انیمیشنی پیشرو در بازنمایی نبرد حق و باطل

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، اکران انیمیشن ایرانی «فرمانروای آب» پس از بیش از یک دهه تأخیر، اتفاقی است که نمیتوان آن را صرفاً در چارچوب یک رویداد سینمایی تفسیر کرد. این اثر که فیلمنامهاش در سالهای ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ نوشته و تولید آن از همان زمان آغاز شد امروز با شرایطی به نمایش درآمده که گویی روایتش از آینده، اکنون در حال وقوع است. از جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی گرفته تا بحثهای داغ پیرامون هویت ملی، اقتدار دفاعی و نقش ایمان در سیاست همگی موضوعاتیاند که «فرمانروای آب» سالها پیش به آنها پرداخته است.
این پیشگویی سینمایی از آینده نه تنها تازگی فیلم را حفظ کرده بلکه آن را به متنی اجتماعی و تمدنی برای بازخوانی وضعیت امروز کشور بدل کرده است.
سینمای پیشرو و کارکرد پیشبینی آینده
مجید اسماعیلی، نویسنده و کارگردان اثر بارها تأکید کرده که «فرمانروای آب» بر اساس نگاه تمدنی ساخته شده است. سینما در نگاه او سه کارکرد اصلی دارد: آسیبشناسی وضعیت موجود، ارائه راهکار برای برونرفت از مشکلات و در نهایت پیشبینی آینده. همین رویکرد است که این انیمیشن را از صرف یک اثر سرگرمکننده جدا میکند و آن را در ردیف آثاری قرار میدهد که مأموریت اجتماعی و راهبردی دارند.
فیلم در بستر گروگانگیری یک تیم کارشناسی سازمان ملل در نزدیکی شهر سامرا آغاز میشود و بهتدریج پای ایران، آمریکا و اسرائیل را به یک نبرد موشکی میکشاند. اما آنچه در زیرلایه روایت جریان دارد چیزی فراتر از یک جنگ تخیلی است: تقابل همیشگی حق و باطل و تأکید بر روحیه ظلمستیزی و مقاومت ملت ایران.
معماری اسلامی و هویت بصری اثر
یکی از نقاط قوت فیلم توجه به معماری اسلامی و نشانهشناسی فرهنگی در طراحی لوکیشنهاست. اگرچه از نظر تکنیکی با استانداردهای امروز فاصله دارد ـ چراکه موشن کپچر آن سال ۱۳۹۲ انجام شد ـ اما فضای بصری اثر همچنان تازه و جذاب به نظر میرسد. دلیل این تازگی نه صرفاً تکنیک بلکه بهرهگیری از عناصر هویتی است که ریشه در فرهنگ ایرانی-اسلامی دارد. به همین سبب حتی اگر مخاطب از زمان تولید بیخبر باشد باور نخواهد کرد که با اثری مربوط به بیش از یک دهه پیش مواجه است.
یکی از نکات برجسته «فرمانروای آب» پیوند سیاست و مهدویت است. اسماعیلی بهدرستی تأکید میکند که در نگاه شیعی تفکیک سیاست از معنویت یک انحراف است. داستان فیلم در بستر درگیری سیاسی میان ایران و دشمنانش روایت میشود اما موتور محرک آن امدادهای غیبی و رابطه عاطفی و تربیتی پدر و پسری است. این تلفیق هم به اثر بُعد حماسی میبخشد و هم لایهای عمیق از معنویت مهدوی را در دل یک روایت ماجراجویانه جای میدهد.
اهمیت خانواده و تربیت نسل آینده
فیلم در کنار روایت نبردی بزرگ به رابطه پدر و پسر توجه ویژه دارد. این انتخاب هوشمندانه از یکسو پیوند خانوادگی را به عنوان یکی از ارکان تربیت نسل آینده برجسته میسازد و از سوی دیگر نشان میدهد که مقاومت و ایمان از دل خانواده و تربیت صحیح آغاز میشود. چنین رویکردی باعث میشود فیلم نه صرفاً اثری حماسی بلکه اثری تربیتی و اخلاقی نیز باشد که خانوادهها میتوانند آن را بهعنوان یک منبع الهام برای فرزندانشان معرفی کنند.
