گزارشی از یک بازدید؛ همه مشتری آب سنگین خنداب

۲۷ خرداد ماه ۱۳۹۸ و قبل از شیوع کرونا آخرین باری بود که به همراه جمعی از خبرنگاران از مرکز هسته‌ای و تأسیسات آب سنگین شهدای خنداب (اراک) بازدید کردیم. گروهی از رسانه‌ها هم دوم دی ۱۳۹۸ برای افتتاح مدار ثانویه راکتور اراک در این محل حضور یافتند و حال و بعد از گذشت بیش از سه سال ۲۵ خرداد ماه امسال (۱۴۰۲) باز هم برنامه بازدیدی از سوی اداره کل دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای سازمان انرژی اتمی به مناسبت روز خبرنگار و تجلیل از آنها تدارک دیده شد تا از نزدیک در جریان فعالیت‌های این مجتمع قرار بگیریم.

تأسیسات آب سنگین خنداب (اراک) در پنج کیلومتری شهر خنداب در استان مرکزی و در حدود ۸۰ کیلومتری اراک واقع است و پیشه اصلی مردم این منطقه کشاورزی و باغداری است که به واسطه مجاورت با این تأسیسات و استفاده از پسماند این تأسیسات منطقه سرسبز و با نشاط و باغ‌های انگور، هلو و سیب در سرتاسر جاده به چشم می‌خورد. خنداب تا سال ۱۳۶۸ بخشی از اراک بود و در تقسیمات کشوری به شهرستان تغییر یافت. برخی اسناد حکایت از قدمت بیش از یک‌ هزار و ۲۰۰ ساله این شهر دارد.

کمیجان در شمال، اراک در شرق، شازند در جنوب و استان همدان در غرب این شهرستان قرار دارند.

این تأسیسات که پیش از این به نام تأسیسات هسته‌ای اراک نامیده می‌شد در سال ۱۳۹۶ به تأسیسات خنداب تغییر نام داد. ۱۱ شهریور ۱۳۹۶ و در زمان بازدید خبرنگاران از این مجتمع، بهروز کمالوندی معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام کرد از این پس نام این مرکز از تاسیسات هسته‌ای اراک به خنداب تغییر یافته است. او در پاسخ به سؤال خبرنگار فارس درباره تغییر نام این محل از اراک به خنداب گفت: آقاى صالحى (رئیس سابق سازمان انرژی اتمی) از ابتدا تأکید داشت که بایستى عنوان آب سنگین براى این نیروگاه به کار برده شود و نماینده‌هاى خنداب نیز بیان مى‌کردند که این نیروگاه در این منطقه واقع شده و نام آن هم باید برگرفته از این منطقه باشد. در نهایت به این جمع‌بندى رسیدیم که نام آن به KHRR تغییر یابد که حرف اول آن هم مخفف خنداب است و حرف دوم آن هم مخفف آب سنگین است. در نهایت راکتور آب سنگین خنداب نامیده شد. این در حالى است که آمریکایى‌ها از ابتدا علاقه‌مند بودند که عبارت آب سنگین در نام این راکتور نباشد.

بهروز کمالوندی در همان زمان به خبرنگاران گفت که کارخانه تولید آب سنگین نیز به تولید خود ادامه می‌دهد و حدود ۲۰ تن در سال تولید می‌کند و خوشبختانه بازار بین‌المللی خوبی هم پیدا کرده و تعداد زیادی از کشورها و شرکت‌ها با توجه به کیفیت خوب آب سنگین تولید شده طالب آن هستند.

مجتمع آب سنگین به عنوان اولین و تنها تولید کننده آب سنگین در ایران نیازهای کشور را در راستای بهره‌مندی از انرژی صلح آمیز هسته‌ای مرتفع کرده و امکان سنجی اولیه تولید آب سنگین در کشور توسط گروهی از متخصصان سازمان انرژی اتمی با هدف دستیابی به فناوری تولید این ماده در سال ۱۳۷۲ شروع و در سال ۱۳۷۶ به انجام طراحی پایه طرح تولید آب سنگین منجر شد و در ادامه طراحی تفصیلی آن نیز همه با کمک مشاوران داخلی در سال ۱۳۷۷ پایان یافت. پس از ایجاد زیرساخت‌ها در سایت منتخب، عملیات احداث ساختمان و ساخت نصب تجهیزات در دی ماه ۱۳۸۲ شروع و ۱۱ شرکت مهندسی مشاور داخلی و ۴۱ شرکت ساختمانی و پیمانکاری ایرانی در تکمیل و اجرای این مجتمع همکاری و مشارکت داشته و تجهیزات مورد نیاز این پروژه به همت ۱۶۴ شرکت سازنده و تأمین کننده داخلی تهیه شد.

