سند افشای نقش‌آفرینان کودتای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲

صبح روز یکشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ گوینده رادیو تهران هر چند دقیقه یکبار اعلان مهمی را تکرار می‌کرد: «هموطنان عزیز توجه فرمائید، توجه فرمائید در ساعت هفت صبح اعلامیه دولت به اطلاع عموم خواهد رسید.» ساعت ۷ صبح صدای بشیر فرهمند، سرپرست اداره کل تبلیغات شنیده شد که اعلامیه دولت را شخصاً قرائت کرد: 

«از ساعت ۱۱/۵ دیشب یک کودتای نظامی به وسیله افسران و افراد گارد شاهنشاهی به مرحله اجرا گذارده شده بدین ترتیب که ابتدا از ساعت مذکور نفرات نظامی مسلح به شصت‌تیر و اسلحه دستی، وزیر امور خارجه، وزیر راه و مهندس زیرک‌زاده را در تهران توقیف کرده و برای توقیف رئیس ستاد ارتش نیز به منزلشان مراجعه نمودند؛ ولی چون تیمسار ریاحی در ستاد ارتش مشغول کار بود، به دستگیری ایشان موفق نشدند.

در ساعت یک بعد از نیمه شب نیز سرهنگ نصیری رئیس گارد شاهنشاهی با چهار کامیون نظامی مسلح و دو جیپ ارتش و یک زره‌پوش به منزل آقای نخست‌وزیر و به عنوان اینکه می‌خواهند نامه‌ای بدهد قصد اشغال خانه را داشته است ولی مستحفظین منزل آقای نخست‌وزیر مراقب کار خود بودند بلافاصله سرهنگ مزبور را توقیف کرده. توطئه‌کنندگان قبل از توقف اشخاص تلفون‌های منازل آنان را قطع کرده و همچنین ارتباط تلفون ستاد ارتش را با پادگان گارد شاهنشاهی باغشاه قطع و تلفونخانه بازار را بوسیله سرهنگ آزموده و همراهان مسلحش اشغال کرده بودند و معاون ستاد ارتش را که برای سرکشی به باغشاه رفته بود در همانجا توقیف نمودند.

وزیر خارجه، وزیر راه و مهندس زیرک‌زاده را از توقیفگاه سعدآباد به وسیله چهار کامیون مسلح به شهر آورده به ستاد ارتش به تصور این که همکارانشان قبلا آنجا را اشغال کرده‌اند، بردند ولی چون در آنجا وضع را مساعد ندیدند آنان را مجدداً به سعدآباد برده و در توقیفگاه گارد شاهنشاهی تا ساعت ۵ صبح نگاه داشته، در این ساعت که نقشه کودتا بلااثر شده بود تیمسار سرتیپ کیانی معاون ستاد ارتش که از توقیف باغشاه رهایی یافته بود به سعدآباد رفته آقایان را به منازلشان برگردانید. مأمورین انتظامی از این ساعت ابتکار عملیات را به دست گرفته و تاکنون چند تن از توطئه‌کنندگان را دستگیر کرده‌اند. جریان این واقعه به طور تفصیل بعدا به استحضار ملت ایران خواهد رسید.»
اعلامیه دولت که در ارسال به استان‌ها امضای وزیر کشور، غلامحسین صدیقی را زیر پای خود داشت، خبر «بلااثر شدن نقشه کودتا» علیه دولت دکتر محمد مصدق را می‌داد.

.

 اعلامیه دولت در مورد کودتای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲

در روز ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ بازپرس شعبه ۸ دادسرای نظامی در نامه‌ای به فرمانداری دژبان پادگان مرکز، دستور دستگیری افسرانی را می‌دهد که مظنون به «شرکت در کودتا و قیام مسلحانه بر علیه امنیت کشور» هستند که در میان آن‌ها نام سرلشگر باتمانقلیچ، سرهنگ ۲ خسروپناه، سرگرد فولادوند و… وجود دارد.

شرح سند: دستور دستگیری افسران مظنون به شرکت در کودتای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲

سند دست‌نویس دیگری وجود دارد که بازپرس شعبه ۸ دادسرای نظامی به فرمانداری نظامی تهران در ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ نوشته اما در فهرست مظنونان به شرکت در کودتا که باید بازداشت شوند، روی اسامی سرلشگر فضل‌الله زاهدی که حکم نخست‌وزیری به نام او صادر شده بود، سرتیپ دفتری که صبح ۲۸ مرداد با حکم مصدق به ریاست شهربانی کشور رسید و عملا به جریان کودتا کمک کرد، سرتیپ معینی، سرگرد فولادوند و سرگرد خیرخواه خط کشیده شده است.

شرح سند: دستور دستگیری افسران مظنون به شرکت در کودتای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲

فرمانداری نظامی تهران دو روز بعد (۱۳۳۲/۰۵/۲۷) اسامی افسران و افرادی که به اتهام شرکت در کودتای ۲۵ مرداد بازداشت بودند را اعلام کرد. در این سند که مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پس از ۷۰ سال برای نخستین بار منتشر می‌کند، اسامی ارنست پرون دوست دوران تحصیل محمدرضا پهلوی در سوئیس، سلیمان بهبودی رئیس تشریفات دربار، رحیم هیراد رئیس دفتر مخصوص شاه، سرلشگر نادر باتمانقلیچ [رئیس ستاد ارتش پس از کودتای ۲۸ مرداد]، سرهنگ نعمت‌الله نصیری رئیس گارد شاهنشاهی، سرهنگ ۲ حسین آزموده [دادستان ارتش پس از کودتا]، سرهنگ ۲ خسروپناه، سرهنگ ۲ زندکریمی و…دیده می‌شود.

اسامی افسران و افراد بازداشت‌شده به اتهام شرکت در کودتای ۲۵ مرداد ۱۳۳۲

از جمله افرادی که پس از کودتای ۲۵ مرداد به دستور دکتر محمد مصدق، نخست‌وزیر تحت مراقبت قرار گرفت تا فرار نکند، سرلشگر فضل‌الله زاهدی بود که مدت‌ها پیش از آن مخفی شده بود. گرچه در نهایت او روز ۲۸ مرداد توانست با کمک عوامل آمریکایی - انگلیسی و ارتش و فواحش، از اختفا به درآید و نخست‌وزیر عصر کودتا شود.

دستور دکتر مصدق به ستاد ارتش در خصوص لزوم مراقبت و جلوگیری از فرار فضل‌الله زاهدی

نعمت‌الله نصیری که فرمان عزل مصدق را در بامداد ۲۵ مرداد ابلاغ کرد و بازداشت شد، پس از کودتا به درجه سرتیپی و در سال ۱۳۳۶ به درجه سرلشگری منصوب شد و در آذر ۱۳۳۹ به ریاست شهربانی کل کشور و از خرداد ۱۳۴۲ به فرمانداری نظامی تهران و از بهمن ۱۳۴۳ به ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور‌ (ساواک) رسید. اردشیر زاهدی، فرزند سرلشگر فضل‌الله زاهدی، چندین بار در نامه‌نگاری‌هایی با نصیری، از نقش او در جریان کودتا قدردانی کرده است. 

مکاتبات اردشیر زاهدی با نعمت‌الله نصیری و قدردانی از او برای فعالیت‌های نامبرده در کودتای ۲۸ مرداد