خطرات رفیق دیجیتال برای سلامتی

گوشی‌های هوشمند در دنیای امروز یار جدایی‌ناپذیر از زندگی بسیاری از مردم هستند و به اصطلاح «رفیق گرمابه و گلستان‌مان» شده اند؛ گَجت‌هایی با کاربرد‌های متنوع که در انجام بسیاری از کار‌ها و امور مختلف زندگی، مفید و «کار راه انداز» هستند و شاید تصور زندگی بدون آن‌ها برای بسیاری از ما غیرممکن به نظر برسد، اما مانند هر وسیله یا دستاورد دیگری این ابزار نیز می‌تواند سوی تاریک داشته باشد.

 استفاده از هر وسیله و فناوری در زندگی، نیاز به آموزش و مدیریتِ کاربری دارد و از آنجا که موبایل یک وسیله شخصی است، وظیفه اصلی در مدیریت استفاده صحیح از آن بر عهده خود شما است به گونه‌ای که با رعایت زمان‌بندی و اولویت ها، از آسیب احتمالی در امان بمانید و این امر نیازمند آن است که اطلاعات خود را درباره خطرات و عوارض احتمالی استفاده افراطی و کنترل‌نشده از ابزار دیجیتال افزایش داده و در عین حال این اطلاعات را همگام با تکامل این فناوری به‌روز کنید.

همه ما می‌دانیم که موبایل از بسیاری جنبه‌ها زندگی ما را متحول کرده و در اغلب موارد دستیاری مفید و پرکاربرد است. این وسیله به شما کمک می‌کند تا با خانواده و دوستان خود در سراسر جهان در ارتباط باشید، قرار‌های شغلی، کسب و کار و انجام امور مالی و برگزاری جلسات کاری به‌موقع و سودمند داشته باشید، در صورت گم شدن با مسیریابی سریع و دقیق شما را راهنمایی می‌کند، برای کار‌های روزمره دیگر مثل خرید و دستیابی به اطلاعات به شما کمک می‌کند و حتی برای بسیاری از ما امکانات سرگرمی آن باعث شده که این وسیله همدم هر روزمان شود و گاهی در طول روز شاید حتی بیشترین زمان خود را صرف وقت گذراندن با گوشی می‌کنیم، اما فراموش نکنید که این رفیق هوشمند اگر درست استفاده نشود می‌تواند جنبه‌های منفی هم داشته باشد.

بله، درست است، این وسیله می‌تواند در عین حال از برخی لحاظ کیفیت زندگی شما را کاهش داده و حتی سلامتی‌تان را تهدید کند.

اگرچه تلفن همراه زندگی راحت‌تری برای انسان به ارمغان آورده است، اما سلامت جسمی و روانی کاربرانی که بیش از حد از آن استفاده می‌کنند را به خطر می‌اندازد. کاربرانی که ساعات زیاد و بدون زمان‌بندی از تلفن همراه استفاده می‌کنند اغلب دچار گرفتگی عضلات انگشت و درد در اثر تایپ پیام کوتاه یا بازی کردن و همچنین دچار شایعترین عارضه التهاب تاندون‌ها می‌شوند و اغلب اوقات از درد و گرفتگی گردن شکایت دارند که به نوبه خود سبب آسیب زدن به عضلات پشت و کمر می‌شود.

از سوی دیگر خیره شدن به اندازه کوچک متون سبب خستگی چشم، تاری دید، گیجی و خشکی چشم می‌شود و درد عضلات چشم به همراه گردن‌درد، موجب سر درد می‌شود. علاوه بر این‌ها به مرور زمان ممکن است دچار سندرم توهم لرزش و زنگ تلفن همراه نیز بشویم که آن هم در بلندمدت سبب ایجاد اضطراب در افراد می‌شود. همچنین کاربرانی که بیش از حد در دنیای مجازی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند، ارتباطات چهره به چهره را فراموش کرده‌اند یا با جست‌وجوی مداوم برای پیدا کردن پاسخ هر سوالی در شبکه‌های اجتماعی، دچار سردرگمی و آشفتگی ذهنی می‌شوند.

