حزبی که رفت، روزنامه‌ای که ماند

روزنامه‌ سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جمهوری اسلامی به عنوان نشریه رسمی حزب جمهوری اسلامی از ۹ خرداد سال ۱۳۵۸ شمسی انتشار خود را آغاز کرد. از آنجایی که در هنگام تاسیس روزنامه ارگان حزب جمهوری اسلامی بود، بر اساس خواسته وزارت ارشاد در آن زمان، باید یک شخصیت حقیقی نه حقوقی صاحب امتیاز آن باشد. آیت‌الله خامنه‌ای در آن زمان عضو موسس، عضو شورای مرکزی و مسئول تبلیغات حزب جمهوری اسلامی بود و به همین دلیل به عنوان صاحب امتیاز معرفی شد. بعد از تعطیل‌شدن فعالیت‌های حزب در سال۱۳۶6، این روزنامه با حذف عبارت ارگان حزب جمهوری اسلامی، بدون وابستگی به حزبی خاص و با صاحب‌امتیازی آیت‌الله خامنه‌ای به فعالیت خود ادامه داد. نخستین سردبیر روزنامه جمهوری اسلامی میرحسین موسوی بود. در جلسه هفتم تیر سال 1360 شورای مرکزی حزب، یعنی‌‌ همان روزی که حزب منفجر شد و آیت‌الله بهشتی و ۷۲ تن شهید شدند، آیت الله بهشتی با بیان اینکه قرار است میرحسین موسوی وزیر امور خارجه شود و دیگر در روزنامه نباشد، پیشنهاد داد که مسیح مهاجری، از اعضای حزب، مدیرمسئول روزنامه شود. پس از رای‌گیری، مسیح مهاجری به عنوان مدیر مسئول و سردبیر روزنامه انتخاب شد که تاکنون نیز در این سِمت فعالیت دارد.

پس از انفجار بمب در دفتر حزب جمهوری اسلامی، از 16 تیر سال  1360، لکه‌ی خونی به لوگوی روزنامه جمهوری اسلامی اضافه شد و دو روز بعد یعنی ۱۸ تیر ۱۳۶۰ لوگوی روزنامه به شکل امروزی آن در آمد. با اینکه حزب جمهوری اسلامی منحل شد اما این روزنامه و لوگوی آن به مشی و مرام آن وفادار ماند. حساسیت نسبت به مسئله فلسطین و کشورهای جهان اسلام، پرداختن به حوزه علمیه، بیان اندیشه‌های امام خمینی و آیت الله بهشتی، تعهد و استقلال قلم از ویژگی‌های بارز این روزنامه است که از ابتدای فعالیتش تا امروز که 45 سال را پشت سر گذاشته، همچنان بر این مرام باقی مانده است. این گزارش مروری دارد  بر مطالبی که این روزنامه در آستانه هر دهه از فعالیتش یعنی 9 خرداد سال‌های 1358، 1368، 1378، 1388 و 1398 منتشر کرده است.

9 خرداد 1358

در 9 خرداد 1358، روزنامه جمهوری در اولین سرمقاله‌اش سیاست‌ها و خط‌مشی خود را بیان می‌کند و وضعیت مطبوعات را آشفته بازار می‌خواند که در این آشفته‌بازار «ما از پنجره جهان‌بینی اسلام انقلابی به جهان می‌نگریم و با تمسک به ایدئولوژی اسلام انقلابی عمل می‌کنیم». تیتر اصلی این روز بر اساس سخنان امام خمینی (ره) است که اشاره می‌کنند «امروز خطر در کار است» و «آنچه اهمیت دارد حفظ وجهه اسلام است» و از همه تقاضا می‌کند که اسلام را وارونه نشان ندهند. همچنین در این روز مطلبی درباره سوءقصد به جان آیت‌الله هاشمی رفسجانی منتشر می‌کند. در تیتر کوچکی در گوشه پایین صفحه اول با عنوان «امریکا در سازمان بهداشت جهانی از اسرائیل حمایت می‌کند» به مسئله فلسطین می‌پردازد. تیترهایی درباره حضور سربازان مصری در عمان برای حمایت از سلطان قابوس، پایان کار کنفرانس اسلامی در لندن، دعوت از کشورهای عربی برای قطع رابطه آمریکا نیز درباره کشورهای جهان اسلام مطرح می‌شود.

