در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام حق‌جو مطرح شد؛
نقش زیارت امامزادهها در نشاط اجتماعی
بنیان‌گذار مرکز مشاوره دینی در خصوص زیارت امامزادهها، بیان داشت: امامزادهها علاوه بر جایگاه معنوی، نقشی کلیدی در تقویت انسجام اجتماعی و هویت فرهنگی دارند که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های فرهنگی، اقتصادی و آموزشی این اماکن، می‌توان به تقویت پیوندهای اجتماعی و ارتقای سطح آگاهی عمومی کمک کرد.
اشاره: امامزادهها به عنوان نمادهای هویت دینی و فرهنگی، نقش برجسته‌ای در حفظ ارزش‌های معنوی و تقویت روحیه اجتماعی دارند. این اماکن مقدس، با ظرفیت‌های گسترده‌ای که در حوزه‌های فرهنگی، تربیتی، اقتصادی و اجتماعی دارند، می‌توانند به بستری برای ارتقای سطح معنویت، افزایش همبستگی اجتماعی و کاهش آسیب‌های فرهنگی تبدیل شوند. توجه به توسعه برنامه‌های فرهنگی، ایجاد فضای معنوی و معناآفرینی، تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی و حمایت از اقتصاد محلی، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند جایگاه این اماکن را در زندگی مردم مستحکم‌تر سازد.
در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با حجت الاسلام محمدحسین حق‌جو بنیان‌گذار مرکز مشاوره دینی داشته است که در ادامه خواهد آمد:
رسا: نقش محوری این اماکن در تقویت روحیه جمعی و اجتماعی چیست؟
نقش هیئت‌های مذهبی و اماکن مقدس همچون امامزادهها در تقویت روحیه جمعی و اجتماعی مردم، جایگاهی ویژه و اثرگذار دارد. این فضا‌های معنوی با ایجاد بستر‌های معنوی و همدلی، می‌توانند به تقویت انسجام اجتماعی و افزایش حس تعلق به جامعه کمک کنند.
حضور در این اماکن و مشارکت در آیین‌ها و مناسک مذهبی، نه تنها سبب ارتقای روحیه معنوی افراد می‌شود، بلکه پیوندهای عاطفی و اجتماعی را نیز مستحکم‌تر می‌سازد. این فضاها با تقویت باور‌های دینی و ایجاد همبستگی در بین آحاد جامعه، نقشی اساسی در حفظ هویت فرهنگی و دینی ایفا می‌کنند.
رسا: برای اینکه این اماکن نقش مؤثرتری ایفا کنند و صرفاً محل عبادت نباشند، چه راهکارهایی پیشنهاد می‌دهید؟ چطور می‌توان اقشار مختلف جامعه را به حضور و فعالیت در این فضاها تشویق کرد؟
حضور فعال اقشار مختلف صنفی، علمی و هنری در فضا‌های معنوی مانند امامزادهها، نقش بسزایی در ارتقای هویت فرهنگی و تقویت همبستگی اجتماعی دارد. برای دستیابی به این هدف، می‌توان با برنامه‌ریزی‌های هوشمندانه و ایجاد ارتباط مستمر با این اقشار، آنان را به مشارکت بیشتر ترغیب کرد.
همچنین، همراهی و تعامل با متولیان این اماکن برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های معنوی و اجتماعی موجود ضروری است. بهره‌گیری از فضا‌های خاص و موقعیت‌های مناسب در این مراکز، می‌تواند بستری برای شکل‌گیری تعاملات اجتماعی و تبادل تجربیات فرهنگی فراهم سازد.
رسا: آیا منظورتان این است که این اماکن می‌توانند با ارائه خدمات متنوع‌تر، مانند مشاوره‌های خانوادگی، برنامه‌های آموزشی یا نشست‌های علمی، به مراکز پویاتر و مؤثرتری تبدیل شوند؟
برپایی میز‌های علمی، مشاوره‌ای و درمانی در محیط امامزادهها، به ویژه در زمان‌هایی که جمعیت بیشتری حضور دارد، می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سطح آگاهی و بهبود سلامت اجتماعی ایفا کند. همچنین، طراحی و اجرای برنامه‌های دانش‌افزایی، مهارت‌آموزی و آسیب‌شناسی اجتماعی، فرصتی برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از ظرفیت‌های این اماکن مقدس فراهم می‌آورد. این رویکردها، علاوه بر تقویت ارتباطات معنوی، زمینه‌ساز رشد فردی و اجتماعی نیز خواهند بود.
