آیا مدارا ما را خوشبخت می‌کند؟
اینکه خداوند مدارا با مردم را گذاشته است کنار واجبی مثل نماز، یعنی مساله مدارا در زندگی حاشیه‌ای، جنبی و جزئی نیست. گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام سیدهادی احمدی بر همین مبناست.
«پروردگارم، همان‌گونه که مرا به انجام واجبات فرمان داده، به مدارا کردن با مردم نیز فرمان داده است». این جملات، از مهربانترین پیامبر عالم است، همانی که به قول مرحوم حاج اسماعیل دولابی وقتی صلواتی بلند بر او فرستاده می‌شود انگار همه چین‌های جسم و روح را باز می‌کند.حالا اینکه خداوند مدارا کردن با مردم را گذاشته کنار واجبی مثل نماز، یعنی مساله مدارا کردن حاشیه‌ای،جنبی و جزئی نیست، مساله‌ای مهم است. آن قدر که جمله‌های ویترینی مثل «من اعصابم ضعیف است» و یا « آستانه تحمل من پایین است»که امروزه قرقره دهان‌ها شده است دلیلی برای رفع این تکلیف نمی شود.گفتگوی ما با حجت الاسلام سید هادی احمدی بر همین مبناست.
حجت الاسلام سید هادی احمدی_ سطح چهار حوزه علمیه
چرا باید اهل مدارا باشیم؟!
طبیعی است که گاهی افرادی در مقابل ما قرار می‌گیرند که با ما ناسازگاری‌هایی دارند. در یک جامعه همه انسان ها با یکدیگر، هم فکر و هم عقیده و هم سلیقه نیستند و اینجاست که رفق و مدارا معنا پیدا می‌کند تا زمینه اصلاح گری را فراهم کند.حجت الاسلام سید هادی احمدی در این خصوص می‌گوید:«در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که جبرئیل نزد پیامبر آمد و گفت: ای محمد! پروردگارت تو را سلام می‌رساند و می‌فرماید: با بندگانم مدارا کن. خدا مردم را مختلف آفریده است.مشخصات فردی و مشخصات روحی هیچ دو نفری مثل هم نیستند. تا جایی که گفته اند هیچ دو نفری خطوط سر انگشتشان مثل هم نیست یا از طریق مردمک چشم می‌توان هویت شخصی را با دیگری تمایز داد.خب این اختلافات را باید پذیرفت، وقتی اختلاف را می‌پذیریم بحث تعامل پیش می‌آید با آن کسی که کنار من قرار می‌گیرد در محل کار، در خانه، در خیابان، و حداقلش در بعضی از سلیقه‌ها با من تفاوت دارد. من مجبورم بعضی مواقع خلاف میلم زندگی کنم چون مجبورم کنار دیگری باشم و او با من اختلافاتی دارد.در واقع همین جاست که بحث مدارا پیش می آید. مدارا یعنی با کسی که با من جور نیست کنار بیایم. اگر همه چیز شخص مقابل، موافق میل من بود و آدم متعارفی بود که دیگر به این مدارا گقته نمی شود.
اگر بخواهیم مدارا را به تعبیر روان خودمان ترجمه کنیم می‌توانیم بگوییم مثلا با او بساز ، با او کنار بیا، با اغماض بعضی از موارد را از او چشم‌پوشی کن. توجه کنید که همین مدارا کردن و کنار آمدن و ساختن با نا ملایماتی که در افراد دیگر هست در روایتی از پیامبر به عنوان نصف ایمان معرفی شده است.( الکافی۲/۱۱۷/۵) و در روایتی دیگر از امام علی علیه السلام هست که میوه عقل و خرد مدارا کردن با مردم هست( غررالحکم۴۶۲۹). یعنی اگر می‌خواهی ببینی کسی دارای عقل هست یا نه و ببینی قوه عقلش را به کار گرفته یا نه ببین چقدر اهل مدارای با دیگران هست.نوعی از مدارا هست که به مراتب سخت تر هم هست، مدارای با دشمن. اما همین مدارای با دشمنان دین خدا ،در روایتی از پیامبر یکی از دلایل برتری پیامبران بر مردم عنوان شده است( بحارالانوار ۷۵/۴۰۱/۴۲).یعنی یک عده‌ای هستند که علاوه بر اینکه با هم اختلاف سلیقه و رای و نظر داریم، دشمنی می‌کنند، آزار می‌دهند، کار شکنی می‌کنند. اینجا باید انسان یک سپری بر دارد که ضربات دشمن به او اثر نکند، یکی از این سپرها مدارا کردن هست. این را می‌توان خُرد کرد در ارتباط زن و شوهر، ارتباط خواهر و برادر،ارتباط کار فرما و کارگر و ارتباط افراد جامعه با یکدیگر.»