صفحه اول روزنامه جمهوری اسلامی در تاریخ 9 خرداد 58

9 خرداد 1368

در 9 خرداد 1368 تیتر اصلی صفحه اول به سخنان رئیس جمهور وقت، آیت‌الله خامنه‌ای، مبنی بر «تاکید بر ضرورت برخورد قاطع با کارمندان متخلف و لزوم تحول در ادارات» اختصاص دارد. همچنین تیتر دیگری به نقل از وزیر کشور از برگزاری «انتخابات ریاست جمهوری و همه‌پرسی اصلاحات قانون اساسی در 27 مرداد ماه» خبر می‌دهد و مطلب دیگری اشاره دارد بر اینکه «بر اساس مصوبه جلسه عمومی دیروز شورای بازنگری قانون اساسی، رئیس جمهور رئیس قوه مجریه خواهد بود». سرمقاله این شماره با تیتر «وحشیگری با نقاب آزادیخواهی» به اعتراض و راهپیمایی در لندن برای اعتراض به انتشار کتاب آیات شیطانی و اجرای حکم اعدام برای سلمان رشدی می‌پردازد «اگر تظاهرات لندن برگزار نمی‌شد چه بسا چهره ضد انسانی و ضد اسلامی انگلیسی‌ها تا این اندازه افشا نمی‌گردید». «آماده باش نیروهای فلسطنی در شرق صیدا برای مقابله با تجاوزات جدید صهیونیست‌ها» و اشاره به سفر رئیس جمهور به تانزانیا، اجلاس چهار روزه اتحادیه عرب، اعتراض سودان به دخالت امریکا در امور داخلی کشورش از دیگر تیترهای صفحه اول است.

صفحه اول روزنامه جمهوری اسلامی در تاریخ 9 خرداد 68

در صفحه 11 این شماره در مطلبی با تیتر «10 سال در خدمت انقلاب» که به بهانه دهمین سالگرد تاسیس روزنامه منتشر شده است اشاره می‌کند به اینکه «در طول 10 سال گذشته، آنچه از مشکلات و موانع راه برای ما سخت‌تر بود، زخم‌زبان‌ها و کینه‌توزی‌های «عالمان متهتک و جاهلان متنسک» علیه این روزنامه و خط سالم و بی‌غل‌وغش آن بود. تحمل این زخم‌ها هرچند کار ساده‌ای نبود، لکن عشق امام و لذت دفاع از مظلومیت او و توضیح و تشریح منطق او شیرین‌تر از آنست که به انسان مجال التفاف به چنین زخم‌هایی را بدهد ... اعتقاد ما همواره این بوده و هست که اگر راه خمینی در عصر ما راه حق نباشد، هیچ راه حقی وجود ندارد». همچنین در گوشه‌ای از این صفحه عکسی از یک گلدان گل با تیتر «تبریک رئیس جمهور به مناسبت دهمین سالگرد تاسیس روزنامه جمهوری اسلامی» مشاهده می‌شود.