شایع‌ترین عوارض جسمی

سایت تخصصی «وب‌ام‌دی» در مطلبی به برخی از شایع‌ترین عوارض جسمیِ استفاده افراطی از گوشی هوشمند اشاره کرده است.

تجمع میکروب‌ها

تلفن همراه شما تنها وسیله‌ای است که همه‌جا همراه شماست. باکتری‌ها، ویروس‌ها و سایر میکروب‌ها به راحتی روی تلفن همراه می‌نشینند و بدون اینکه به چشم بیایند می‌توانند به سلامتی ما آسیب برسانند. آخرین باری که موبایلتان را ضدعفونی و تمیز کرده‌اید چه زمانی بوده است؟

مطالعه‌ای در این زمینه نشان می‌دهد از هر ۶ گوشی تلفن همراه، یکی آلوده به باکتری اشریشیا کلی (E.coli) است و وجود این باکتری به این خاطر است که افراد دست‌های خود را خوب نمی‌شویند.

سندرم گردن پیامکی (Text Neck Syndrome)

خم کردن سر و نگاه کردن بیش از حد به گوشی می‌تواند به عضلات گردن فشار بیاورد و باعث گرفتگی یا اسپاسم شود. حتی ممکن است منجر به درد عصبی شود که به پشت، شانه و پایین بازو هم می‌رسد. موقع کار با موبایل حداقل هر ۲۰ دقیقه استراحت کنید و کمرتان را کش‌وقوس بدهید. سعی کنید هنگام کار با گوشی به جلو خم نشوید و در عوض هنگام نوشتن پیام، تلفن همراه را بالاتر نگه دارید تا از وارد شدن فشار مضاعف به گردن‌تان جلوگیری کنید.

استفاده غیراصولی در حین مکالمه

حتما برایتان پیش آمده که در حال انجام کاری باشید و گوشی‌تان زنگ بخورد. در این شرایط، گوشی را بین شانه و گوشتان نگه می‌دارید. این حالت بدن طبیعی نیست و در صورتی که این کار را مدتی طولانی انجام دهید، دچار گردن‌درد خواهید شد. اگر به خاطر انجام چندباره این کار دچار گردن درد شدید، استراحت و پد گرم‌کننده و دارو‌های بدون نسخه برای کاهش درد و سفتی می‌توانند کمک‌کننده باشند.

خطر تایپ کردن حین رانندگی

فقط یک قانون در این مورد وجود دارد؛ موقع رانندگی به هیچ وجه با گوشی کار نکنید. ارسال یک متن، پنج ثانیه از توجه شما را می‌گیرد. این زمان شاید خیلی سریع به نظر برسد، اما بی خطر نیست. دانشمندان بر این باورند که در این شرایط شما ممکن است ۲۳ برابر بیشتر در معرض خطر تصادف باشید و هیچ فرقی نمی‌کند که پیام متنی یا صوتی باشد و در هر دو صورت به یک اندازه در معرض خطر هستید.

مکالمه تلفنی هم ممنوع است

شاید تصور کنید تایپ کردن خطرناک است و مکالمه تلفنی خطری ندارد، چون نگاه‌تان همچنان به جاده است؛ اما اینطور نیست. در واقع دانشمندان محاسبه کرده‌اند که صحبت با تلفن حین رانندگی خطر تصادف را چهار برابر افزایش می‌دهد. این فاکتور در واقع عامل بیش از یک میلیون تصادف در سال یا ۲۰ درصد از همه حوادث رانندگی از جمله مواردی است که باعث مصدومیت یا حتی مرگ افراد می‌شود. اگر واقعا کار ضروری دارید خودرو رو کنار بزنید و تماس بگیرید.

محروم شدن از خواب مفید و مشکلات سلامتی ناشی از آن

نه فقط نور گوشی و کامپیوتر بلکه هر نور زیادی پس از غروب خورشید می‌تواند خواب شما را مختل کند که با افزایش خطر ابتلا به دیابت، چاقی، بیماری قلبی و سایر مشکلات سلامتی مرتبط است.