پس از تکمیل این پروژه، راه‌اندازی مجتمع آب سنگین در زمستان سال ۱۳۸۳ آغاز و بعد از رفع موانع تکنولوژی، با تلاش مهندسان و متخصصان سازمان انرژی اتمی در مرداد ماه ۱۳۸۵ اولین قطرات آب سنگین تولید شد.

ظرفیت تولید مجتمع ۱۴ الی ۱۶ تن در سال طراحی شده بود که با بهینه سازی و اجرای تمهیداتی در طراحی و بدون اضافه کردن تجهیزات جدید، ظرفیت فعلی تولید در این مجتمع از سال ۱۳۹۳ به بیش از ۲۰ تن در سال افزایش یافته است. این مجتمع از سه واحد اصلی فرآیندی و ۹ واحد سرویس‌های جانبی تشکیل شده است.

به دلیل محدودیت‌های موجود برای خرید تجهیزات این پروژه از خارج از کشور و اعمال تحریم‌ها، بخش مهمی از تجهیزات مورد نیاز برای اولین بار در کشور با نظارت سازمان انرژی اتمی توسط شرکت‌های داخلی ساخته شد و بومی سازی شده است.

تولید محصولات ایزوتوپی مورد تقاضای مشتریان داخلی و خارجی؛ افزایش ظرفیت تولید محصولات ایزوتوپی از مقیاس آزمایشگاهی به مقیاس‌های نیمه صنعتی و صنعتی؛ توسعه سبد محصولات ایزوتوپی و فضای آزمایشگاهی و تحقیقاتی؛ سنتز داروهای دوتره (داروی دوتترابنازین دوتره)؛ سنتز زیست مولکول‌های دوتره با روش‌های بیولوژیک؛ سنتز استانداردهای دوتره برای غربالگری خون نوزادان؛ توسعه کاربرد ایزوتوپ‌های پایدار در زمینه‌های هیدرولوژی، اقلیم شناسی، نفت و گاز؛ ایزوتوپ پایدار اکسیژن -۱۸؛ تولید آب عاری از دوتریم؛ توسعه تجهیزات آنالیزی ایزوتوپ‌های پایدار و ارائه خدمات آنالیز ایزوتوپی به جامعه علمی و تحقیقاتی و صنعتی کشور از جمله مهمترین دستاوردهای مجتمع تولید آب سنگین اراک است.

آب سنگین چیست؟

فرمول آب معمولی H20 است، ولی فرمول آب سنگین D2O است، D یعنی هیدروژن سنگین یا دو تریوم، پس آب معمولی ۲ هیدروژن معمولی با یک اکسیژن دارد ولی آب سنگین ۲ هیدروژن سنگین با یک اکسیژن دارد. عدد جرمی هیدروژن معمولی یک است در حالی که عدد جرمی هیدروژن سنگین ۲ است به همین دلیل می‌گویند D02 یا آب سنگین. به ازای هر هفت هزار مولکول آب معمولی یک مولکول آب سنگین وجود دارد که تحت فرآیند بسیار حساس می‌توان آب سنگین را از آب معمولی جدا کرد.

در حال حاضر ایران بیش از ۷۰ درصد بازار آب سنگین دنیا را در انحصار خود درآورده و آب سنگین تولیدی کارخانه تولید آب سنگین خنداب اراک از با کیفیت‌ترین و بهترین نوع آب سنگین‌های تولیدی است که دارای کاربردهای هسته‌ای (راکتورهای قدرت آب سنگین، راکتور همجوشی هسته‌ای و..) و غیرهسته‌ای (تولید رادیوداروها، بررسی مخازن نفت و گاز و ...) و های‌تک (فناوری‌های برتر) است.