 روزنامه جمهوری اسلامی در تاریخ 9 خرداد 68

9 خرداد 1378

در صفحه اول 9 خرداد 1378 با تیترهای «اعضا ستاد برگزاري مراسم دهمين سالگرد امام خميني با رهبرانقلاب ديدار كردند»، «رهبرانقلاب:معرفي ابعاد شخصيت امام خميني كليد حل مشكلات و خنثي شدن نقشه‌هاي دشمنان است»، «نقطه نظرات مديرمسئول روزنامه جمهوري اسلامي درباره عملكرد 20 ساله اين روزنامه»، «حجت الاسلام والمسلمين كروبي: اميدوارم روزنامه جمهوري اسلامي همچنان ارزشي و مستقل باقي بماند» مواجه هستیم. در بخشی از سرمقاله این شماره با عنوان «ن والقلم و مايسطرون» آمده است که «... اگر قلم وظيفه پاسداري از وحي الهي و رسالت محمدي و عدالت علوي را فراموش كند و براي ثبت نهضت عاشورا و ابلاغ پيام كربلا كه زينب كبري با خطبه‌هاي پرشورش در كوفه و شام وامام سجاد عليه السلام بادعاهاي پرسوز وگدازش در تمام عمر آنرا در سينه تاريخ براي ما به وديعت نهاده‌اند به تپش در نيايد همان به كه دفن شود. رسالت محمدي در عصر ما با نهضت امام خميني و پيروزي انقلاب اسلامي تجديد حيات كرد. ... روزنامه جمهوري اسلامي در آغازين روز دهه سوم فعاليت خود با خدا عهد مي‌كند و به همه دلسوزان نظام جمهوري اسلامي و كساني كه دل در گرو انقلاب اسلامي دارند اطمينان مي‌دهد كه براي تحقق دو هدف از هيچ تلاش و كوششي كوتاهي نخواهد كرد. اول پاسداري از ميراث امام خميني و دوم تقويت وحدت و همدلي ميان نيروهاي انقلابي كه مقدمه وحدت امت اسلامي است ...».

یکی از حرکت‌های اولیه روزنامه جمهوری اسلامی در راستای حفظ روحیه انقلابی خود و از سوی دیگر کوتاه کردن اطلاع‌رسانی، ایجاد ستون «جهت اطلاع» بود. این ستون پرنفوذ اغلب اوقات موضع روزنامه را مشخص می‌کند و به انتقاد از دولت‌ها و ارزیابی تحولات سیاسی و اجتماعی می‌پردازد. در 9 خرداد 1378 روزنامه جمهوری اسلامی در ستون «جهت اطلاع» خود به این مطالب اشاره می‌کند: «راديو صداي عراق انقلابي اعلام كرد: حجت الاسلام «زهرالاعرج» حكم ارتداد «عبدالباقي عبدالكريم السعدون» كه به تازگي طي نامه‌اي به صدام حسين رئيس جمهور عراق وي را جانشين خدا قلمداد كرده را صادر كرده است. ...»؛ اعضا يك گروه مسيحي انگليسي كه به بازگشت حضرت مسيح (ع) اعتقاد دارند يك دوربين مخفي دراطراف مسجدالاقصي نصب كرده‌اند تا تصوير بازگشت آنحضرت را ضبط كنند زيرا معتقدند آن حضرت سوار برابر از آسمان به زمين باز مي‌گردد. ...»؛ «سلمان رشدي نويسنده مرتد كتاب آيات شيطاني در گفت و گو با روزنامه زودودويجه سايتونگ گفت: معتقدم كه غرب بايد محتاطانه به سوي خاتمي گام بردارد زيرا قدرت در ايران همچنان ميان جناح‌هاي رقيب تقسيم شده است. ...»؛ صادق زيباكلام در مصاحبه با راديو دولتي انگليس گفت: آمريكاستيزي چيزي نبود كه در انقلاب اسلامي وجود داشته باشد. اين بحثي بود كه تحت عنوان مبارزه با امپرياليسم آمريكا در ميان ماركسيست‌ها مطرح بود و از آنها به مجاهدين (منافقين) و از آنها به نيروهاي ديگر اسلامي رسيد. ...».

