه ما زمانه دانش است و در این زمانه دین از همه جلوتر است. خداوند همه چیز را به اعتقاد واگذار نکرده است، بلکه ما باید از همه تجربیات جهان به خوبی استفاده کنیم و تحولی در ادبیات دینی ایجاد کنیم که نتیجه آن بشود ارتباط مثبت و سازنده میان جامعه و مبلغین و مردم درک درستی از فعالیتهای مبلغان و روحانیون باشند.

استاد حوزه علمیه خاطرنشان کرد: باید کاری کنیم که بی‌دینی مساوی با نادانی باشد، قرون وسطی مسیحیت کاری کرد که مردم خیال کنند دین یک امر موهوم است و دین را صرفاً یک امر ارزشی تلقی کنند.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان با اشاره به خاطره‌ای از مرحوم آیت الله حق شناس در خصوص دیدگاه امام خمینی در اثرگذاری فعالیت تبلیغی در رشد بنیه علمی روحانیون، خاطرنشان کرد: باید ببینیم بنیه علمی حوزه علمیه امروز به چه صورت است، در حوزه علمیه به فقه و اصول و فلسفه می‌پردازیم، در مقام فقه تلاش می‌کنیم مخاطب را از حیرت خارج کنیم، در تبلیغ رکن اساسی این است که دانشمندانه به مخاطب انگیزه بدهیم و شاید در طول تحصیل در حوزه دو واحد هم در این خصوص درس نخوانیم.

استاد حوزه علمیه در ادامه اظهار کرد: مبلغ باید اسلام شناس باشد نه احکام شناس یا عقاید شناس یا حتی اخلاق شناس، بلکه حتما باید مبلغ اسلام شناس باشد، اگر کسی فقه به معنای رایج را مطالعه کند می‌تواند کل قرآن و تاریخ اسلام و بسیاری از روایات را مطالعه نکرده باشد ولی فقیه به معنای خاص کلمه در سطح برجسته باشد.

مبلغ باید در مخاطب ایجاد انگیزه کند

وی با تأکید بر اهمیت به روز بودن مبلغین در خصوص معارف و علوم مختلف و نیازهای جامعه، تصریح کرد: بسیاری از مخاطبان ما فطرت شکفته دارند و ما حتی اگر سخن نامربوط و ناصواب هم بگوییم آنها به شایستگی متأثر می‌شوند ولی این دلیل شایستگی ما نیست، ولی باید فکری کرد برای دلهایی که آماده نیستند و اهل مراجعه به منابع دینی و فقها و علمای دین نیستند، امروز برخی افراد نه تنها به عالم دین رجوع نمی‌کند بلکه مواجه است و کسی که با چنین رویکردی به سراغ عالم دینی می‌رود چه بسا سخت‌تر مسائل تبلیغی را بپذیرد.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان در ادامه افزود: امام خمینی می‌فرمایند فقیه لزوماً اسلام شناس نیست. مبلغ باید بتواند مخاطب را انگیزه‌مند کند و این موضوع نیازمند انسان شناسی است، ما در حوزه روانشناسی دینی بسیار کم کار کرده‌ایم، برای تبیین مسأله حجاب روانشناسی روح زن و مرد و نوجوان لازم است و ما در حوزه علمیه در این زمینه‌ها کار علمی نکرده‌ایم. تاریخ اسلام از موضوعاتی است که طلاب باید به خوبی در آن کار کرده باشند، کسی که تاریخ اسلام ندارد دچار خطا در درک و شناخت برخی مسائل خواهد شد.

استاد حوزه علمیه با تأکید بر اهمیت اخلاق در عرصه تبلیغ، تصریح کرد: اخلاق برای ما کسب فضائل است، منظور ما از اخلاق، اخلاق افلاطونی نیست، بلکه فضائل و اخلاقی است که برخاسته از تقوا باشد و دعوت ما نیز باید به سوی تقوا باشد نه اخلاق، اخلاق بدون دینداری سودی ندارد و ما باید زمان خود و جامعه خود را بشناسیم و بدانیم تقوا مهمتر از اخلاق است. غربی‌ها غالباً اخلاق را یک مسأله شخصی و غیرواقعی تلقی می‌کنند.

نداشتن حجاب به دیگران صدمه می‌زند

وی ادامه داد: ما حجاب را یک امر اخلاقی تلقی کردیم و مخاطب ما برداشت کرد حجاب یک امر غیرواقعی است، نداشتن حجاب به دیگران صدمه می‌زند و این یعنی حجاب امر اخلاقی است و من داوری اخلاقی در خصوص کسی که حجاب ندارد نمی‌کنم، ما به تقوا مأموریم و باید پرهیز کنیم از افعال غلط، تبلیغ تقوا با تبلیغ اخلاق بسیار فرق دارد. اگر رویکرد تبلیغی ما به نحوی باشد که مخاطب تنفر دینی پیدا کند مقصر مبلغ است.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان با بیان اینکه نیازمند دانش برای تبلیغ هستیم و تبلیغ را نباید به ذوق و سلیقه واگذار کنیم و مبلغان از دانش مستغنی نیستند، اظهار کرد: کسی فقیه باشد در تبلیغ، بیشتر نیاز به مجاهده علمی و مطالعه دارد یا فقیه در موضوعات علمی و احکام رایج؟ در احکام رایج صدها عالم کار کرده و فتوا دادند، کافی است شخص به مطالعه آن بپردازد، اما در عرصه تبلیغ اکثر آیات قرآن تبلیغی است، این آیات طبقه بندی نشدند، اکثر روایات ما طبقه بندی نشدند، برای تبلیغ نیازمند دانشی هستیم بیشتر از فقه به معنای خاص و نیازمند اجتهاد بیشتر از اجتهادی که یک فقیه نیازمند است.

استاد حوزه علمیه بر اهمیت تبلیغ تأکید کرد و گفت: رهبر معظم انقلاب در هیچ حوزه‌ای مانند تبلیغ ابراز نگرانی نکردند، متاسفانه برخی در حوزه تبلیغ را دارای اهمیت نمی‌دانند، چرا ما تبلیغ را از اساس امری دانشی نمی‌دانیم؟ تبلیغ موضوعی کاملا دانشی است و ما برای جذب مخاطبین باید بتوانیم با دانش کافی به عرصه تبلیغ ورود کنیم.

وی با اشاره به اینکه برخی دین را دین فردی معرفی کرده‌اند، افزود: با ادبیات فقهی به سراغ تبیین مسأله ولایت برویم فقط از کلمه اطاعت و تبعیت سخن خواهیم گفت، در حالی که ولایت تنها کارش فرمان دادن نیست، بلکه در مواردی مانند شب عاشورا نیازمند تشخیص در مکتب ولایت در جایی که فرمان نرسیده هستیم، ولی می‌خواهد ما را به قدرت تشخیص برساند، این تعریف اطاعت محور از ولایت باعث عدم جذب افراد و بلکه جبهه گرفتن در مقابل ولایت می‌شود./1304/