نقش تاریخی مجلس خبرگان در تثبیت رهبری پس از رحلت امام خمینی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در تاریخ پرفراز و نشیب انقلاب اسلامی ایران روز چهاردهم خرداد ۱۳۶۸ بی‌تردید یکی از نقاط عطف بی‌نظیر و آزمون‌های سرنوشت‌ساز نظام اسلامی به شمار می‌رود. با رحلت حضرت امام خمینی(ره) بنیان‌گذار کبیر جمهوری اسلامی، ایران اسلامی در سوگی عظیم فرو رفت؛ سوگی نه‌فقط از جنس دلتنگی برای رهبری بی‌بدیل بلکه آمیخته با نگرانی‌هایی عمیق و بنیادین درباره آینده انقلاب.

در آن لحظات پرالتهاب پرسش‌هایی بزرگ و تعیین‌کننده ذهن‌ها را دربر گرفته بود: مسیر انقلاب بدون امام(ره) چگونه ادامه خواهد یافت؟ آیا ساختار فکری و حقوقی جمهوری اسلامی توانایی گذر از این مرحله حساس و حفظ ثبات کشور را دارد؟ آیا اندیشه ولایت فقیه تنها در قامت شخص امام خمینی(ره) معنا می‌یابد یا قابلیت استمرار در قالبی نهادی و تمدنی را داراست؟

پاسخ این پرسش‌ها نه در تحلیل‌های نظری بلکه در صحنه‌ای واقعی و تاریخی جلوه‌گر شد؛ آن هم در عملکرد دقیق، قاطع، سریع و حکیمانه مجلس خبرگان رهبری، این نهاد برآمده از رأی ملت در فاصله‌ای کوتاه پس از رحلت امام(ره) با بهره‌گیری از عقل جمعی، تشخیص ولایی و شناخت عمیق از شرایط انقلاب، گام بزرگ و سرنوشت‌ساز خود را برداشت: انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به رهبری نظام اسلامی.

این انتخاب تاریخی نه‌فقط نشانه‌ای از بلوغ نهادی جمهوری اسلامی بود بلکه نشان داد که انقلاب اسلامی بر پایه‌هایی مستحکم‌تر از فردیت بنا شده است؛ پایه‌هایی که می‌تواند در مواجهه با بزرگ‌ترین بحران‌ها راه خویش را با اقتدار ادامه دهد.

آمادگی در پرتو اندیشه امام(ره)

رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) همواره بر لزوم تبعیت از قانون اساسی و ضرورت استمرار راه انقلاب بر مدار ولایت فقیه تأکید می‌کردند. از منظر امام(ره) اساس نظام اسلامی نه بر اشخاص بلکه بر ساختارهای برآمده از فقه، عقلانیت اسلامی و اراده مردم استوار است. بر همین مبنا ایشان در طراحی و تثبیت نهادهای نظام اسلامی، جایگاه ویژه‌ای برای ولایت فقیه و نیز مجلس خبرگان رهبری به‌عنوان نهاد ناظر و انتخاب‌کننده رهبری آینده در نظر گرفتند.

در سال ۱۳۶۸ بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی به تصویب مردم رسید؛ یکی از مهم‌ترین محورهای این بازنگری تعدیل در شرایط رهبری و تسریع فرآیند انتخاب رهبر در شرایط حساس بود. با این حال حتی پیش از این اصلاحیه نیز تدبیر راهبردی امام در تاسیس «مجلس خبرگان رهبری» نشان از نگاه بلندمدت ایشان داشت. امام خمینی(ره) با اعتماد به فقهای آگاه، متعهد و منتخب مردم مسیر آینده انقلاب را بر مدار عقلانیت فقهی و پشتوانه مردمی ترسیم کرده بودند.

ثمره این پیش‌بینی و نهادسازی حکیمانه در حادثه بزرگ ارتحال امام خود را نشان داد. در شرایطی که امکان بروز بحران رهبری یا خلأ مشروعیت سیاسی وجود داشت مجلس خبرگان با تکیه بر مشروعیت قانونی و مقبولیت عمومی خود بی‌درنگ وارد عمل شد و با انتخاب حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای نه‌تنها خلأ رهبری را پر کرد بلکه با آرام‌سازی جامعه زمینه‌ساز تداوم خط امام(ره) در عصر پس از امام(ره) گردید. این اقدام تاریخی نمونه‌ای کم‌نظیر از حکمرانی ولایی با پشتوانه مردمی در عصر معاصر است.

تصمیمی در طراز یک امت

در جلسه تاریخی ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ پس از استماع گزارش‌ها و بررسی دقیق گزینه‌های موجود برای رهبری نظام، مجلس خبرگان رهبری با رأی قاطع و اکثریت مطلق حضرت آیت‌الله العظمی سید علی خامنه‌ای را به‌عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران برگزید. این تصمیم سرنوشت‌ساز صرفاً انتخاب یک فرد نبود بلکه نماد بلوغ سیاسی، فقهی و انقلابی نظام جمهوری اسلامی و نشان‌دهنده ظرفیت درونی آن برای عبور از بحران‌های بزرگ با تکیه بر عقلانیت دینی و انسجام درونی بود.