مصرف آب سنگین در دنیا رو به افزایش است و آمریکا به تنهایی ۱۴۰ تن آب سنگین مصرف می‌کند و کشورهایی چون آلمان، سوئیس و ژاپن نیز هر کدام ۱۰ تن از این کالای استراتژیک را مصرف می‌کنند. ایران پس از برجام ۳۲ تن آب سنگین به آمریکا و ۳۸ تن نیز به روسیه و میزان دیگری هم به اروپا و آسیا فروخت و در حال حاضر رایزنی‌ها با مشتری‌های جدید در این زمینه در جریان است و به لحاظ کیفیت بالای آب سنگین تولیدی ایران به خاطر عمر کمتر این تاسیسات و به روزتر بودن آن و دقیق‌تر بودن تجهیزات نظارتی و کنترلی آن در مقایسه با سایر مجتمع‌ها در دنیا، تقاضا برای خرید این محصول رو به افزایش است.

*  دومین ماده استراتژیک هسته‌ای بعد از اورانیوم

قیمت هر لیتر آب سنگین حدود یک هزار دلار است و آنگونه که بهروز کمالوندی ۱۴ آبان ۱۴۰۰ نیز به آن اشاره کرد ایران دارای بهترین آب سنگین دنیاست و پیشرفته ترین آزمایشگاه آمریکا نیز آن را تأیید کرده است. آب سنگین دومین ماده استراتژیک هسته‌ای بعد از اورانیوم است و مجتمع آب سنگین اراک اولین و تنها تولیدکننده آب سنگین در ایران است. به گفته مسؤولان این مرکز، راندمان تولید در مجتمع آب سنگین اراک ۲۰ درصد است، در حالی که این میزان در اروپا بین ۱۳ تا ۱۵ درصد است.

* متقاضیان فراوان آب سنگین 

در حال حاضر بسیاری از کشورها در حال مذاکره برای دریافت محصولات آب سنگین ایران هستند. این محصولات از خلوص و کیفیت بالایی برخوردار هستند. آنچنانکه محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی در بازدید روز چهارشنبه ۲۵ مرداد ماه در جمع خبرنگاران با بیان اینکه در این مسیر و طبق تأکید مقام معظم رهبری لازم است در راستای جهاد تبیین حتما روایتی پیشدستانه از دستاوردها و تلاش صنعتگران ایرانی داشته باشیم، گفت: به عنوان مثال آب سنگین مرکز هسته‌ای خنداب امروز متقاضی فراوانی دارد، زیرا با مصرف آن، متوجه کیفیت و خلوص بالای آن شده‌اند و به دنبال خرید آب سنگین ایران هستند. مشتقات آب سنگین بسیار گران قیمت است و در حال تکمیل سرمایه‌گذاری در این زنجیره با ارزش افزوده بالا هستیم. (اینجا بخوانید)

به گزارش فارس، کاربرد اصلی آب سنگین استفاده از آن در راکتورهایی است که با سوخت اورانیوم با غنای طبیعی کار می‌کنند و به راکتورهای آب سنگین مشهورند. خواص ممتاز آب سنگین در کند کردن سرعت نوترون‌ها و کم بودن میزان جذب این ذرات منجر به افزایش بازده راکتورهای هسته‌ای شده و استفاده از اورانیوم طبیعی را در این راکتورها امکانپذیر می‌کند.

علاوه بر این اروپا طالب آب سبک این کارخانه است که هم در محصولات بهداشتی و آرایشی و هم در مصارف خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

* افزایش ذخایر آب سنگین کشور بعد از بدعهدی‌های طرف‌های مقابل

۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ و یک سال بعد از خروج غیرقانونی و یکجانبه آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷، شورای عالی امنیت ملی در بیانیه‌ای خطاب به کشورهای عضو برجام اعلام کرد که از این روز برخی اقدامات خود در توافق برجام را متوقف می‌کند. براساس این بیانیه، جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که در مرحله فعلی دیگر خود را متعهد به رعایت محدویت‌های مربوط به نگهداری ذخایر اورانیوم غنی شده و ذخایر آب سنگین نمی‌داند. براساس برجام جمهوری اسلامی ایران مقید بود تا ۱۵ سال میزان ذخایر اورانیوم غنی شده را به ۳۰۰ کیلو و ذخایر آب سنگین را به ۱۳۰ تن محدود کند. 

۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۸ نیز توری رسانه‌ای برای خبرنگاران به منظور بازدید از نطنز تدارک دیده شد و چندی بعد (۲۷ خرداد ۱۳۹۸) هم خبرنگاران به مجتمع آب سنگین اراک رفتند. بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در نشست خبری در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۸ در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا از میان گزینه‌های مختلف این دو تصمیم (لغو محدودیت سقف غنی‌سازی و ذخیره آب سنگین) در این مرحله اتخاذ شد؟ پاسخ داد: آمریکا به دنبال این است که با عدم خرید و فروش، این صنعت (غنی‌سازی و آب سنگین) را تعطیل کند، ولی وقتی تولید و انباشت می‌کنیم در جهت خلاف خواسته‌های آنهاست.

وی درباره مازاد ۳۰۰ کیلو اورانیوم و ۱۳۰ کیلو آب سنگین گفت: ما مازاد را انباشت می‌کنیم و اگر لازم باشد برای سوخت استفاده می‌کنیم. آژانس حسابداری هر گرم مواد را دارد و نظارت می‌کند. (اینجا بخوانید)

۲۷ خرداد ۱۳۹۸ نیز در ادامه روند اطلاع رسانی سازمان انرژی اتمی درباره کاهش تعهدات برجامی ایران در راستای بیانیه اخیر شورای عالی امنیت ملی، تعدادی از مدیران و سردبیران و خبرنگاران رسانه‌های داخلی از کارخانه آب سنگین اراک (خنداب) بازدید کردند. بهروز کمالوندی  همان روز ( ۲۷ خرداد ۱۳۹۸) در نشستی خبری در محل تاسیسات آب سنگین اراک (خنداب) گفت: بازارهایی که برای فروش آب سنگین پیدا کردیم، بازارهای خوبی است. ممکن است با روندی به سمت تولید بیشتر از ۱۳۰ کیلو آب سنگین برویم، البته رفتن به این سمت هدف نیست و اگر تعهدی برای عرضه مازاد ۱۳۰ تن به خارج از کشور داشتیم دیگر به عنوان تعهد به آن نگاه نمی‌کنیم ولی مزیت اقتصادی آن را کنار نمی‌گذاریم و در صدور آن حتما برنامه ریزی داریم.  

 معاون رئیس سازمان انرژی اتمی تصریح کرد: در ارتباط با آب سنگین، ما بخشی از تعهداتمان را انجام می‌دهیم و بخشی استفاده‌های داخلی داریم، ولی با این روندی که جلو می‌رویم با توجه به «اورهال» خوبی که روی کارخانه انجام گرفته، الان کارخانه آب سنگین کارخانه بسیار خوبی است و آماده افزایش ظرفیت بیش از این است. اگر تا ۲ ماه و نیم آینده بازارهای جدید برای عرضه تولیدات جانبی آب سنگین نداشته باشیم، ذخایر آب سنگین می‌تواند از ۱۳۰ تن هم بگذرد.

وی همچنین گفت: براساس حقوقی که در پاراگراف‌های ۲۶ و ۳۶ داریم که اگر تعهداتشان را انجام ندادند، ایران بخشی از تعهدات خود را کاهش دهد. در بحث آب سنگین نیز تعهد عرضه نداریم. ما به تدریج از صادر کننده آب سنگین به صادر کننده مواد دیگر تولیدی از آب سنگین تبدیل می‌شویم و اگر این مسیر را ادامه دهیم، در زمانی ما آب سنگین را عرضه نمی‌کنیم و به خارج از کشور نمی‌فرستیم، بلکه آن را به موادی با ارزش افزوده بالاتر تبدیل و صادر می‌کنیم و به موازات رشد صنعت دارویی و درمانی کشور نیاز کشور به آن افزایش می‌یابد.

به گزارش فارس، آمریکا در این مدت حتی از خریداران خواسته بود که آب سنگین ایران را خریداری نکنند. آنچنانکه بهروز کمالوندی نیز ۲۷ خرداد ۱۳۹۸ در جمع خبرنگاران در اراک به آن اشاره کرد. 

پس از آن و در دوران شیوع کرونا در فروردین ۱۳۹۹ سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که مجتمع تولید آب سنگین اراک (خنداب) در تعطیلات نوروز شبانه‌روزی و با حداکثر ظرفیت در حال تولید آب سنگین، اکسیژن ۱۸ و ترکیبات ایزوتوپی دوتره است.

