کتاب «رابطه دین و سیاست از نگاه قرآن و سنت» روانه بازار نشر شد

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، کتاب «رابطه دین و سیاست از نگاه قرآن و سنت» (بازخوانی و تبیین دیدگاه سکولار‌های معاصر و اندیشمندان اسلامی درباره نوع و چگونگی رابطه دین و سیاست) چاپ و روانه بازار نشر شد.

 

پژوهش پیش‌روی به قلم آقای محمد مهدی مهری از دانش آموختگان حوزه علمیه قم بر آن است تا با کنکاش در متون به‌جای مانده از اندیشمندان اسلامی در رابطه با تعامل و پیوند دین و سیاست یا جدایی این‌ها و جدال‌های فکری و به‌تبع آن منازعات علمی حول‌وحوش این مساله را با تکیه بر چهار منبع استنباط (قرآن، سنت، عقل و اجماع) و نیز سیره پیامبر (صلی الله علیه و اله) اثبات نماید که سیاست از دین جدا نیست.

 

نویسنده در مقدمه کتاب آورده است: دو مقوله «دین و سیاست» به دلیل اینکه در زندگی بشر همواره حضور مؤثر داشته‌اند، از دیرباز موردتوجه جدی متفکران و اندیشمندان بوده است.

 

حاکمیت دین بر سیاست در بخش بزرگی از زندگی بشر که حاصل نگاه دینی انسان به جهان هستی و انسان است، همواره در تاریخ برقرار بوده، به نحوی‌که حتی استبداد‌های فردی نیز در لباس دین به توجیه مشروعیت خود می‌پرداختند. این موضوع حتی در جوامعی که درگذشته تاریخی آنها، دین و آیین‌های الهی موضوعیتی نداشته، در ارتباط دنیا و ماوراءالطبیعه جستجو می‌شده است.

 

بحث درباره این ارتباط در چندین قرن گذشته در جهان غرب و نیز در دو قرن اخیر در میان جوامع اسلامی مورد امعان نظر جدی قرارگرفته و جدال‌های فکری و به‌تبع آن منازعات علمی حول‌وحوش آن، ادبیات جالب‌توجهی را به وجود آورده است.

 

با کنکاش در متون به‌جای مانده از اندیشمندان اسلامی در رابطه با تعامل و پیوند دین و سیاست یا جدایی اینها، دو نظریه عمده موردتوجه است:

 

نظریه اول؛ به عاری بودن متون دینی از مفاهیم سیاسی اعتقاد دارد و دین را متکفل حوزه سیاسی نمی‌داند. این رویکرد را می‌توان در آرای افرادی مانند علی عبدالرازق مصری مشاهده کرد که در کتاب «الاسلام و اصول الحکم» در سال ۱۳۴۳ ق منتشر شد. وی تمام تلاشش در این کتاب معطوف به نفی حکومت و تأسیس نظام سیاسی در سیره‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و اله) است.

 

عبدالرازق در کتاب خود، مسئله خلافت را در چهار منبع استنباط (قرآن، سنت، عقل و اجماع) و نیز در سیره پیامبر (صلی الله علیه و اله) جستجو و بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که مسئله خلافت ریشه‌ای در قرآن، سنت، عقل، اجماع و نیز رفتار پیامبر ندارد. از این رو سیاست از دین جداست و ملت­های مسلمان باید ارباب دین را از دخالت در سیاست بازدارند.

 

پس از عبدالرازق، عده­ای از سکولار‌های عرب همچون صادق بِلعِید، خالد محمد خالد، محمد احمد خلف الله، عبدو فیلالی انصاری، محمد سعید عشماوی و برخی از دگراندیشان ایرانی مثل مهندس بازرگان، دکتر مهدی حائری یزدی، دکتر سروش، محمد مجتهد شبستری با تأخیری نسبتاً طولانی، با پیروی از آرای عبدالرازق تحت تأثیر اندیشه­های سکولاریستی غربی به‌طورکلی منکر نظام ولایی گردیده و حتی ولایت و حکومت پیامبر (صلی الله علیه و اله) را بشری و غیر مرتبط با رسالت الهی و دینی آن بزرگوار و تنها ناشی از اوضاع خاص اجتماعی و درخواست مردم دانسته ­اند.

 

اما نظریه دوم؛ قائل به پیوستگی دین و سیاست بوده و معتقدند: وجود و ضرورت نظام سیاسی و یا حکومت در جامعه، علاوه بر اینکه یک امر عقلی است؛ دین اسلام نیز بر اهمیت آن تأکید دارد و آن را از زمره اولین نیاز‌های اساسی بشر به‌حساب می‌آورد؛ و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) اولین حکومت و نظام سیاسی اسلام را از همان ابتدای ابلاغ رسالتش در مدینه پایه‌گذاری نموده است.