در این فرآیند تاریخی نقش برجسته چهره‌های مؤثری همچون آیت‌الله مشکینی، آیت‌الله ابراهیم امینی، آیت‌الله محمد یزدی، آیت‌الله ابوالقاسم خزعلی و دیگر اعضای باسابقه و فقیه مجلس خبرگان بسیار چشمگیر بود. آنان با احساس مسئولیت بالا و درک عمیق از شرایط کشور تهدیدهای داخلی و خارجی و لزوم حفظ تداوم خط امام(ره) نقش خود را در انتخابی تاریخی و سرنوشت‌ساز ایفا کردند.

از نقاط عطف آن جلسه تاریخی سخنرانی تأثیرگذار آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود که با نقل بخش‌هایی از مواضع حضرت امام خمینی(ره) درباره صلاحیت علمی، سیاسی و مدیریتی آیت‌الله خامنه‌ای برای تصدی رهبری فضای ذهنی اعضای خبرگان را دگرگون کرد و مسیر تصمیم‌گیری را با سرعت و اطمینان به سرانجام رساند.

پس از اعلام رسمی این انتخاب موج گسترده‌ای از بیعت عمومی در سراسر کشور به راه افتاد. علما، مسئولان، اقشار مختلف مردم، نهادهای انقلابی و نیروهای مسلح با صدور بیانیه‌ها، برگزاری مراسم‌های متعدد و حضور پرشور در نماز جمعه‌ها و اجتماعات مردمی، حمایت خود را از این تصمیم اعلام کردند. این همراهی سراسری مشروعیت انتخاب خبرگان را تثبیت کرد و توطئه‌های دشمنان برای ایجاد خلأ رهبری و بی‌ثبات‌سازی نظام را با شکست مواجه ساخت. در حقیقت آن روز تاریخی نه فقط نقطه عطفی در تداوم رهبری انقلاب بلکه نمایشی از پیوند عمیق ملت و نهادهای دینی در صیانت از جمهوری اسلامی بود.

حکمت در استمرار ولایت

در طول بیش از سه دهه‌ای که از آن انتخاب سرنوشت‌ساز در خرداد ۱۳۶۸ می‌گذرد هر روز بیش از گذشته حکمت، شایستگی و درایت رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در هدایت انقلاب اسلامی و صیانت از آرمان‌های امام راحل(ره) آشکارتر شده است. در شرایطی که کشور با طوفان‌های سهمگین داخلی و خارجی مواجه بود و دشمنان در انتظار فروپاشی نظام اسلامی بودند این رهبری حکیمانه توانست کشتی انقلاب را از تلاطم‌های سهمگین عبور دهد و افق‌های نوینی پیش روی امت اسلامی بگشاید.

از مقابله هوشمندانه با تهدیدات و تحریم‌های بین‌المللی گرفته تا تقویت زیرساخت‌های علمی، فناورانه و نظامی کشور؛ از بسط عمق راهبردی جبهه مقاومت در منطقه تا حفظ و بازتولید گفتمان اصیل انقلاب اسلامی؛ همگی گواهی روشن بر موفقیت آن انتخاب تاریخی است. امروز حتی تحلیلگران بی‌طرف نیز اذعان دارند که ثبات، اقتدار و پیشرفت جمهوری اسلامی ایران مرهون رهبری توانمندی است که در سخت‌ترین شرایط تکیه‌گاه مطمئن ملت و راهنمای بیداری امت اسلامی بوده است.

این تجربه موفق و عبرت‌آموز نه‌تنها برگ زرینی در کارنامه نظام اسلامی است بلکه الگویی راهبردی برای دیگر ملت‌هایی به شمار می‌رود که در پی تأسیس نظامی بر پایه حکمرانی دینی، عقلانی و مردمی هستند. مجلس خبرگان رهبری در آن مقطع حساس با تکیه بر ایمان، اجتهاد، شجاعت و تحلیل درست از شرایط سیاسی و اجتماعی نشان داد که نظام اسلامی ظرفیت عبور از بحران‌های بزرگ را دارد؛ بی‌آنکه در اصول خود دچار تزلزل شود. اکنون با گذشت سال‌ها بیش‌ازپیش روشن شده است که آن تصمیم تضمین‌کننده استمرار و بالندگی انقلاب اسلامی بود.

جمع‌بندی

نقش مجلس خبرگان رهبری در تثبیت رهبری پس از امام(ره) تنها یک «انتخاب» نبود، بلکه تجلی عقل جمعی فقهای امت در لحظه‌ای حساس از تاریخ انقلاب بود. این نهاد برخاسته از رأی مردم با بهره‌گیری از فقه سیاسی شیعه از آزمون تاریخ سربلند بیرون آمد و مسیر آینده را برای ملت ایران روشن ساخت. اکنون پس از گذشت دهه‌ها زمان آن رسیده است که بیش‌ازپیش به این دستاورد تاریخی پرداخته شود و نسل‌های جدید با آن آشنا گردند چراکه استمرار انقلاب اسلامی، در گروِ شناخت صحیح ریشه‌های پایداری آن است.