مدارا یعنی راه آمدن با مردم و دنبال نقطه اشتداد و اختلاف نگشتن.
مدارا کردن نوعی صدقه است
در تعبیری ظریف،پیامبرمان مدارا کردن با مردم را صدقه می دانند.(مُداراه الناس صدقه،نهج الفصاحه.کافی، ج ۲ ص ۱۱۷) یعنی همان طور که صدقه از انسان دفع بلا می‌کند، مدارا کردن هم به نوعی این کارکرد را دارد. حجت الا سلام احمدی به برخی از فواید مدارا کردن اشاره می‌کند:«مجموعه روایت‌هایی هست که برخی از فواید مدارا کردن با مردم را بیان کرده‌اند. مثلا در روایتی هست که یکی از راه‌های برادری مردم و اینکه مردم به شما در زندگی کمک کنند و بتوانی از اینها بهره ببری این است که با آنها مدارا کنی. یعنی انسان میوه این مدارا کردن را هم در زندگی خودش می‌چیند، با آن مواجه می‌شود و چه بهره‌ها می‌برد انسان وقتی که زود با مردم شاخ به شاخ نشود، پنجه در پنجه نخواهد جوابشان را بدهد، نخواهد به اصطلاح رویشان را کم کند. طبق روایتی دیگر از امام علی ( غررالحکم ۵۱۲۸) اگر با مردم مدارا کنیم از گزندهایشان در امنیت هستیم، دیگر نیش نمی‌زنند به ما، کاری ندارند به ما. بنابراین اگر مثلا انسان بخواهد دشمنانش را کم کند، مدارا کردن هم یکی از راه‌هایش هست.»
پیامبر در تعبیری ظریف مدارا را نوعی صدقه می‌داند
توقعات برآورده نشده مقدمه‌ای برای شروع مدارا کردن
«مدارا یعنی راه آمدن با مردم و دنبال نقطه اشتداد و اختلاف نگشتن؛ این معنای مداراست.یک وقت انسان دعوایی اصولی با کسی دارد، حق و ناحقی در میان است؛ این بحث دیگری است، اما وقتی اینطور نیست و می‌شود با فرد راه آمد؛ چه در معامله، چه در تعاملات سیاسی، چه در تعاملات اجتماعی و چه در خانواده، می‌فرماید: عاقل‌‌‌ترین مردم کسی است که بیشتر از همه با دیگران مدارا کند؛ زیرا مدارا در جامعه، آرامش و زندگی راحت را برای همه فراهم می‌کند.برخلاف کسانی که دنبال سخت‌گیری با این و آن هستند که سر هر چیزی، سر هر نقطه کوچکی سخت‌گیری کردن، بگو مگو کردن، این درست نقطه مخالف مداراست.۱۳۹۲/۸/۹»
این بیانات رهبرمان را بگذاریم کنار مصداق‌های ریزی از ضرورت مدارا کردن در زندگی روزمره‌مان که در ادامه حجت الاسلام احمدی می‌گوید بحث مدارا برایمان روشن تر می‌شود؛به این گزاره‌های آشنا دقت کنید: «توقعات زن و شوهر از یکدیگر برآورده نشده، غذا به موقع آماده‌باشد ولی نیست،غذا شور می‌شود یا ته می‌گیرد،موقع مریضی خانم انتظار دارد همسرش به او محبت کند ولی نمی‌کند،در کارهای خانه کمک نمی‌کند،چرا احوالم را نپرسیدند،چرا به من زنگ نزدند،چرا مرا آدم حساب نکردند، چرا مرا دعوت نکردند،چرا سلام کردم جواب مرا ندادند و...سر هر چیزی برخی افراد به هم غر می‌زنند. نفس انتظاراتی که از هم داریم و برآورده نمی‌شود زمینه‌ای است برای شروع مدارا کردن.این اصطکاک‌هایی که مثال زدم هم در بحث مدارا مصداق هست و هم جایی که عذر خواهی نمی‌کنند و ما می‌توانیم ببخشیم.»
اگر کسی بلافاصله مقابل به مثل کند،بلافاصله اظهار خشم کند،بلافاصله داد بزند یا تلافی کند در واقع راه عذرخواهی را بسته است.
برای معذرت‌خواهی و ترمیم گسست عاطفی فرصت بدهیم!