9 خرداد 1388

در 9 خرداد 1388 عکس اصلی صفحه اول به «انفجار تروريستي در زاهدان و شهادت ده‌ها نفر نمازگزار مسجد علي بن ابيطالب (ع)» و همچنین «پيام تسليت مقام معظم رهبري به مناسبت شهادت جمعي از هموطنان درحادثه تروريستي زاهدان: قدرت‌هاي مداخله‌گر در حادثه تروريستي زاهدان دست دارند مردم هوشياري و وحدت خود را حفظ كنند» اختصاص دارد. سخن امام خمینی از صفحه 149 جلد 12صحيفه امام در گوشه بالای صفحه دید می‌شود: «شما اى ملت عزيز كه براى خدا و جلب رضاى او بپاخاستيد و با تأييد و توفيق ذات مقدسش به پيروزى معجزه‏آسا رسيديد، اكنون نيز در اين مرحله كه مقام امتحان است كوشش كنيد كه مصالح اسلام و كشور اسلامى را فداى منافع شخصى يا گروهى نكنيد». یکی از تیترهای اصلی این شماره با عنوان «روزنامه جمهوري اسلامي در عمر 30 ساله خود روي خط درست انقلاب حركت كرده است» به ديدار كاركنان روزنامه جمهوري اسلامي با آيت‌الله هاشمي رفسنجاني اشاره دارد. در بخش‌هایی از این مطلب مربوط به گزارش مسیح مهاجری از 30 سال فعالیت روزنامه آمده است «... 30 سال روزنامه جمهوري اسلامي را به عنوان يك روزنامه مستقل كه وامدار هيچ كس و هيچ جرياني نيست اداره كرديم با همه دولت‌ها تعامل داشتيم اما دست از انتقاد هم بر نداشتيم البته طبق تشخيص خودمان گاهي وقت‌ها ممكن است كه اشتباه هم كرده باشيم اما اشتباه و سهو نه اينكه عمدا بخواهيم مچ كسي را بگيريم و عليه كسي بنويسيم ...». آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نیز در سخنان خود اشاره می‌کند بر اینکه « ... بالاخره رسانه‌هاي جهاني كه به وجود آمده بزرگراه اينترنت و ماهواره‌ها و همه ابزار و حقيقتا از اين جهت كوچك شدن دنيا و همه چيز به هم نزديك است هم وظيفه صاحب‌نظران بخصوص مسلمانان سنگين است و هم كارشان آسان‌تر است. حرف جدي و منطقي امروز هر كس ولو كوچك در يك محدوده غريبي هم مطرح كند جاي خودش را در دنيا باز مي‌كند. حرف‌هاي خيلي بزرگ و قوي از لحاظ عبارت و حرفه رسانه‌اي هم اگر ناحق باشد بطلان خودش را نشان مي‌دهد. مردم هستند مي‌فهمند مطالعه مي‌كنند نقادي مي‌كنند حرف‌ها را مي‌زنند. يك زماني اينجوري است. البته امروز شايد بزرگترين رسانه‌هاي دنيا مال مستكبران و متجاوزان و سلطه‌هاي بزرگ است. اما همين شرايط كه عرض كردم اين انحصار را از آنها گرفته است و حرف‌هاي درست و حقيقت‌دار گاهي آنها را حسابي در تنگنا قرار مي‌دهد اگر از يك موضع درست مطرح شود. ... ما وقتي انقلاب شد جزو اولين كارهايمان بود هم تحزب و هم روزنامه و آن روز دهها نشريه بود كه عليه انقلاب اسلامي داشتند سمپاشي مي كردند. اين روزنامه تقريبا تنها روزنامه‌اي بود كه در مقابل همه اين انحرافات ايستاده بود همان طور كه آقاي مهاجري گفتند آن موقع مديرش مهندس موسوي بودند البته آقاي مهاجري هم از همكاران اول ايشان بود در كار و بعد هم ايشان مسئول شدند و كار را ادامه دادند. از افتخارات روزنامه است. من نمي‌خواهم خط بطلاني روي آنها بكشم. ولي كم يا هيچ روزنامه‌اي را با اين عمر نمي‌بينم كه اين قدر در مسير كار خودش يك نواخت و روي اصول و مباني با تشخيص و به خاطر خدا و براي دفاع از انقلاب اسلامي قلم زده باشد».