*  اکسیژن ۱۸

از جمله تولیدات این مجتمع می‌توان به تولید اکسیژن ۱۸ اشاره کرد. تولید اکسیژن ۱۸ از سال ۱۳۹۴ در این مجتمع آغاز شد و ایزوتوپ پایدار اکسیژن ۱۸ هم در بهمن ۱۳۹۷ شروع شد. ایران از انگشت‌ شمار تولیدکنندگان اکسیژن ۱۸ در جهان است که علاوه بر استفاده در داخل برای مصارف پزشکی به خارج از کشور نیز صادر می‌شود.

در دستاوردهایی که در ۲۰ فروردین ۱۳۹۸ توسط علی‌اکبر صالحی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی و حسن روحانی رئیس جمهور پیشین رونمایی شد، تولید اکسیژن ۱۸ با ظرفیت صد کیلوگرم در سال به منظور تهیه رادیوایزوتوپ FDG برای استفاده در دستگاه پرتو تشخیصی پت اسکن بود. اکسیژن ۱۸ علیرغم مقدار ناچیز آن دارای کابردهای وسیع در علوم مختلف از قبیل محیط زیست، بیوشیمی، تشخیص و درمان پزشکی است. مجمتع آب سنگین اراک پس از تولید آب سنگین در زمینه تولید ایزوتوپ‌های پایدار، غنی سازی ایزوتوپ‌ پایدار اکسیژن ۱۸ را در دستورکار خود قرار داد.در همین راستا تولید ایزوتوپ پایدار اکسیژن ۱۸ با غنای ایزوتوپی بالای ۹۷ درصد در ۱۵ بهمن ۱۳۹۷ با موفقیت انجام شد. در حال حاضر ظرفیت تولید واحد اکسیژن ۱۸ در مجتمع آب سنگین اراک سالانه ۱۰۰ کیلوگرم است که علاوه بر تامین نیاز داخلی کشور، زمینه صادرات آن به خارج از کشور را مهیا می‌کند. 

بهروز کمالوندی ۲۲ دی ۱۳۹۹ در برنامه جهان آرا درباره کارخانه آب سنگین بیان کرد: الان کارخانه آب سنگین ما به خوبی تولید می‌کند و به هفت هشت کشور صادر می‌کنیم. هم ۱۵۰ نوع دوتره و هم اکسیژن ۱۸ تولید می‌کنیم. 

نهم مرداد ۱۴۰۰ نیز واحد زیست فناوری ایزوتوپی مجتمع هسته‌ای خنداب (اراک) با حضور علی‌اکبر صالحی رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران در خنداب آغاز به کار کرد. در این مجموعه که با هدف جلوگیری از خام فروشی آب سنگین و تامین نیازهای حوزه پزشکی و تشخیص پزشکی راه اندازی شد، با کشت جلبک و مهندسی محیط کشت آن، دیواره سلولی جلبک‌ها را باز کرده و آنها را وادار می‌کنند همچون یک کارخانه کوچک سلولی محصولات مورد نظر را بسازند که محصولاتی نشاندار هستند. 

* بهترین آب سنگین دنیا را داریم

پس از آنکه محمد اسلامی عهده‌دار ریاست سازمان شد در ۲۵ شهریور ۱۴۰۰ در بازدید از کارخانه آب سنگین اراک ابراز امیدواری کرد تا آنجا که ممکن است، باید محصولات تولیدی از آب سنگین در زمینه‌های دارویی و درمانی و... بتوانند با بزرگترین برندهای جهانی رقابت کنند.

چندی بعد هم بهروز کمالوندی ۱۴ آبان ۱۴۰۰ اعلام کرد که بهترین آب سنگین دنیا را داریم که در پیشرفته‌ترین آزمایشگاه آمریکا آن را تایید کردند.

محمد اسلامی ۱۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ در شبکه تلویزیونی سلامت با اشاره به فشارهای مضاعف بر صنعت هسته ای کشور و تصمیم قاطع غربی‌ها برای از بین بردن فناوری آب سنگین کشور گفت: عرصه آب سنگین عرصه آقایی و سروری است؛ که اکنون ایران در این حوزه با اقتدار فعالیت می‌کند. دقیق ترین، ظریف‌ترین و کارآمدترین متریال در آب سنگین است که می‌توانیم برای سلامت جامعه استفاده کنیم. 

* کیت غربالگری بیمارهای متابولیک نوزادان

۲۰ اردیبهشت ۱۴۰۱ نیز آیین افتتاح و بهره‌برداری از طرح تولید کیت غربالگری بیماری‌های متابولیک نوزادان با حضور محمد اسلامی برگزار شد.