اما در عین حال «نور آبی» که از گوشی هوشمند شما ساطع می‌شود به طور خاص مضر است. برای استراحت بهتر، اتاق خواب خود را تاریک نگه دارید. همچنین اگر در طول روز نور طبیعی زیادی دریافت کنید این امر می‌تواند به بهبود خواب شبانه کمک کند.

خطر استفاده از موبایل در حین راه رفتن

راه رفتن و با گوشی کار کردن؛ هر دو را همزمان انجام ندهید. حتما بار‌ها برایتان پیش آمده که در پیاده‌رو راه می‌روید و باید یک پیام کوتاه بفرستید. این کار چقدر طول می‌کشد؟ چند ثانیه؟ معمولا هم زمان کافی دارید و به ندرت پیش می‌آید به خاطر این چند ثانیه دیر به مقصد برسید. پس فقط یه لحظه بایستید و پیام را ارسال کنید و به خودتان یادآوری کنید که چند ثانیه زودتر رسیدن، ارزش صدمه دیدن ندارد. فراموش نکنید این توصیه فقط به محیط خارج از خانه مربوط نمی‌شود بلکه به گفته پزشکان شایع‌ترین آسیب‌ها هنگام صحبت با تلفن در خانه اتفاق می‌افتد که معمولاً شامل کشیدگی عضلات و تاندون ها، شکستگی استخوان‌ها و آسیب‌های سر می‌شود.

خطر سرطان؟

مطالعات هنوز هیچ ارتباط ثابت‌شده‌ای بین استفاده از گوشی هوشمند و خطر ابتلا سرطان یا تومور در افراد نشان نداده‌اند و دانشمندان هنوز به تحقیقات خود در این زمینه ادامه می‌دهند. با این حال اگر همچنان نگران تشعشعات تلفن‌های همراه هستید، می‌توانید استفاده از تلفن همراه خود را محدود کنید یا از آن در حالت بلندگو یا با کمک هدست یا هدفون استفاده کنید.

انگشت ماشه‌ای (trigger finger)

«انگشت ماشه‌ای» وضعیتی است که انگشت شست در حالت خمیده گیر می‌کند یا وقتی می‌خواهید آن را صاف کنید، قفل می‌شود.

این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که غلاف اطراف تاندون شست شما ضخیم می‌شود و نمی‌تواند آزادانه سر بخورد. ارسال پیام یا تایپ زیاد با تلفن همراه یا حتی فقط محکم نگه داشتن گوشی می‌تواند باعث تحریک انگشت شست شود. تنها راه درمان این وضعیت محدود کردن استفاده از موبایل است.

آرتروز انگشت شست (Thumb arthritis)

آرتروز شست باعث ایجاد درد و حساسیت در قسمتی می‌شود که انگشت شست به مچ می‌رسد. هرچند نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم که عامل ایجاد آرتروز انگشت شست استفاده از تلفن همراه است، اما قطعا استفاده بیش از حد می‌تواند علائم را تشدید کند. حرکاتی مانند گرفتن تلفن در دست یا نوشتن پیام با انگشت شست می‌توانند باعث بدترشدن وضعیت شوند. هیچ درمان دائمی برای این وضعیت وجود ندارد، اما استراحت، دارو و استفاده از آتل می‌توانند مفید باشند.

سندرم تونل کوبیتال

اگر برای ارسال پیام به آرنج‌های خود تکیه بدهید یا آن‌ها را خم کنید تا تلفن را روی گوشتان نگه دارید، عصب «اولنار» در آرنج شما تحریک می‌شود.

تحریک این عصب می‌تواند باعث بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن در انگشت حلقه و آخر و درد در قسمت داخلی آرنج یا ساعد شود. آرنجتان را برای مدت طولانی خم نکنید و به بازو‌ها استراحت بدهید.

مشکلات چشم

طول موج کوتاه‌تر نور آبی که گوشی‌های هوشمند از خود ساطع می‌کنند، می‌تواند چشمان شما را خیلی سریع خسته کند و باعث درد چشم شود. حتی ممکن است به قرنیه آسیب برساند و باعث مشکلات بینایی شود.

