حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی:
ایران باید در هوش مصنوعی و داده‌های کلان پیشتاز باشد
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در آیین افتتاحیه نمایشگاه دستاوردهای فناورانه علوم اسلامی و انسانی دیجیتال در قم گفت: آینده سلامت، آموزش و محیط‌زیست وابسته به قدرت پردازش و داده است و ایران باید با ایجاد مراکز داده ملی و توسعه هوش مصنوعی، در این عرصه پیشگام شود.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید سعیدرضا عاملی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در مراسم افتتاحیه نمایشگاه دستاوردهای فناورانه علوم اسلامی و انسانی دیجیتال که در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) قم برگزار شد، بر ضرورت گسترش علوم اسلامی و انسانی دیجیتال و بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناوری در خدمت معرفت دینی تأکید کرد.
وی گفت: این نشست بسیار مهم است و ایده "علوم انسانی و اسلامی دیجیتال" با قوت و قدرت در این مرکز آغاز شده است. واقعیت این است که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی یک رکورد افتخارآمیز در تاریخ انقلاب اسلامی دارد. سی‌وهفت سال پیش، رهبر معظم انقلاب با تدبیر و دوراندیشی دستور دادند منابع اسلامی روان و نرم‌افزاری شوند تا بتوانند خدمات گسترده‌ای به حوزه‌های علمیه و علاقه‌مندان به اندیشه اسلامی ارائه دهند. در این مسیر، حوزه علمیه پیشتاز بود و دانشگاه‌ها چنین توفیقی در آغاز نداشتند. این برگ برنده‌ای برای اندیشمندان حوزوی است که افتخار این حرکت را نصیب خود کرده‌اند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی با بیان اینکه «جهان امروز سرشار از رمز و راز است»، افزود: به میزانی که بشر بتواند از داده‌های نهفته در هستی رمزگشایی کند، قدرت و قوت الهی را منعکس خواهد کرد. هستی پر از داده‌ها و آیات الهی است و اگر بشر توانایی رمزگشایی از این داده‌ها را داشته باشد، می‌تواند به درک عمیق‌تری از حقیقت خلقت برسد. فناوری در واقع بخشی از همین رمزگشایی از ظرفیت‌های هستی است و امکان دست‌یابی انسان به لایه‌های پنهان دانش را فراهم می‌کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی با اشاره به دوگانه بودن کاربرد فناوری تصریح کرد: فناوری هم می‌تواند ابزاری برای کشتار جمعی و تخریب فرهنگی باشد و هم می‌تواند در خدمت تسهیل زندگی مردم، رعایت اخلاق و ارتقای جایگاه انسانی قرار گیرد. در پنجاه سال گذشته، فناوری‌های نوینی پدید آمده‌اند که در کنار توانایی‌های عظیم رایانشی خود، تهدیدهایی جدی برای زندگی بشر نیز به همراه داشته‌اند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: در چنین شرایطی، تأسیس دانشکده‌ها و پژوهشکده‌هایی در حوزه علوم اسلامی و انسانی دیجیتال بسیار ضروری است. امروز قدرت کشورها در جهان بر اساس میزان داده و توان پردازش آن‌ها سنجیده می‌شود. هرچه داده و قدرت تحلیل بیشتری وجود داشته باشد، موازنه قدرت به نفع آن جامعه تغییر می‌کند.
وی با اشاره به مفهوم «تکیدگی فناورانه» اظهار داشت: تکیدگی فناورانه به ادغام و هم‌افزایی فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی، پردازشگرهای کوانتومی، واقعیت مجازی و بلاک‌چین اشاره دارد. ترکیب این فناوری‌ها شبکه‌ای پیچیده و فراگیر می‌سازد که از حیث سطح هوشمندی و پیچیدگی، شبیه به شبکه عصبی مغز انسان است.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی افزود: قدرت پردازشی مغز انسان با تریلیون‌ها سیناپس، شبکه‌ای از داده‌های پیچیده را شکل داده است که فناوری در تلاش است نمونه‌ای مشابه از آن را بازسازی کند. اما اگر فناوری به خودی خود هدف شود، خطرناک است. ما نباید "فناوری برای فناوری" داشته باشیم، بلکه باید از آن در خدمت معرفت و رشد انسانی بهره بگیریم. علما و دانشمندان اسلامی بدون دسترسی به چنین فناوری‌هایی توانستند آثاری ماندگار چون "بحارالانوار" یا دایرة‌المعارف‌های عظیم حدیثی و فقهی را خلق کنند که نظم و عمق علمی‌شان شگفت‌انگیز است.