اسلامی در این مراسم با بیان این‌که جزو پنج کشور اول جهان در تولید کیت غربالگری نوزادان هستیم، افزود: محققان ما در سازمان انرژی اتمی توانستند با تلاش فراوان کیت غربالگری نوزادان که از مشتقات آب‌ سنگین است را تولید کنند. این کیت در چند کشور دنیا به‌ صورت محدود تولید می‌شد که امروز دانشمندان جوانان و محققان ما توانستند با تکیه بر لطف الهی و ظرفیت داخلی کشور این کیت را تولید کنند و در اختیار مراکزی که به این تجهیزات نیاز دارند، قرار بدهند. نوزادانی که در بدو تولد دچار بیماری‌های متابولیک هستند از طریق این کیت تشخیصی، بیماری آن‌ها خیلی سریع شناسایی خواهد شد. این کیت بیش از ۵۶ بیماری را در بدو تولد نوزادان تشخیص می‌دهد و با شناسایی و ظرفیت تشخیصی که دارد، خانواده‌ها می‌توانند بیماری‌های متابولیکی که بعدها ظاهر می‌شود را با هدایت پزشکان بررسی و برطرف کنند.

رئیس سازمان انرژی اتمی با اشاره به تولید انبوه و برنامه این سازمان در صادرات کیت غربالگری نوزادان خاطرنشان کرد: این کیت تشخیصی با مجوز از سازمان غذا و دارو قابل عرضه و استفاده در واحدها و بیمارستان‌های سراسر کشور است که میزان تولید آن نیز فراتر از میزان تقاضای موجود می‌باشد. در نظر داریم در آینده نزدیک برنامه صادرات این کیت را محقق کنیم. ارزش این کیت نزدیک به ۲۰۰۰ دلار است.
معاون رئیس جمهور درخصوص بهره‌برداری از آب‌ سنگین و مشتقات آن تصریح کرد: دشمنی غربی‌ها با جمهوری اسلامی ایران در حوزه هسته‌ای به‌خصوص در موضوع آب‌ سنگین، حرکت ما را در استفاده از این محصول راهبردی  و بهره‌برداری صلح‌آمیز از مشتقات آن متوقف نکرد. آن‌ها فشار سنگینی آوردند که ایران نتواند در این حوزه فعالیت کند و حذف شود. مردم عزیز ما بدانند که با تدابیر حکیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامی، فناوری هسته‌ای هر روز بیشتر و بیشتر در عمق و سطح گسترش خواهد یافت و به‌صورت فراگیر تأثیراتش در معیشت و سلامت جامعه نمایان می‌شود. این پیشرفت‌ها را مدیون خون پاک شهدای هسته‌ای هستیم.

* در حوزه آب‌ سنگین دانشمندان ما حرف‌هایی برای گفتن دارند

اسلامی ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱ نیز در سمینار نقش رادیوداروها در تشخیص و درمان سرطان در بیمارستان قلب شهید رجایی تهران به راه‌اندازی مرکز کیت غربالگری نوزادان اشاره کرد و گفت: دشمنان در بحث آب‌ سنگین هجمه سنگینی علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران ایجاد کردند و می‌خواستند که ایران در این حوزه فعالیتی نداشته باشد. خوشبختانه توانستیم بدون توجه به فشار غربی‌ها، حرکت رو به‌ جلو در مسیر دستیابی به آب‌ سنگین و مشتقات آن را ادامه دهیم و امروز در حوزه آب‌ سنگین دانشمندان ما حرف‌هایی برای گفتن دارند. آب‌ سنگین یک دروازه ورودی بسیار بزرگ و مهم در فرایند مهندسی مولکولی و اتمی است که مشتقات آن می‌تواند دستاوردهای بزرگی در بخش سلامت و صنعت داخلی فراهم کند. آن‌ها نمی‌خواهند کشور ما با ایجاد ظرفیت‌های علمی و فنی راهبردی در جمع قدرت‌های جهان قرار بگیرد.

علاوه بر این، بهروز کمالوندی ۲۳ مهر ۱۴۰۱ در دهمین جلسه شورای هماهنگی روابط عمومی‌های دستگاه‌های اجرایی کشور در سازمان انرژی اتمی گفت: یکی از این موارد تولید آب سنگین و تبدیل آن به انواع دوتره از جمله کیت غربالگری نوزادان است که می تواند در تشخیص ۵۶ نوع بیماری متابولیکی در بدو تولد استفاده شود. 

