حجت‌الاسلام پیشاهنگ:
سریال‌هایی که «سرگرمی» را به بهای فروپاشی فرهنگی می‌فروشند
پژوهشگر و مدرس سواد رسانه در نشست بررسی سریال «تاسیان» با اشاره به لایه‌های پنهان و جهت‌دار این اثر نمایشی، هشدار داد: نمی‌توان نقش رسانه و سینما را در تربیت نسل‌ها و ساخت نظام‌ها نادیده گرفت.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمدحسین پیشاهنگ پژوهشگر و مدرس سواد رسانه در نشست بررسی سریال «تاسیان» که روز چهارشنبه با حضور منتقدان و اصحاب رسانه در خبرگزاری رسا برگزار شد، با اشاره به حاشیه‌های گسترده این سریال و بازتاب آن در محافل مختلف فرهنگی و حتی صحن و کمیسیون فرهنگی مجلس گفت: ما به سراغ سریال تاسیان آمدیم، چون برخلاف بسیاری از آثار که صرفاً در حاشیه می‌مانند این اثر به متن تصمیم‌سازی‌های فرهنگی راه یافت، همین نکته اهمیت پرداختن به آن را دوچندان می‌کند.
فرهنگ را با سرگرمی نباید معامله کرد
این پژوهشگر و مدرس سواد رسانه با اشاره به نگاه سطحی برخی سینماگران به مقوله سرگرمی تأکید کرد: اینکه برخی می‌گویند مردم نیاز به سرگرمی دارند حرف درستی است، اما سؤال اصلی این است که با چه چیزی سرگرم شوند؟ اگر روزی برای خوش‌گذرانی جوانان، مواد مخدر عرضه می‌شد، امروز در برخی سریال‌ها با محتوایی مشابه مواجه‌ایم که آسیبی به مراتب عمیق‌تر از مواد مخدر بر ذهن و هویت جوانان وارد می‌کنند.
حجت الاسلام پیشاهنگ تصریح کرد: ما نمی‌توانیم از کنار تأثیر لحظه‌به‌لحظه سریال‌ها و فیلم‌ها در تربیت فرهنگی جامعه به‌سادگی عبور کنیم، هر پلان و دیالوگ در یک اثر نمایشی می‌تواند بنیان‌های فرهنگی را تحکیم یا تخریب کند، از این رو باید نسبت به آن حساس بود.
ضعف مدیریت فرهنگی؛ درد مزمن رسانه ما
وی با اشاره به عملکرد پرابهام نهادهای فرهنگی در مواجهه با چنین آثار جنجالی افزود: مدیریت فرهنگی ما با اختلال و ضعف مزمن مواجه است، اینکه سریالی توقیف شود و پس از مدتی دوباره پخش شود نشان می‌دهد با یک سیستم ناکارآمد مواجهیم. این مدل برخورد نه‌تنها مسئله را حل نمی‌کند، بلکه نشان‌دهنده ناتوانی در تصمیم‌گیری و تحلیل فرهنگی است.
حجت الاسلام پیشاهنگ ادامه داد: کسانی که محتوای فیلم‌ها و سریال‌ها را نادیده می‌گیرند و صرفاً به جذابیت سطحی آنها دل‌خوش می‌کنند، باید بدانند همین محتواست که نسل‌ها را می‌سازد و نهایتاً نظام‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سریال تاسیان؛ سرگرمی یا ترویج اندیشه‌های خاص؟
حجت‌الاسلام پیشاهنگ با اشاره به بافت محتوایی سریال تاسیان گفت: در این سریال با زبانی ساده و آشنا مفاهیمی منتقل می‌شود که یک جوان بی‌اطلاع از تاریخ هم ناخودآگاه با آن ارتباط برقرار می‌کند، اگرچه این زبان ساده به ظاهر مزیتی برای مخاطب است اما وقتی ردپای جریانات فکری خاص مانند چپ‌گرایان یا مارکسیست‌ها را در پسِ روایت‌ها می‌بینیم، حق داریم نگران شویم.
این پژوهشگر و مدرس سواد رسانه افزود: در جامعه سینمایی ما هنوز افرادی تأثیرپذیرفته از این جریانات چپ حضور دارند؛ برخی اساتید سینما از پیش از انقلاب دلبسته به جریان چپ بوده‌اند و حالا هم در دفاع سریالی چون تاسیان می‌گویند فیلم خوبی ساخته شده است، این فیلم خوب ترجمان همان اندیشه‌ای است که از آن تغذیه می‌کنند.