رسا: به نظر شما، جذاب‌سازی فضای فیزیکی این اماکن چقدر در جذب مردم مؤثر است؟
جذاب‌سازی فضا‌های عبور و مرور مردم از مهم‌ترین کارها است. صرفاً ایجاد طراوت فیزیکی با درخت، گل، گیاه و آب کافی نیست؛ ما نیازمند ایجاد طراوت معنوی نیز هستیم. در همین فضاها می‌توان با نصب پیام‌های مثبت و الهام‌بخش و تبیین پیام‌های هشداردهنده، زمینه‌ساز تأمل و بازاندیشی در مردم شد. این اقدام، فرصتی برای آگاهی‌بخشی و ارتقای سطح معنوی جامعه فراهم می‌آورد.
رسا: آیا برگزاری فعالیت‌های فرهنگی مانند مسابقات و ارائه محتوای متناسب با سنین مختلف هم در این راستا جایگاهی دارد؟
برگزاری مسابقات حضوری و غیرحضوری، یکی دیگر از راه‌های جذاب‌سازی و ایجاد نشاط در محیط‌های معنوی مانند امامزادهها است. این مسابقات می‌توانند با هدایا و قرعه‌کشی‌های انگیزشی همراه باشند تا افراد با اشتیاق بیشتری در این فضاها حضور پیدا کنند.
علاوه بر این، برنامه‌ریزی برای تبیین مسائل اخلاقی، علمی، سیاسی و فرهنگی متناسب با سنین و گروه‌های مختلف - از نوجوانان و جوانان گرفته تا زنان و مردان - می‌تواند به تقویت پیوندهای معنوی و فرهنگی جامعه کمک کند. استفاده از بخشی از درآمد‌های این اماکن برای فعالیت‌های فرهنگی، می‌تواند تحولی اساسی در کارکرد اجتماعی و فرهنگی این فضاها ایجاد کند.
رسا: با توجه به تأثیر معنوی و قداست فضاهایی مانند امامزادهها، چگونه می‌توان برنامه‌ها و محتوا‌های فرهنگی و تربیتی را به شکلی تنظیم کرد که برای گروه‌های سنی مختلف - از کودکان و نوجوانان تا سالمندان - جذاب و اثرگذار باشد؟
برای اثرگذاری بیشتر در محیط‌های معنوی مانند امامزادهها، ضروری است که برنامه‌ها و محتوا‌های متناسب با گروه‌های سنی مختلف - از کودکان و نوجوانان گرفته تا والدین، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها - به شکلی منسجم و هدفمند تنظیم شود. این اماکن با قداست، نورانیت و تأثیرگذاری ویژه خود، بستری مناسب برای انتقال ارزش‌های اخلاقی و معنوی هستند. هر عنصر و جزء از این فضاها، از در و دیوار تا فضای معنوی آن، می‌تواند نقشی در هدایت و ارتقای معنویت افراد ایفا کند. با استفاده بهینه از این ظرفیت‌ها، می‌توان به کاهش مشکلات فردی و اجتماعی و تقویت انسجام خانوادگی و اجتماعی کمک کرد. بسیاری از افراد شاید ندانند که حضور در چنین فضاهایی، همراه با بهره‌مندی از محتوای مناسب، می‌تواند برکات فراوانی برای خود و خانواده‌شان به همراه داشته باشد.
رسا: چگونه می‌توان فضای معنوی این اماکن را از مسئله بدعت‌ها و خرافات و باور‌ها و رفتار‌های نادرست مصون داشت و اصالت و خلوص معنوی آنها را حفظ کرد؟
یکی از مسائل مهم در مدیریت زیارتگاه‌ها، حفظ اصالت معنوی و مصون‌سازی این فضاها از بدعت‌ها و نوآوری‌های باطل است. برای دستیابی به این هدف، می‌توان معارف اصیل و شفاف دینی را به شیوه‌ای مؤثر و مداوم در معرض دید زائران قرار داد. این امر می‌تواند از طریق نصب تابلوها، استقرار نمایشگر‌ها و پخش محتوای آموزشی صورت گیرد که به روشنی به نقد و تبیین بدعت‌ها، خرافات و تحریف‌ها بپردازد. الگوبرداری از رویکرد علمای بزرگی مانند شهید مطهری در نقد و تحلیل بدعت‌ها، می‌تواند راهگشای مؤثری در این مسیر باشد.