اگر متوجه این مشکلات شدید، بهتر است زمان استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی با نور آبی مانند تلفن هوشمند، لپ‌تاپ یا کامپیوتر را محدود کنید یا حداقل در فواصل چنددقیقه‌ای به چشم‌هایتان استراحت بدهید.

اختلال در عملکرد وسایل پزشکی

اگر از تلفن همراه خود بسیار نزدیک به دستگاه‌های پزشکی مانند ضربان‌ساز یا دفیبریلاتور‌های قلبی قابل کاشت (دستگاه الکتروشوک) استفاده می‌کنید، ممکن است این وسایلتان آن‌طور که باید کار نکنند. حتی ممکن است تلفن همراه با انواع خاصی از سمعک‌ها نیز تداخل داشته باشد.

اثرات منفی بر سلامت روان

به گزارش مرکز تخصصی «بست‌برین‌پاسیبل»، در کنار مواردی که در بالا در مورد عوارض احتمالی این وسیله برای سلامت جسمی کاربران مطرح شد شماری از مطالعات نشان داده که این وسیله اگر هوشمندانه استفاده نشود حتی می‌تواند بهداشت روانی ما را به طور جدی به خطر بیاندازد که این موارد شامل اضطراب، افسردگی، انزوای اجتماعی و مشکلات ناشی از کاهش اعتماد به نفس در نوجوانان به ویژه به خاطر عدم رضایت از شرایط ظاهری خود یا حتی اعتیاد در کودکان و نوجوانان و بزرگسالان می‌شود.

متخصصان می‌گویند تلفن همراه می‌تواند یکی از عوامل جدی ابتلا به اختلال اضطراب باشد. بسیاری از افراد وقتی به گوشی خود دسترسی ندارند و به عبارتی از گوشی شان جدا می‌شوند یا حتی شرایطی مانند قطع شدن اینترنت برایشان پیش می‌آید، احساس اضطراب شدیدی پیدا می‌کنند. حتما شما نیز چنین تجربه‌هایی داشته اید یا این حالات را در اطرافیانتان مشاهده کرده اید.

یک مطالعه نشان داده است استفاده افراطی از دستگاه‌های مجهز به وایرلس (اینترنت بی سیم) از جمله گوشی همراه یا کامپیوتر شخصی ممکن است با نوعی وابستگی روانشناختی مرتبط باشد.

یکی از نشانه‌های این وابستگی و اعتیاد، اضطرابی است که در هنگام جدایی از این ابزار‌ها در فرد مشاهده می‌شود. دانشجویان که بیشترین استفاده کنندگانِ چنین ابزار‌هایی هستند، احتمالا بیش از دیگر افراد جامعه تحت تأثیر این شرایط قرار دارند.

تحقیقات متعددی نشان داده اند میان استفاده افراطی از تلفن هوشمند و افزایش افسردگی و گرایش به خودکشی خصوصا در میان نوجوانان، ارتباط مستقیم وجود دارد. نتایج یک مطالعه نشان داده است نوجوانانی که به شکل افراطی به گوشی‌های خود وابسته اند نسبت به سایر همسالان خود کمتر احساس شادی می‌کنند. محققان می‌گویند نوجوانانی که از ابزار‌هایی مانند گوشی همراه، تلویزیون، رایانه شخصی و در مجموع ابزار‌های دارای صفحه نمایش استفاده می‌کنند، نسبت به نوجوانانی که فعالیت‌های متفاوتی را تجربه می‌کنند، از سطح پایین تری از شادی و نشاط برخوردارند.

البته لازم به ذکر است که عدم استفاده از ابزار‌های دیجیتالِ دارای صفحه نمایش هم به شادی بیشتر نخواهد انجامید بلکه تحقیقات نشان داده اند شادترین نوجوانان حدود یک ساعت در شبانه روز از رسانه‌های دیجیتال استفاده می‌کنند.

امروزه علم ثابت کرده است اعتیاد به گوشی هوشمند، اعتیادی واقعی است و این اعتیاد قادر است به سلامت روان فرد آسیب جدی وارد کند.