مشکلات ساختاری در تولید و اجرا
این کارشناس فرهنگی با اشاره به ساختار ضعیف سریال تاسیان گفت: اگرچه برخی بازیگران محبوب در این اثر حضور دارند، اما عملاً بازی نکرده‌اند، صرفاً با اتکا به محبوبیت پیشین جلوی دوربین حاضر شده‌اند و از نظر فنی اجرای قابل‌قبولی ارائه نداده‌اند.
حجت‌الاسلام پیشاهنگ افزود: در تحلیل هنری سریال تاسیان شاید بتوانیم تصویربرداری و نورپردازی، صحنه پردازی، گریم و طراحی لباس را قابل قبول و از نقاط قوت اثر برشمرد و همین موارد هم در جذب مخاطب مؤثر بود، اما از نظر داستانی و روایی، با اثری فاقد تعلیق یا کشش داستانی لازم برای یک سریال مواجه هستیم. خود من برای نقد آن با زحمت و بی میلی توانستم سریال را تا اینجا که پخش شده دنبال کنم، بعد از سه یا چهار قسمت مخاطب دیگر انگیزه‌ای برای ادامه ندارد چون تعلیق درستی در روایت وجود ندارد.
حجت الاسلام پیشاهنگ در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به فضاسازی تاریخی سریال گفت: اگرچه تاسیان تلاش کرده است فضایی از سال‌های ۵۶ و ۵۷ را بازسازی کند، اما در روایت تاریخی دچار ضعف جدی است، اتمسفر تاریخی بازسازی‌شده نه عمق و نه توان اقناع مخاطب را دارد، این فضا صرفاً ظاهر ماجرا را شبیه‌سازی کرده اما گفتمان تاریخی و معنایی آن بسیار سطحی و ناقص است.
از سریال‌های ماهواره‌ای تا تاسیان؛ تغییر روش، ثبات هدف
وی با یادآوری تجربیات گذشته در تحلیل سریال‌های ماهواره‌ای گفت: ما در یک بازه شش‌ماهه، حدود ۷۰ سریال از شبکه‌های جم و مشابه آن را با یک تیم بررسی کردیم، هدف استخراج مؤلفه‌های تربیتی و سبک زندگی با استفاده از روش تحلیل گفتمان و نشانه‌شناسی آنها بود؛ نتایج آن پژوهش نشان داد که این آثار به ظاهر برای سرگرمی و کسب درآمد اما با هدف مشخص فرهنگی یعنی تغییر سبک زندگی تولید می‌شوند.
یکی از مهمترین نتایج آن پژوهش، نشان می‌داد طراحان و تولید کنندگان آن سریال‌ها، بیش از هر چیزی بر مصرف مشروبات الکلی و نمایش بی پروا و ترویج کننده آن در سریال‌ها تأکید دارند. نمایش مصرف انواع مشروبات الکلی به هر بهانه‌ای، چه شادی، چه غم، چه مهمانی، چه خلوت، چه پیروزی و چه شکست، موجب شده بود تا در تحلیل نشانه شناسی این سریال‌ها، بیشترین رتبه ترویجی با فاصله زیاد به مؤلفه «نمایش و ترویج مصرف مشروبات الکلی» اختصاص یابد.
حالا متأسفانه سریال تاسیان نیز اگرچه ظاهراً بومی و داخلی است اما در همان مسیر حرکت می‌کند و همان شیوه را دنبال می‌کند. چرا؟ جواب را حضرت امام باقر علیه السلام فرمودند: چون مادر همه بدی‌ها و گناهان است.
حجت الاسلام پیشاهنگ در پایان با بیان اینکه نباید از بررسی هویت اسلامی در هنر غافل شد، تصریح کرد: اگر قرار است درباره هنر و رسانه در جامعه اسلامی صحبت کنیم، ابتدا باید تکلیف خود را با مفهوم "هنر اسلامی" روشن کنیم، اگر هر تولید بومی را اسلامی بدانیم اشتباهی بزرگ مرتکب شده‌ایم، اثر نمایشی باید در خدمت ارزش‌ها و هویت دینی باشد نه صرفاً در پوشش جذابیت و سرگرمی حامل پیام‌هایی باشد که به روح اخلاقی و معنوی جامعه آسیب می‌زند.
ارسال نظرات