مطالب این شماره همچنین شامل اخبار انتخاباتی است که در قالب این تیترها به آن اشاره می‌شود: «مهندس موسوی: تکليف انتخابات در مرحله اول مشخص مي‌شود»؛ «احمدي نژاد: حاضر به گفتگو با آمريکا در شرايط برابر هستم»؛ «رضايی: هر کس بايد در جاي خودش قرار گيرد»؛ «کروبي: بهزيستي و کميته امداد در راي مردم دخالت نکنند»؛ «اعلام زمان پخش فيلم‌هاي تبليغاتي کانديداها»؛ «تاکيد ائمه جمعه بر ضرورت راي آگاهانه مردم و انتخاب اصلح»؛ «ديدگاه‌هاي حضرت امام خميني درباره آزادي مردم در انتخابات، تبليغات سالم و رعايت اخلاق انتخابات».

9 خرداد 1398

در 9 خرداد 1398 تیتر و عکس اصلی به روز قدس اختصاص دارد «دعوت مراجع تقلید، شخصیت‌ها و سازمان‌ها از مردم برای حضور گسترده در مراسم روز قدس»، «رهبر انقلاب: راهپیمایی روز قدس در دفاع از مردم فلسطین، امسال از هر سال دیگر مهم‌تر است». در نوار پایین صفحه به همراه عکسی از شهید بهشتی جمله‌ای از کتاب «ارزش‌ها در نگاه شهید بهشتی» نوشته شده است «عدل در درجه اول عدل خود انسان است که عدل اخلاق و عدل فرهنگ و عدل معرفت و عدل ایمان و عدل در عمل است». اما یادداشت «روزنامه جمهوری اسلامی ورود به چهل و یکمین سال» متفاوت از یادداشت‌های سال‌های قبل است و _­از روزگار سخت اقتصادی روزنامه می‌گوید «... در طول چهار دهه گذشته هرگز روزگاری به سختی این روزها برای اداره روزنامه از نظر اقتصادی نداشتیم. شرایط اقتصادی بحرانی کشور که موجب کاهش آگهی، افزایش قیمت اقلام چاپ از قبیل کاغذ، فیلم، زینک و مرکب و افزایش هزینه‌ها شده، مطبوعات کشور را دچار بحرانی‌ترین شرایط ساخته ... با کمال تاسف مسئولان کشور، برای بخش مطبوعات و نشر، کمکی که حتی در مقایسه با هزینه‌هایی که برای مربیان خارجی ورزش می‌شود قابل توجه باشد در نظر نگرفته اند. ... روزنامه مستقلی مانند روزنامه جمهوری اسلامی اگر دست از آرمان‌ها بردارد و راه کاسبی در پیش بگیرد می‌تواند در شرایط بسیار مساعدی به حیات خود ادامه بدهد ولی هیهات که ما قلم بفروشیم و دفاع از آرمان‌ها و اصول انقلابی و اسلامی را قربانی مطاع دنیائی این و آن کنیم. ... آیا در یک نظام اسلامی، فرهنگ آن هم بخش پویای فرهنگ که مطبوعات و نشر است باید اینهمه مورد بی‌مهری مسئولان باشد؟!»

امروز و پس از عبور از 45 سالگی این روزنامه می‌بینیم که روزنامه جمهوری اسلامی همچنان بر آرمان‌ها و ارزش‌هایش یعنی انقلاب و اسلام، دفاع از فلسطین، پیروی از امام خمینی و استقلال و تعهد قلم استوار است و عکس صفحه اولش به تصویر امام خمینی و تیتر «اعلام ویژه برنامه‌های سی و پنجمین سالگرد بزرگداشت امام خمینی» اختصاص دارد و در بخش عمده‌ای از صفحه اول خود با تیترهای «تظاهرات گسترده مردم جهان در محکومیت جنایت رژیم صهیونیستی در رفح»، «ایرلند نروژ و اسپانیا کشور مستقل فلسطین را به رسمیت شناختند»، «اعتراض شدید حامیان فلسطین به سخنرانی وزیر خارجه آلمان»، «ترامپ دانشجویان حامی فلسطین را به اخراج تهدید کرده است» به فلسطین پرداخته است و در یادداشت خود از «حال ناخوش مطبوعات» و آزادی و استقلال عمل روزنامه جمهوری اسلامی می‌گوید.