یکی دیگر از مضرات گوشی‌های هوشمند این است که می‌تواند تأثیری به شدت منفی بر بهره وری و تمرکز و توجه فرد در محیط‌های کاری و تحصیلی داشته باشد. پژوهش‌هایی که در این زمینه انجام شده نشان می‌دهد وقتی شخص پیامی را در گوشی همراه خود دریافت می‌کند، حتی اگر پیام را باز نکرده و آن را نخواند، باز هم تمرکزش بر کاری که در حال انجام آن است به شدت کم خواهد شد. تحقیقات نشان می‌دهند وقتی فرد پیامی را دریافت می‌کند احتمال خطای او در محیط کار در لحظه دریافت پیام تا سه برابر افزایش می‌یابد. 

همچنین تحقیقی دیگر دریافته است ماده خاکستری در برخی نواحی مغز که مسئول تمرکز هستند در افرادی که بیش از حد از ابزار‌های دیجیتال نظیر گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند، کمتر از دیگران است. بر اساس این پژوهش این افراد نسبت به دیگران، سطح بالاتری از اضطراب، افسردگی، بی خوابی و تکانشی بودن را از خود نشان می‌دهند.

با شمارش لایک‌ها روی زندگی خود ارزش‌گذاری نکنید

علاوه بر مواردی که عنوان شد از جنبه‌های دیگر نیز این وسیله ممکن است به سبک زندگی ما آسیب برساند. «بیزینس اینسایدر» در مقاله‌ای در این باره می‌نویسد:

- سرگرم شدن با گوشی خصوصا برای ساعات طولانی می‌تواند به انجام وظایف والدینی لطمه بزند و ممکن است پدر یا مادر نتوانند آنطور که باید به فرزندان خود به ویژه خردسالان و نیاز‌های روزمره و عاطفی آن‌ها توجه و رسیدگی کنند و با کودکانشان وقت بگذرانند.

- حتی ممکن است به روابط عاطفی همسران (گاهی به دلیل صرف نکردن وقت کافی با خانواده یا حتی به دلیل سوءتفاهمات) یا به روابط دوستانه و خویشاوندی آسیب وارد کند.

- ممکن است دیگران توقع داشته باشند که همیشه آنلاین باشیم و این کار آرامش را از ما سلب کرده و به اضطراب‌مان می‌افزاید.

- این خطر نیز وجود دارد که موبایل، جایگزین ارتباطات رو در رو شود و در نتیجه از اثرات مفید تعاملات چهره به چهره در زندگی اجتماعی بی نصیب بمانیم.

- برخی افراد بر اساس لایک گرفتن در شبکه‌های اجتماعی روی خود و زندگی‌شان ارزش‌گذاری می‌کنند و مقایسه‌های نادرست و بی‌اساس بین زندگی خود با دیگران انجام می‌دهند. گاهی این مقایسه‌ها به قدری افراطی و غیرواقع بینانه می‌شوند که یا فرد را به سوی افسردگی حاد می‌کشاند یا حتی زندگی‌های خانوادگی را از هم می‌پاشد.

- مطالعات نشان داده به دلیل کاهش تمرکز در نتیجه استفاده زیاد از گوشی، توانایی یادگیری و درک مطلب نیز ممکن است کاهش پیدا کند.

- همچنین بدیهی است که تماس مداوم با اخبار منفی و اتفاقات بد، سلامت روان ما را تهدید می‌کند.

- وقتی مشغول صحبت کردن با فرد دیگری هستید و موبایل شما در معرض دیدتان است حتی اگر به آن نگاه نکنید، می‌تواند مانع ایجاد یک ارتباط قوی بین شما شود. این عامل که برهم‌زننده تمرکز است به ویژه در روابط نزدیک و زمانی که در مورد مطلبی مهم و معنادار با هم گفتگو می‌کنید، مشکل‌ساز خواهد شد. شاید بهتر باشد به روزرسانی شبکه‌های اجتماعی را به وقت دیگری موکول کنید و روی شخصی که در زندگی واقعی درست روبروی شما نشسته و وقت خود را به شما اختصاص داده، تمرکز نمایید.