رسا: در برخورد با این بدعت‌ها و خرافات چه رویکردی را صحیح می‌دانید؟ آیا باید با شدت برخورد کرد؟
ضروری است که پیامد‌های منفی افراط و تفریط در باور‌ها و رفتار‌ها را به روشنی برای مردم تبیین کنیم؛ چه در قالب بدعت و خرافه، چه در شکل افراط در امید یا یأس بی‌مورد. باید به گونه‌ای عمل کنیم که روح اعتدال - آنچنان که قرآن کریم از امت اسلامی به عنوان "امت وسطا" یاد می‌کند - در رفتار‌ها و باور‌های دینی مردم حفظ شود.
همچنین در مواجهه با بدعت‌ها و خرافات، لازم است از برخورد‌های تند و نسنجیده، یا اغماض بی‌جا پرهیز کنیم. بهترین رویکرد، اتخاذ موضعی متعادل و حکیمانه است که هم از تحریف مبانی دینی جلوگیری کند و هم از ایجاد تفرقه و دل‌آزاری در جامعه پرهیز نماید.
رسا: آیا باید بین کسی که ناآگاهانه بدعتی را انجام می‌دهد و کسی که قصد ترویج آن را دارد، تفاوت قائل شد؟
دقیقاً، باید در برخورد با این موارد دقت و ظرافت داشت. بسیاری از افراد ممکن است از روی ناآگاهی یا به دلیل باور‌های نادرست منتقل‌شده، به خرافات یا بدعت‌ها گرایش پیدا کنند، بدون آنکه قصد ترویج یا استقرار آنها را داشته باشند. این با افرادی که عامدانه به دنبال تثبیت و گسترش بدعت هستند، بسیار متفاوت است.
بنابراین، لازم است در چنین مواردی با متانت، وقار و روشنگری برخورد کنیم تا نه تنها وازدگی و تنفر ایجاد نشود، بلکه بستر اصلاح و هدایت نیز فراهم شود.
رسا: دلیل اصلی گسترش اینگونه انحرافات در جامعه چیست؟
یکی از عواملی که به گسترش بدعت‌ها در جامعه منجر می‌شود، ضعف آگاهی و بی‌توجهی به معارف اصیل دینی است. بسیاری از افراد، در حالی که برای نگهداری و استفاده از کالا‌های مادی، به دقت از کارشناسان و متخصصان مشورت می‌گیرند، در مسائل دینی به همین اندازه حساسیت نشان نمی‌دهند.
برای مقابله با این چالش، لازم است که آگاهی‌های دینی مردم را تقویت کرده و توجه به آموزه‌های اصیل اسلامی را در میان آنها گسترش دهیم. باید به مردم بیاموزیم که هر سخن و اعتقادی را بدون تحقیق و تأمل نپذیرند، چرا که بسیاری از خرافات، با عقل سلیم و فطرت پاک انسانی سازگاری ندارند.
رسا: چگونه می‌توان از ظرفیت‌های زیارتگاه‌ها برای بهبود وضعیت اقتصادی مردم بهره برد؟
یکی از ابعاد مهم در مدیریت زیارتگاه‌ها و اماکن مقدس، توجه به نقش اقتصادی آنها در بهبود معیشت مردم است. این فضاها می‌توانند علاوه بر بعد معنوی، در ارتقای اقتصاد محلی نیز مؤثر باشند. برای این منظور، می‌توان برنامه‌ریزی کرد تا خرید کالا‌ها و نیاز‌های روزمره، از فروشندگان محلی در اطراف امامزادهها انجام شود. حتی می‌توان قیمت‌ها را به گونه‌ای تنظیم کرد که از بازار‌های شهری مناسب‌تر بوده و سود کمتری برای فروشندگان در نظر گرفته شود. این کار نه تنها به تقویت اقتصاد محلی کمک می‌کند، بلکه با ایجاد فضایی معنوی و روحانی، برکات بیشتری را برای مردم به همراه خواهد داشت.