وی ادامه داد: اکنون فناوری به ما این امکان را داده که تمام تفاسیر، روایات و منابع اسلامی در نرم‌افزارهای جامع گردآوری شوند. تلاشی که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی انجام داده، گامی بزرگ در همین مسیر است؛ هرچند هنوز به سطح کامل "تکیدگی فناورانه" نرسیده‌ایم. این مرحله زمانی تحقق می‌یابد که فناوری به شبکه عصبی انسان نزدیک شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب درباره ضرورت قوی شدن ایران در برابر دشمنان اظهار داشت: در مواجهه با جبهه پیچیده دشمن، رهبر انقلاب بارها فرموده‌اند که تنها راه مقابله با سلطه‌طلبی دشمن، قوی شدن است. قدرت تنها به معنای قدرت نظامی نیست، بلکه شامل قدرت شناختی، رسانه‌ای و فناوری نیز می‌شود. امروز ما درگیر جنگ شناختی و ایدئولوژیک گسترده‌ای هستیم که نسل جوان را هدف گرفته است. علت موفقیت دشمن در این زمینه، تسلط فناورانه و داده‌محور اوست که از طریق تحلیل حساسیت‌های اجتماعی، اولویت‌های نسلی را شناسایی و کنترل می‌کند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: اتصال وضعیت اجتماعی کشور به علوم انسانی و اسلامی دیجیتال می‌تواند مسیر درست طراحی زندگی اجتماعی را برای ما روشن سازد. در دنیای "فراجهان"، مرز میان انسان طبیعی و انسان ماشینی در حال محو شدن است و این فضا سبک زندگی ناسالمی را به بشر القا می‌کند. بنابراین ما باید از ظرفیت‌های چندرسانه‌ای برای بازنمایی سبک زندگی اسلامی بهره بگیریم.
وی با تأکید بر ظرفیت‌های داده‌ای مرکز نور گفت: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی باید از مرحله متن‌محور بودن عبور کرده و به مرحله چندرسانه‌ای شدن برسد. داده‌های ناب الهی که این مرکز در اختیار دارد، می‌تواند از طریق کدنویسی و الگوریتم‌های هوشمند به خروجی‌های چندرسانه‌ای تبدیل شود؛ از روایت و داستان گرفته تا تصویر، شعر و فیلم. همان‌گونه که امروزه چت‌بات‌ها می‌توانند از داده‌های متنی، روایت، تصویر و شعر خلق کنند، ما نیز می‌توانیم داده‌های اصیل اسلامی را به محتوای فرهنگی و تربیتی تبدیل کنیم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی گفت: امروز حتی نرم‌افزارهایی در حال توسعه‌اند که قادر به انجام اجتهاد و صدور فتوا بر پایه داده‌ها هستند. اما باید توجه داشت که فقه و اجتهاد فراتر از الگوریتم است. فقیه کسی است که زمانه، شرایط اجتماعی و مصالح را تشخیص می‌دهد و بر اساس آن فتوا صادر می‌کند. این پیچیدگی انسانی چیزی نیست که به‌سادگی در قالب الگوریتم جای گیرد. با این حال، داده‌های ناب دینی و فناوری هوشمند می‌توانند در خدمت رشد علمی و معنوی بشر قرار گیرند، به شرط آنکه با مبانی الهی و اخلاقی همراه باشند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به روند پرشتاب رشد فناوری‌های نوین و ادغام آن‌ها در پدیده «تکیدگی فناورانه» اظهار داشت: فناوری در حال حرکت به سمت خودآگاهی است؛ یعنی به مرحله‌ای می‌رسد که خود را به‌عنوان یک شخصیت درک کرده و بر اساس فهم خویش تصمیم می‌گیرد. این امر نگرانی‌هایی را ایجاد کرده که امروز در قالب روایت‌های سینمایی و داستانی در هالیوود بازتاب یافته است.
