"سگ‌گردانی" و تحمیل هزار مصیبت به جامعه ایرانی!

در سال‌های اخیر، نگهداری از حیوانات خانگی به عنوان یک فرهنگ غلط در بین بسیاری از خانواده‌ها جا افتاده است و باعث شده که بیش از پیش شاهد وجود سگ‌های خانگی در اماکن عمومی نظیر بوستان‌ها باشیم.

بسیاری از صاحبان سگ‌ها از قلاده استفاده نمی‌کنند و خطر حمله سگ‌هایشان به شهروندان وجود دارد و بسیاری از این افراد نیز سگ‌های خود را آزادانه در فضای عمومی رها می‌کنند و حتی مدفوع این سگ‌ها را نیز جمع‌آوری نمی‌کنند و همین امر باعث شده تا این روزها فضای بسیاری از بوستان‌ها به ویژه در کلانشهرهایی مانند تهران به محیطی ناامن برای شهروندانی تبدیل شود که تصمیم دارند ساعاتی را در کنار خانواده خود در بوستان‌ها سپری کنند.

هفته گذشته بود که رئیس سازمان نظام دامپزشکی استان تهران گفت: به دلیل نگهداری سگ و گربه بدون رعایت موارد بهداشتی در منازل، بیماری سالک در تهران به ویژه در منطقه یک شیوع پیدا کرده است.

خطرات سگ‌ها برای سلامتی انسان

هاری

سگ‌ها می‌توانند مخزن مهمی برای انتقال بسیاری از بیماری‌های خطرناک باشند. یکی از مهم‌‌ترین بیماری‌هایی که از طریق گزش سگ‌ها به انسان منتقل می‎شود بیماری هاری است. هاری یک بیماری ویروسی است که از طریق بزاق سگ‌های مبتلا منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث عفونت‌های شدید مغزی و در نهایت مرگ شود. واکسیناسیون سگ‌ها و جلوگیری از تماس با سگ‌های وحشی مهم‌ترین روش‌های پیشگیری هستند اما بسیاری از صاحبان سگ‌ها به دلیل ناآگاهی از خطر بروز هاری در حیوانات خانگی‌شان، اقدام به واکسیناسیون سگ‌های خود نمی‌کنند و همین امر باعث می‌شود سگ‌گردانی‌ها، جان بسیاری از شهروندان را در معرض خطر قرار دهد.

لایم

بیماری دیگری که سگ‌ها می‌توانند آن را منتقل کنند، بیماری «لایم» است که ناشی از یک باکتری است که از طریق نیش کنه‌ها به سگ‌ها و سپس به انسان‌ها منتقل می‌شود. علائم بیماری شامل تب، سردرد، خستگی و درد مفاصل است. در صورت عدم درمان، می‌تواند به مشکلات مزمن مفصلی و عصبی منجر شود.

توکسوپلاسما

توکسوپلاسما نیز نوع دیگری از بیماری عفونی است که از طریق سگ‌ها منتقل می‌شود. این عفونت ناشی از یک انگل به نام توکسوپلاسما گوندی است که می‌تواند از طریق مدفوع سگ‌ها به انسان منتقل شود. علائم معمولاً خفیف هستند اما در افراد با سیستم ایمنی ضعیف یا باردار می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند. برای پیشگیری، رعایت بهداشت و شستشوی دست‌ها پس از تماس با مدفوع سگ اهمیت دارد. این در حالی است که افرادی که سگ‌های خود را به بوستان‌ها می‌آورند هیچ توجهی به رعایت اصول بهداشتی از جمله جمع آوری مدفوع سگ‌ها از محیط ندارند و مدفوع سگ‌ها در نقاط مختلف از جمله محل بازی کودکان وجود دارد و منبعی برای انتشار انواع انگل‌هاست.

کیست هیداتید

این بیماری ناشی از انگل‌های کرمی به نام اکینوکوکوس است که می‌تواند از طریق مدفوع سگ‌ها منتقل شود. عفونت منجر به تشکیل کیست‌های بزرگ در اندام‌های داخلی مانند کبد و ریه می‌شود و ممکن است بدون علامت باشد تا زمانی که کیست‌ها بزرگ شوند. این بیماری افراد را نیازمند جراحی برای حذف کیست‌ها می‌کند و از بیماری‌های بسیار خطرناک قابل انتقال از سگ‌ها به شمار می‌رود.