یکی از بحثهای محوری اسماعیلی در گفتوگوهای اخیر موضوع فقدان قهرمان در سینمای ایران است. او معتقد است سینمای ایران به شدت به شخصیتهای الگویی نیاز دارد؛ قهرمانانی که هم واقعی باشند و هم قابلیت تکرارپذیری داشته باشند. «فرمانروای آب» در این زمینه تلاش کرده است قهرمانی بیافریند که از جنس مردم است؛ قهرمانی با ضعفها و کاستیهایی انسانی که با غلبه بر آنها به موقعیت برتر میرسد. چنین الگویی نه تنها برای نوجوانان الهامبخش است بلکه به آنان نشان میدهد که مسیر قهرمان شدن از دل تلاش، ایمان و استقامت میگذرد.
ریتم تند و جذابیتهای بصری
یکی از ویژگیهای مهم فیلم ریتم پرتحرک و پرحادثه آن است. داستان با سرعتی روایت میشود که بیننده اگر تنها چند لحظه غفلت کند از جریان اصلی جا میماند. این ریتم تند همراه با جلوههای بصری پرهیجان موجب شده فیلم بهویژه برای مخاطبان نوجوان جذابیت ویژهای داشته باشد. در واقع سازندگان بهخوبی دریافتهاند که برای انتقال مفاهیم پیچیده به نسل جدید ابتدا باید آنان را با جذابیتهای بصری و داستانی درگیر کرد.
از مهمترین دلایل اهمیت «فرمانروای آب» همخوانی عجیب آن با شرایط امروز کشور است. جنگ ۱۲ روزه اخیر ایران و رژیم صهیونیستی که بهعنوان یک نقطه عطف تاریخی در منطقه شناخته میشود، به طرز شگفتانگیزی در این فیلم پیشبینی شده بود. به همین دلیل نمایش عمومی آن در سال ۱۴۰۴ نه تنها بهموقع بلکه ضروری به نظر میرسد. چنین همخوانیای ارزش فیلم را از یک اثر سینمایی به یک سند فرهنگی-تاریخی ارتقا میدهد.
مسیر تولید و اکران «فرمانروای آب» خود حکایتی از مشکلات ساختاری سینمای ایران است. تولید آن نزدیک به پنج سال طول کشید، صداگذاری و موسیقی در سال ۱۳۹۷ تکمیل شد، اما اکران عمومی بارها به تعویق افتاد. بخشی از این تأخیر ناشی از کرونا بود و بخشی دیگر به پیچیدگیهای نظام توزیع و پخش سینمایی در کشور بازمیگردد. با این حال اکنون که فیلم به نمایش درآمده فرصت مغتنمی فراهم شده است تا مخاطبان با اثری مواجه شوند که هم ملی است، هم تربیتی و هم الهامبخش.
استقبال مخاطبان و بازخوردها
بازخوردهای اولیه از نمایشها نشان میدهد که فیلم توانسته است مخاطبان متنوعی را جذب کند. آنچه بیش از همه مورد توجه قرار گرفته حس معنوی و غرور ملی ناشی از روایت فیلم است. به تعبیر اسماعیلی هیچکس با حال بد سالن را ترک نکرده است. این نکته نشان میدهد که فیلم توانسته پیامی جهانی اما در عین حال بومی را به شکلی قابل لمس برای همه اقشار منتقل کند.
کارگردان اثر خبر داده که فیلمنامه قسمت دوم «فرمانروای آب» سالها پیش نوشته شده و بهطور شگفتآوری به جنگ ۱۲ روزه اخیر اشاره دارد. اگر قسمت اول با استقبال مناسب مواجه شود میتوان امیدوار بود که این پروژه ادامه یابد و به یک مجموعه قهرمانمحور در سینمای کودک و نوجوان ایران تبدیل شود؛ چیزی که بهشدت به آن نیاز داریم.
جمعبندی
«فرمانروای آب» صرفاً یک انیمیشن نیست؛ بلکه بیانیهای فرهنگی درباره نسبت ایمان، سیاست، مقاومت و هویت ملی است. این اثر نشان میدهد که سینمای ایران حتی در حوزه انیمیشن میتواند پیشرو باشد، آینده را پیشبینی کند و قهرمانانی خلق کند که الهامبخش نسل جدید باشند. در شرایطی که بحران فقدان قهرمان و کمبود آثار تربیتی جدیترین چالش سینمای کودک و نوجوان است «فرمانروای آب» الگویی ارزشمند ارائه میدهد.
اکنون وظیفه خانوادهها، نهادهای فرهنگی و حتی مخاطبان عادی است که از چنین آثاری حمایت کنند تا مسیر تولید آثار ملی و دینی در سینما هموارتر شود. اگر «فرمانروای آب» بتواند جایگاه واقعی خود را در میان مخاطبان پیدا کند نه تنها خاطرهای از یک انیمیشن موفق بلکه نقطه آغاز حرکتی تازه در سینمای ایران خواهد بود.