رسا: چگونه می‌توان در زیارتگاه‌ها فرهنگ استفاده از کالا‌های ایرانی را تقویت کرده و از عرضه محصولات مغایر با شئون دینی جلوگیری کرد؟
ضروری است که در فضا‌های زیارتی، از عرضه کالا‌های غیرایرانی و محصولاتی که با عفاف و شئون دینی مغایرت دارند، پرهیز شود. این اصل نه تنها شامل پوشاک، بلکه انواع خوراکی‌ها و دیگر اقلام مصرفی نیز می‌شود.
همچنین، در بخش‌های فرهنگی این اماکن، لازم است به زائران در خصوص مضرات برخی خوردنی‌ها و ضرورت حمایت از تولیدات داخلی تذکر داده شود. به همین منظور، می‌توان با فروشندگان این اماکن گفتگو کرد تا آنها را به عرضه کالا‌های باکیفیت ایرانی ترغیب کرد. این رویکرد می‌تواند به تقویت فرهنگ خرید کالای ایرانی و حمایت از تولید ملی کمک کرده و تجربه زیارت را با ارتقای ارزش‌های بومی و دینی همراه سازد.
رسا: چگونه می‌توان با طراحی برنامه‌های فرهنگی، علمی و تفریحی، پیوند مردم با مساجد و امامزادهها را تقویت و حضور آنها را افزایش داد؟
برگزاری برنامه‌های فرهنگی، علمی و تفریحی در مساجد و امامزادهها می‌تواند به تقویت پیوند مردم با این اماکن مقدس کمک کند. به عنوان مثال، می‌توان جلسات شعرخوانی، داستان‌گویی و برنامه‌های علمی را در این فضاها برگزار کرد. این برنامه‌ها لزوماً نباید محدود به اوقات بعد از نماز باشند، بلکه در هر زمانی که مردم به این مکان‌ها مراجعه می‌کنند، می‌توانند از محتوای علمی و معنوی بهره‌مند شوند.
همچنین، طراحی مسابقات حضوری و غیرحضوری بر اساس محتوای فرهنگی و آموزشی نصب‌شده در محیط، یکی دیگر از راه‌های جلب مشارکت عمومی است. به عنوان نمونه، می‌توان از زائران خواست که دیدگاه‌ها و پیشنهادات خود را در مورد نشاط‌آفرینی در فضای امامزادهها یا تحلیل علل کم‌توجهی به این اماکن، از طریق فرم‌های آنلاین یا صندوق‌های نظرسنجی ارائه کنند. این روش‌ها، علاوه بر تقویت ارتباط زائران با فضای معنوی، زمینه بهبود کیفیت خدمات را نیز فراهم می‌آورد.
رسا: چگونه می‌توان با معرفی جایگاه فرهنگی، تربیتی و سیاسی امامزادهها و برگزاری برنامه‌های متنوع، جذابیت این اماکن را برای زائران افزایش داد؟
یکی از اقداماتی که می‌تواند به تقویت جایگاه معنوی و فرهنگی امامزادهها کمک کند، معرفی شخصیت والای امامزاده و نقش تربیتی، فرهنگی و سیاسی آنها به زائران است. این هدف می‌تواند از طریق نصب تابلو‌های اطلاع‌رسانی، تک‌نگاره‌ها، بروشور‌ها و پیام‌های کوتاه در محیط زیارتگاه‌ها محقق شود. این روش به زائران امکان می‌دهد که علاوه بر زیارت، به شناخت عمیق‌تری از تاریخ و شخصیت امامزاده دست یابند و ارتباط معنوی خود را تقویت کنند.
همچنین، همان‌طور که برخی افراد به عنوان بانی در برگزاری مراسم نذری و اطعام مشارکت می‌کنند، می‌توان آنها را به حمایت از برنامه‌های فرهنگی نیز ترغیب کرد. این برنامه‌ها می‌توانند شامل دعوت از مداحان، طنزخوانان، شعرخوانان و سخنرانان برجسته باشند. استفاده از اساتید و مشاوران خوش‌برخورد نیز می‌تواند به ارتقای سطح معرفتی و معنوی زائران کمک کند.
برگزاری نماز جماعت، مجالس دعا و سخنرانی‌های کوتاه و جذاب، به همراه پخش فیلم‌ها و ویدیو‌های مناسب، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند فضای زیارتگاه‌ها را برای زائران دلپذیرتر و الهام‌بخش‌تر کند. ایجاد چنین محیط‌هایی، زمینه‌ساز افزایش جذب مردم به این اماکن مقدس و تقویت ارتباط آنها با معارف دینی خواهد بود.
ارسال نظرات