احتمال انفجار خط انتقال گاز سراسری به‌دلیل حرکت گسل زاگرس

علی‌بیت‌الهی، رئیس بخش زلزله شناسی، مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در شبکه‌های اجتماعی نوشت:

حوالی ساعت 1 بامداد روز 25 بهمن ماه 1402 گسیختگی لوله اصلی گاز در محدوده گردنه حلوایی در مسیر بروجن-لردگان موجب خروج ناگهانی گاز، انفجار و آتش سوزی آن شد. این اتفاق از فواصل دور قابل رویت و موجب وحشت ساکنین اطراف شد و علت حادثه در دست بررسی است. این نوشتار با هدف ارائه یکی از دلایل احتمالی بروز سانحه تدوین شده که شاید مورد توجه مسئولین محلی قرار گرفته و مفید باشد؛

موقعیت سانحه در مسیر بروجن به لردگان و نرسیده به سه راهی بلداجی گزارش شده است. سه راهی بلداجی در 12 کیلومتری خروجی شهر بروجن(میدان جهاد) به سمت جنوب غرب( به سمت لردگان) قرار گرفته است. مقطع ارتفاعی مسیر از میدان جهاد بروجن تا سه راهی بلداجی در شکل ارائه شده و در گوشه چپ بالائی نیز مسیر بروجن – لردگان نمایش داده شده که در آن سه راهی بلداجی و موقعیت بلداجی نیز قابل مشاهده است.

بنا به گفته مسئولان شهرستان بروجن، گاز شهرستان های بروجن، گندمان و فرادنبه قطع شده بود که با تلاش کارشناسان شرکت گاز مجددا وصل گردیده است. البته در چنین مواقعی(قطع سراسر گاز و وصل مجدد آن) ضرورت تا اقدامات ایمنی از طرف مردم با توجه به راهنمائی های شرکت گاز مورد توجه قرار گیرد.

دلایل محتمل گسیختگی لوله گاز و آتش سوزی ناشی از آن

دلایل محتمل زیر در صورت طبیعی بودن حادثه متصور است که ضرورت دارد در مشاهدات میدانی مورد توجه قرار گیرد:

-حرکات دامنه‌ای

با توجه به شیب تند مسیر در نزدیکی گردنه حلوایی( شیب تا 10 درصد نیز می رسد) یکی از دلایل گسیختگی لوله اصلی گاز می‌تواند حرکات دامنه‌ای در این ناحیه باشد که احتمالا با بارندگی‌های اخیر تشدید شده است. احتمالا وقوع زمین لغزش و نیز رخداد سنگ افت‌ها می‌تواند از دلایل گسیختگی لوله اصلی گاز باشد.

- جنبایی گسل اصلی جوان زاگرس

گسل اصلی و رورانده زاگرس یکی از طویل‌ترین و جنباترین گسل‌های ایالت لرزه زمین ساختی زاگرس و محدوده سرزمینی کشور ایران است. برهم‌نهی محدوده سانحه به موقعیت عبوری گسل اصلی جوان زاگرس(شکل 3) نشان می دهد به احتمال زیاد محدوده حادثه( گردنه حلوایی) در بخش فرا دیواره‌ای این گسله قرار گرفته و این  احتمال تقویت می شود که جنبایی و بالاآمدگی تدریجی گسل نیز یکی از دلایل بروز تنش در لوله گاز اصلی و وقوع حادثه آتش سوزی بوده است.

-رخداد زلزله‌ها

بررسی داده‌های مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران نشان می دهد محدوده به مرکزیت محل سانحه لوله گاز اصلی 65، لرزه خیز بالایی دارد. از سال 2006 میلای تا کنون طی 18 سال در گستره‌ای به شعاع 100 کیلومتری اطراف، حدود 621 زلزله با بزرگی 2.5 و بالاتر رخ داده است.

بررسی رخدادهای لرزه‌ای سه روز اخیر نشان می‌دهد طی روز 23 بهمن 1402 در شمال غربی بلداجی زلزله‌ای با بزرگی 2.8 و به‌فاصله 16 کیلومتری محل سانحه لوله گاز رخ داده که این حادثه با توجه به بزرگی آن نمی‌تواند تاثیری در گسیختگی لوله گاز داشته باشد. اما بی گمان رخداد زلزله‌های متعدد و مستمر و وجود ارتعاشات ناشی از رخداد آنها، می تواند خط لوله گاز را در کل در معرض ارتعاش و ناپایداری قرار دهد.

- فرونشست زمین

با توجه به کوهستانی بودن مسیر و عدم امکان بروز پدیده فرونشست زمین در چنین نواحی، تاثیر فرونشست زمین در رخداد سانحه لوله اصلی گاز 65 منتفی است.

پیشنهادات

با بررسی فرسودگی لوله اصلی گاز 65 و اتصالات آن و بررسی سایر عوامل غیر طبیعی دیگر، در صورت احتمال تاثیر عوامل طبیعی پیشنهاد می‌شود دو مورد اولویت‌دار ناپایداری دامنه (وقوع زمین لغزش، سنگ افت و ...) و جنبایی گسل اصلی جوان زاگرس به‌دقت مورد بررسی قرار گیرد.