وی با بیان اینکه «هوش مصنوعی مولد» و «هوش مصنوعی عمومی» زودتر از پیش‌بینی‌ها در حال تحقق هستند، افزود: پیش‌تر زمان تحقق تکیدگی فناورانه را سال‌های ۲۰۴۰ تا ۲۰۵۰ میلادی می‌دانستند، اما امروز نشانه‌های آن نمایان شده است. این ادغام گسترده میان فناوری‌ها می‌تواند بحران‌هایی جدی برای بشر ایجاد کند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین عاملی با انتقاد از عقب‌ماندگی کشور در توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی تصریح کرد: امروز کشورهایی مانند چین و امارات مراکز داده‌ای با ظرفیت میلیون‌ها سرور ایجاد کرده‌اند، اما ما هنوز مرکز داده‌ای در تراز ملی نداریم. باید جمهوری اسلامی ایران به مرکزی با ظرفیت حداقل یک میلیون سرور دست یابد؛ چراکه آینده‌ی سلامت، آموزش، کشاورزی و محیط‌زیست وابسته به قدرت پردازش و داده است.
وی با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای حل مشکلات ملی گفت: ناترازی انرژی، آب، تخریب محیط‌زیست و خاک، همگی با هوش مصنوعی قابل مدیریت است. به‌عنوان نمونه، این فناوری می‌تواند تا ۴۰ درصد در مصرف انرژی خانگی و ۷۰ درصد در مصرف آب کشاورزی صرفه‌جویی ایجاد کند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار نوزدهم اردیبهشت‌ماه گذشته درباره کنگره جهانی امام رضا(ع) افزود: معظم‌له سه مسیر را برای ترویج معارف اهل‌بیت(ع) ترسیم کردند؛ نخست تبیین معنویت و دعا در سبک زندگی اهل‌بیت برای جهان تشنه معنویت، دوم متناسب‌سازی فرهنگ اهل‌بیت با نیازهای روز مردم، و سوم تأکید بر رویکرد حکمرانی و تمدنی اهل‌بیت(ع).
وی با تأکید بر اینکه فناوری می‌تواند ابزار تحقق این سه مأموریت باشد، گفت: جهان امروز با واقعیت مجازی در مسیر زندگی روزمره آمیخته شده است. انسان در حال کسب تعریف و فرهنگ از ماشین است و این وضعیت نیازمند راهبری دقیق از سوی اندیشه اسلامی است تا بتوان فرهنگ ناب اهل‌بیت(ع) را در قالب‌های چندرسانه‌ای و فناورانه به زندگی بشر پیوند زد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد: متأسفانه مصرف شش‌ونیم ساعت اینترنت در روز برای هر کاربر ایرانی، جامعه را به‌شدت در معرض تغییر فرهنگی قرار داده است. اگر نتوانیم داده‌ها و محتوای بومی تولید کنیم، سبک زندگی نسل جدید در مسیر الگوبرداری از الگوهای بیگانه قرار می‌گیرد.
وی در پایان تأکید کرد: نمایشگاه و ایده علوم انسانی و اسلامی دیجیتال صرفاً یک اقدام نمادین نیست، بلکه مسیری برای بازتعریف زندگی انسانی در پرتو معرفت الهی و فناوری‌های نوین است. باید با تکیه بر داده‌های اصیل اسلامی، الگوریتم‌هایی طراحی کنیم که منجر به سلامت و تعالی زندگی بشر شود.
ارسال نظرات