* شرکت‌ها و کشورهایی که طالب آب سنگین و مشتقات آن هستند

رئیس سازمان انرژی اتمی روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ در گردهمایی روسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور طی سخنانی با بیان اینکه امروز آب سنگین از جمله محصولات با فناوری بالاست، تصریح کرد: امروز جمهوری اسلامی ایران از این فناوری ارزش‌آفرین برخوردار است، به‌طوری‌که شرکت‌ها و کشورهای فراوانی در سطح جهان خواهان آب سنگین ایران و مشتقات آن هستند.

وی با تأکید بر اینکه فناوری آب سنگین به لحاظ ارزش‌آفرینی در اقتصاد کشور حائز اهمیت است، گفت: مشتقات آب سنگین یک تحول اساسی در صنعت دارویی، بهداشت و درمان ایجاد می‌کند. مولفه‌ای که قدرت‌ساز بوده و داروهایی که بر پایه آن تولید می‌شود در مرز دانش قرار دارد  نقطه‌ای که خوشبختانه جمهوری اسلامی امروز در آن مرز قرار گرفته است.

رئیس سازمان انرژی اتمی ۱۷ مرداد امسال هم خبر داد مشتقات آب سنگین، از بروزترین دستاوردهایی است که ایران به تازگی به آن دست یافته است و قابلیت صادرات دارد و گفت: مشتقات آب سنگین بروزترین دستاوردی است که کشورهای پیشرفته در تراز آن قرار دادند که تعداد آن‌ها محدود است. ما اکنون می‌توانیم این موضوع را گسترش دهیم و به کشورهایی که متقاضی آن هستند، صادر کنیم.

محمد اسلامی همچنین در جریان بازدید روز چهارشنبه ۲۵ مرداد ماه خبرنگاران از این مرکز ضمن تبریک به همه فعالان عرصه رسانه اظهار داشت: شما فعالان رسانه در خط مقدم مقابله با روایتگری‌های ظالمانه علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان قرار دارید. با وجود هیاهوی به راه افتاده از فعالیت هسته‌ای ایران، شاهد اجرای سیاست «درهای باز، نوآوری باز» در سازمان انرژی اتمی ایران هستیم و این مهم نصب‌العین این سازمان قرار گرفته‌ است.

رئیس سازمان انرژی اتمی افزود: در شرایطی که تحت چنین تهاجم سیاسی و روانی قرار داریم؛ شاهد دستاوردهای جوانان کشور هستیم و اکنون و با تلاش‌‌های متخصصان، سازمان انرژی اتمی ایران را از یک سازمان تحقیقاتی به یک مجموعه صنعتی تبدیل کرده‌ایم و تأثیر فعالیت‌ها را در جامعه خواهیم دید.

مسؤولان شرکت مصباح انرژی و مسنا از اپراتورهای مجتمع آب سنگین و راکتور تحقیقاتی هم در این مراسم حضور داشتند. شرکت مصباح انرژی جزو پنج شرکت معتبر جهان در تولید حلال‌های دوتره و ایزوتوپ‌های دوتریم است. بسیاری از شرکت‌ها در دنیا در حال حاضر خواستار اخذ نمایندگی فروش از این شرکت هستند.

رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه با کار پرسرعت و بر اساس قانون اقدام راهبردی مجلس توانسته‌ایم در عرصه غنی‌سازی، در یک و نیم سال گذشته به اندازه ۱۱ سال ظرفیت‌سازی کنیم، گفت: آب سنگین مرکز هسته‌ای خنداب (اراک) امروز متقاضیان زیادی دارد و در حال تکمیل سرمایه‌گذاری در مشتقات آن هستیم.

در این تور رسانه‌ای همچنین از واحد تولید بنزن دوتره، سیمیلاتور (اتاق کنترل) و همچنین راکتور آب سنگین اراک (که در حال ساخت بود) بازدید به عمل آمد. 

سید قاسم بی‌نیاز مدیرکل دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی اتمی ضمن تبریک روز خبرنگار و خوشامدگویی به اصحاب رسانه به خاطر حضور در مرکز هسته‌ای شهداب خنداب، به ارائه گزارشی درباره فعالیت‌های این مرکز در یک سال اخیر پرداخت.