یکی از دوستان شهید ابراهیم هادی می‌گوید: «از خیابان 17 شهریور عبور می‌کردیم. من روی موتور پشت سر ابراهیم بودم. ناگهان یک موتور سوار دیگر با سرعت از داخل کوچه وارد خیابان شد. جوان موتور سوار- که قیافه درستی هم نداشت- داد زد: هو! چیکار می‌کنی؟ همه می‌دانستند که او مقصر است. من دوست داشتم ابراهیم پایین بیاید و جوابش را بدهد. ولی با لبخندی که روی لب داشت در جواب عمل زشت او گفت: سلام، خسته نباشید! موتور سوار که جا خورده بود، کمی مکث کرد و گفت: سلام، معذرت می‌خوام، شرمنده. بعد شهید هادی به من گفت: اگه من هم می‌خواستم داد بزنم و دعوا کنم، جز اینکه اعصاب و اخلاقم را به هم بریزم هیچ کار دیگری نمی‌کردم.»
حجت الاسلام احمدی در ادامه با تاکید بر عجله نکردن در مجازات و مقابله به مثل با شخصی که به نوعی از او دلخور هستیم می‌گوید:«یک موضوع هم در ارتباط با کسانی هست که انسان با آنها تعاملی دارد،هم کارند، هم سایه اند،در یک خانه زندگی می‌کنند، زن و شوهرند، و خلاصه به نوعی مناسبت و ارتباطی با آنها داریم.طبق فرمایشی از امام حسن علیه السلام که می‌فرمایند: در مجازات گناه کسی شتاب نکن بلکه در آن بین، فرصتی نیز برای معذرت خواهی بگذار( بحار ج ۷۸ ص ۱۱۵)، باید صبر کنیم بالاخره ممکن است او بعد از مدتی وجدانش بیدار شود، انصاف به خرج خواهد دهد و پشیمان شود و این عدم عجله در مجازات و برخورد ، راه را برای عذرخواهی و برگشت او باز می‌کند.
در واقع باید فرصتی بدهیم، یک تامّلی بکنیم، بگذاریم یک مقدار زمان بخورد به قضیه، حوصله کنیم،شاید او هم بعد از مدتی، یک ساعت ،دو ساعت، یک روز ،دو روز تامّل کرد در کارش و پشیمان شد و عذر خواهی کرد حالا یا با محبتش، یا با لطفش یا با زبانش. اینکه انسان بلافاصله مقابله به مثل کند یا اظهار خشم کند یا داد بزند یا تلافی کند در واقع راه عذرخواهی را بسته است. حضرت می‌فرمایند: یک راهی برای التیام این گسسته عاطفی باز بگذار، ضربه ای خورده در این رابطه که باید ترمیم شود، اما با تلافی سریع و با مجازات سریع راه این ترمیم بسته می‌شود و دیگر نمی‌توانیم آن رابطه را اصلاح کنیم.
در واقع به نوعی اصلاح روابط هست این فرمایش حضرت که نگذاریم روابط گسسته بشود. یکی از دلایلی که الان جامعه ماهم یک مقدار دچار انفکاک روابط و انفکاک عواطف شده همین است. بلافاصله می‌خواهیم تلافی کنیم، گاهی تصادفی پیش می‌آید، گاهی تنشان بهم می‌خورد،گاهی مثلا یکی عصبی می‌شود سر دیگری داد می‌زند، خیلی می‌بینیم عصبانیت‌ها، تلافی‌ها و مجازات ها خیلی به سرعت اتفاق می‌افتد و کم می‌شنویم و می‌بینیم که کسی از دیگری عذر خواهی کند. نکته درخشان اینجاست که امام حسن در همان فرمایش ادامه می‌دهند:« بهترین موقعی که کریم باید چشم پوشی کند،موقعی است که برای گناهکار پوزش خواستن دشوار است.»
از دیدگاه امیرالمومنین مدارا کردن پسندیده ترین خصلت است
مدارای زینت‌داده شده با رفق
این را هم یادمان باشد که مدارا را در کنار رفق آورده‌اند.رفق به معنای برخورد نرم و دوستانه است.یعنی در دل مدارا این رفق وجود دارد. در روایت هست که رفق بر چیزی نهاده نمی‌شود مگر آنکه آن را زینت می‌دهد و از چیزی جدا نمی‌شود مگر آنکه آن را زشت می‌کند. خصوصا در فضای خانه و خانواده ضروریست که هر وقت مدارا لازم بودیم مدارا را بر مدار وفق بگذاریم. کاری به کار هم نداشتن و به نوعی قطع ارتباط محترمانه هرگز مدارای همراه با رفق نیست.
منبع: فارس
ارسال نظرات