کمپیلوباکتر و سالمونلا

عفونت‌های کمپیلوباکتر و سالمونلا نیز می‌توانند از طریق تماس با مدفوع سگ‌ها یا غذای آلوده منتقل شوند. علائم شامل اسهال، تب و درد شکمی است. در موارد شدید، به بستری شدن نیاز دارد. پیشگیری شامل رعایت بهداشت در تهیه و مصرف غذا و شستشوی دست‌ها پس از تماس با سگ‌ها است. این در حالی است که بسیاری از صاحبان سگ‌ها پس از تماس با سگ خود هیچ یک از موارد بهداشتی را رعایت نمی‌کنند و دست‌های آلوده خود را به بسیاری از سطوح در اماکن عمومی زده و محیط زندگی و تفریح شهروندان را آلوده به انواع عفونت‌ها می‌کنند.

پاروویروس

سگ‌ها تنها مخزن قارچ‌ها و باکتری‌ها نیستند و می‌توانند ویروس‌ها را نیز در طبیعت گسترش دهند. از جمله ویروس پارو که باعث عفونت شدید در سگ‌ها می‌شود و می‌تواند به انسان‌ها منتقل شود، هرچند نادر است. علائم شامل اسهال خونی و استفراغ است. واکسیناسیون و قرنطینه سگ‌های مبتلا برای جلوگیری از شیوع ضروری است.

دلایل اجتماعی و روانی نگهداری مردم از سگ‌ها

یک پژوهش در سال 1401 در کشور، به بررسی علل رو آوردن شهروندان به نگهداری سگ‌های خانگی پرداخته است. براساس نتایج این پژوهش، یکی از دلایل مهم گرایش مردم به نگهداری از سگ‌های خانگی، افزایش زندگی شهری و آپارتمان‌‌نشینی است که باعث کوچک شدن نظام خویشاوندی و کاهش تمایل برخی خانواده‌ها به داشتن فرزندان زیاد شده است. همین امر باعث شده که خانواده‌ها به جای فرزنددار شدن، به سوی نگهداری از حیوانات خانگی سوق پیدا کنند.

در کلانشهرها مردم بیشتری تنها زندگی می‌کنند و این تنهایی و خلأ عاطفی و نداشتن همدم، این نیاز روانی را برای بسیاری از افراد ایجاد کرده که با داشتن حیوانات خانگی، احساس امنیت بیشتری داشته باشند.

مقوله دیگری که پژوهشگران آن را در نگهداری حیوانات خانگی بسیار مؤثر می‌دانند، تأثیر قدرتمند شبکه‌های اجتماعی است. امروزه با رشد تکنولوژی، نقش وسایل ارتباطی جدید بسیار پررنگ شده و رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی روش‌های زندگی را به مردم عرضه می‌کنند.

برخی خانواده‌ها با تأثیرپذیری از تبلیغات رسانه‌ها به نگهداری از حیوانات خانگی نظیر سگ و گربه می‌پردازند. براساس پژوهش‌ها، تبلیغ بلاگرها و افراد مشهور نیز در نگهداری از سگ‌ها و حیوانات خانگی تأثیر چشمگیری دارد به طوری که نگهداری از حیوانات خانگی به نمادی برای ارتقای جایگاه اجتماعی و طبقانی تبدیل شده است!

نبود قانون چالش اصلی سگ‌گردانی در کشور

در کنار عوامل روانی و اجتماعی ذکر شده، مسائل دیگری نیز در افزایش نگهداری از سگ‌ها و سگ‌گردانی نقش دارد.

نبود قانون مشخصی برای ساماندهی مسئله سگ‌های بلاصاحب و باصاحب نیز از دیگر عواملی است که باعث شده تا معضل سگ‌گردانی به رسمیت شناخته نشود و ابزار و راهکارهای قانونی نیز برای برخورد با آن‌ها در نظر گرفته نشود.

تنها قانونی که در زمینه آسیب رساندن سگ‌ها به انسان‌ها وضع شده، ماده 501 قانون مجازات اسلامی است که بر اساس آن "هرگاه کسی به‌روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به‌سوی او برانگیزد یا هر کار دیگری که موجب هراس او می‌گردد مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد بر اساس تعاریف انواع جنایات به قصاص یا دیه محکوم می‌شود."

این قانون نیز نمی‌تواند بازدارندگی داشته باشید زیرا این ماده قانونی به بعد از وقوع حادثه اشاره دارد و جنبه پیشگیرانه ندارد و صرفاً در آن اشاره شده است که اگر کسی باعث شد سگ او به فردی حمله کند، باید دیه‌اش را نیز بپردازد.