 

طرفداران این نظریه؛ سعی کرده‌اند بین نبوت و سیاست تعامل ایجاد نمایند، در نظر آنان پیوستگی سیاست با نبوت (شرع) امری جداناپذیر تلقی شده است. اکثریت اندیشمندان اسلامی همچون امام خمینی، علامه طباطبایی، شهید محمدباقر صدر، شهید مطهری، شهید بهشتی، علامه مصباح یزدی و آیت الله العظمی امام سیدعلی خامنه‌ای از قائلین به این دیدگاه محسوب می‌شوند.

 

با توجه به مباحث یادشده و نظر به ضرورت تبیین «نظریه سیاسى اسلام» و معرفى جایگاه آن در نظامات سیاسى و وجود شبهات و دغدغه‌ها و چالش‌های فکرى در فراروى آن نظریه، نگارنده با استناد به آیات قرآن و رجوع به منابع تفسیری و کلامی به بررسی و نقد اندیشه عبدالرازق و دیگر دگراندیشان سکولار پرداخته و اثبات می­کند که:

 

۱. محدود ساختن نگاه دین به عالم آخرت و ماوراء طبیعت، باعث فاصله هرچه بیشتر زندگی معمولی و طبیعی انسان از آموزه­ها و معارف دینی می­شود و در نهایت انزوای دین را در پی دارد و این امر با روح ادیان آسمانی ناسازگار و با محتوای آموزه­های آنها ناهمسان است.

 

۲. گرچه هدف اصلی قرآن، حیات معنوی انسان بوده، اما به دلیل تفکیک ناپذیری حرکت معنوی از جریان مادی حیات، قرآن ناگزیر به مسائل زندگی مادی انسان نیز توجه داشته و توصیه­های فراوانی در رابطه با شیوه زندگی و سمت و سوی آن بیان فرموده است؛ مانند احکام و قوانین اقتصادی، قضایی، حقوقی، اجتماعی و... که نمونه­های آن، در قرآن بسیار است.

 

بنابراین بحث اصلی این نوشتار این است که اسلام در ارتباط با سیاست و حکومت و تشکیل نظام سیاسی تعالیم و دستوراتی دارد و پیامبران الهی علاوه بر دارا بودن شان نبوت و رسالت، هم دارای شان امامت و ولایت باطنی و ملکوتی هستند و هم دارای مقام ولایت و زعامت ملکی و ناسوتی، بدان معنا که آنها عهده­دار سیاست امور مسلمین و والی امور آنان بوده­اند.

 

 

نگارنده در این اثر سعی کرده است در تمام بخش‌ها تلاش کند تا در عین استقلال هر فصل، ارتباط میان محتوای آنها نیز منطقی بوده و همپوشانی داشته باشد. از این‌رو، کتاب «رابطه دین و سیاست از نگاه قرآن و سنت»، در چهار بخش به ترتیب ذیل نگاشته شده است:

 

بخش اول؛ (مفهوم شناسی دین، سیاست و نظام سیاسی) که خود شامل چهار درس گفتار است: گفتار اول: معنا و مفهوم دین. گفتار دوم: معنا و مفهوم سیاست. گفتار سوم: معنا و مفهوم نظام سیاسی. گفتار چهارم: تعامل و پیوند دین و سیاست.

 

بخش دوم؛ (سیری در آراء قائلین جدایی دین از سیاست) که خود شامل سه درس گفتار است: گفتار اول: دیدگاه علی عبدالرازق مصری (۱۸۸۸ ـ ۱۹۶۶). گفتار دوم: دیدگاه دکتر مهدی حائری یزدی (۱۳۰۲ ـ ۱۳۷۸). گفتار سوم: دیدگاه مهندس مهدی بازرگان (۱۲۸۶ ـ ۱۳۷۳).

 

بخش سوم؛ (سیری در آراء قائلین پیوستگی دین و سیاست) که خود شامل سه درس گفتار است: گفتار اول: قائلین پیوستگی دین و سیاست. گفتار دوم: ادله پیوستگی دین و سیاست. گفتار سوم: شواهد تاریخی بر حکومت پیامبر صلی الله علیه و اله.

 

بخش چهارم؛ (نظام سیاسی اسلام پس از رحلت پیامبرصلی الله علیه و اله) که خود شامل نظام سیاسی اهل سنت (نظریه خلافت) و نظام سیاسی شیعه (نظریه امامت) در عصر حضور و عصر غیبت به همراه دلایل امامت و رهبری ائمه اطهار (علیهم السلام).

 

یادآوری می‌شود، کتاب (رابطه دین و سیاست از نگاه قرآن و سنت) به قلم آقای محمد مهدی مهری، در ۳۴۵ صفحه با قیمت  ۱۷۰۰۰۰ تومان،  از سوی انتشارات ابوالحسنی: قم، خیابان اراک، خیابان علّامه طباطبایی (ره)، ۱۲ متری چمران، کوچه ۱، پ ۷، شماره تماس: ۰۹۱۲۲۵۱۱۸۵۴؛ ۰۹۳۹۲۵۱۱۸۵۴  نمابر: ۰۲۵۳۸۲۰۰۴۰۹  به زیور طبع آراسته شده است.