نبود قانون جامعی درباره سامادنهی سگ‌های بلاصاحب و باصاحب در حالی است که در کشورهای دیگر درباره واکسیناسیون به موقع حیوانات، صدور گواهی، کاشتن میکروچیپ در بدن سگ‌ها و همراه داشتن کیسه مدفوع سگ و ... قوانین مستحکمی دارند که در صورت عدم رعایت آن‌ها، فرد صاحب حیوان خانگی مشمول جریمه‌های سنگین می‌شود.

کشورهای دیگر چه می‌کنند؟

کشورهای مختلف راهکارهای متفاوت و خلاقانه‌ای برای ساماندهی نگهداری از سگ‌ها دارند.

استفاده از قلاده

در بسیاری از کشورها، نگهداری سگ‌ها در اماکن عمومی بدون قلاده ممنوع است تا به شهروندان هیچگونه آسیبی وارد نشود. برخی کشورها نیز الزامات خاصی برای نوع قلاده دارند، مانند وجود قلاده‌های ضد فرار یا پوزه بند. برای مثال در کشورهایی مانند آلمان و فرانسه، استفاده از قلاده در مکان‌های عمومی برای سگ‌ها الزامی است و سگ‌های خطرناک باید پوزه بند نیز داشته باشند.

جمع‌آوری مدفوع

اکثر کشورهای اروپایی از صاحبان سگ‌ها می‌خواهند که مدفوع سگ‌های خود را جمع‌آوری کنند. این موضوع به حفظ نظافت عمومی و بهداشت کمک می‌کند. در انگلیس عدم جمع‌آوری مدفوع سگ‌ باعث جریمه شدن صاحب سگ می‌شود و در هلند نیز در پارک‌ها، کیسه‌های مخصوص جمع آوری مدفوع سگ وجود دارد و افراد ملزم به جمع آوری فضولات حیوان خود هستند.

محدودیت‌ها در پارک‌ها و مکان‌های عمومی

مناطق ممنوعه: برخی از پارک‌ها و مکان‌های عمومی در کشورهایی مانند سوئد و ایرلند، برای سگ‌ها ممنوع است یا محدودیت‌هایی در خصوص نگهداری سگ‌ها دارد.

آموزش و ثبت‌نام

آموزش: در برخی کشورها از جمله بلژیک و اتریش، صاحبان سگ‌ها ملزم به آموزش حیوانات خود به رفتارهای مناسب در مکان‌های عمومی هستند.

ثبت‌نام: برخی کشورها نیز از صاحبان سگ‌ها می‌خواهند که سگ‌های خود را در سامانه‌های مخصوصی ثبت‌نام کنند و اطلاعات مربوط به واکسیناسیون آن‌ها را ارائه دهند.

70 درصد سگ‌گزیدگی‌ها از سوی سگ‌های خانگی!

پیشگیری از هاری و درمان حیوان گزیدگی سالانه میلیاردها تومان هزینه به وزارت بهداشت تحمیل می‌کند. براساس اعلام وزارت بهداشت، سالانه بالغ بر 320 هزار مورد حیوان گزیدگی در کشور رخ می‌دهد که در همه موارد، واکسیناسیون و تزریق سرم ضدهاری انجام می‌شود در حالی که شیرزادی، رئیس بیماری‌های زئونوز وزارت بهداشت به تسنیم گفته که 70 درصد موارد سگ‌گزیدگی نیز از سوی سگ‌های صاحب‌دار است!

هر واکسن هاری حدود 5 یورو برای کشور قیمت دارد و برای هر فردی که دچار حیوان گزیدگی شده چهار نوبت واکسن تزریق می‌شود و درنتیجه به ازای هر مورد حیوان گزیدگی که عمده آن نیز سگ گزیدگی و عمدتاً‌ نیز از سوی سگ‌های صاحبدار است، 20 یورو هزینه می‌شود!

به این هزینه‌ها، باید مبالغ مربوط به نگهداری و تأمین زنجیره سرمای واکسن‌ها را نیز اضافه کرد و بنابراین سالانه در کشورمان میلیاردها تومان از پول بیت المال صرفاً برای یک نوع بیماری ناشی از نگهداری‌ سگ‌ها یعنی هاری، صرف می‌‌شود در حالی که با قانونگذاری برای ساماندهی سگ‌گردانی و برخورد با این پدیده که جان شهروندان را به خطر انداخته است، از هزینه ناشی از این بیمار‌ی‌ها می‌توانست کاملاً پیشگیری شود.