گزارش نشست راهبردی «معماری خِرَد: اسناد اخلاقی هوش مصنوعی به مثابه بنیانگذاران تمدن دیجیتال آینده»
نشست راهبردی «معماری خِرَد: اسناد اخلاقی هوش مصنوعی به مثابه بنیانگذاران تمدن دیجیتال آینده» به همت کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس به مناسبت هفته پژوهش روز چهارشنبه در این مرکز برگزار شد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، نشست راهبردی «معماری خِرَد: اسناد اخلاقی هوش مصنوعی به مثابه بنیانگذاران تمدن دیجیتال آینده» به همت کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس به مناسبت هفته پژوهش روز چهارشنبه در این مرکز برگزار شد.
هوش مصنوعی و چالشهای معرفتی، اخلاقی و هویتی در عصر دیجیتال
دراین نشست دکتر بهروز مینایی، مسئول کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، با تأکید بر ابعاد معرفتی، اخلاقی و هویتی هوش مصنوعی، اظهار کرد: بر اساس نظریه هوشهای چندگانه گاردنر، انسان با مجموعهای از هوشها از جمله هوش زبانی، منطقی ـ ریاضی، موسیقایی، جنبشی ـ حرکتی، میانفردی، درونفردی، دیداری ـ فضایی، طبیعتگرا و هوش وجودی یا هستیگرا متولد میشود که هر یک نقشی بنیادین در فرآیند یادگیری و زیست انسانی دارند.
وی با اشاره به جایگاه هوش وجودی در طرح پرسشهای بنیادین درباره معنا، چرایی و غایت زندگی افزود: در این ساحت هوش مصنوعی همچنان با ضعفهای جدی مواجه است. هرچند سامانههای هوشمند به دلیل دسترسی گسترده به دادههای فضای وب میتوانند پاسخهایی شبیه انسان ارائه دهند و حتی در سطحی محدود به تشخیص احساسات دست یابند، اما در واقع از درک عمیق محیط، جامعه و مناسبات انسانی برخوردار نیستند و میتوان سطح فهم آنها را با مرحلهای ابتدایی و ناپخته مقایسه کرد.
ضرورت توجه به پیامدهای اخلاقی و هویتی در تصمیمسازی انسانی
مسئول کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به برخی پیشبینیها درباره آینده این فناوری گفت: در ادبیات آیندهپژوهی مطرح میشود که تا میانه قرن حاضر هوش مصنوعی ممکن است به مرحلهای برسد که بتواند رفتار و تصمیمهای انسانی را تحت تأثیر جدی قرار دهد. این مسئله ضرورت توجه به ابعاد اخلاقی و هویتی را دوچندان میکند.
دکتر مینایی با انتقاد از واگذاری خلاقیت انسانی به ماشینها تصریح کرد: در حوزه اخلاق اتکای بیش از حد به هوش مصنوعی میتواند موجب تضعیف خلاقیت انسان شود. انسان امروز با الگوریتمهایی مواجه است که بر اساس دادههای بهجامانده از او تصویری تازه میسازند؛ تصویری که نوعی بازتاب انسان در آینه دادههاست و جامعه را به سمت کمّیسازی، عقلانیت محاسباتی و دقت صرف در پیشبینی سوق میدهد.
وی با استناد به دیدگاههای میشل فوکو ادامه داد: همانگونه که نظم صنعتی هویت جدیدی برای انسان مدرن ایجاد کرد اکنون نیز در جهان دیجیتال با نوعی هویت الگوریتمی روبهرو هستیم. دادههایی که از انسان در فضای مجازی انباشته میشوند، بازنمایی تازهای از او میسازند که قابل پیشبینی است و از طریق پروفایلسازی، انتخابها و مسیر زندگی فرد را پیشاپیش حدس میزند.
تحولی معرفتشناختی در عصر همزیستی انسان و ماشین
دکتر مینایی با اشاره به تحولات معرفتشناختی عصر هوش مصنوعی گفت: در دوران جدید، منبع معرفت بهتدریج از عقل و ادراک حسی به سمت دادهها در حال جابهجایی است. در حالی که در گذشته شناخت مبتنی بر عقل پیشینی و تجربه انسانی بود، امروز با شکلگیری ترکیب انسان و ماشین، نوعی معرفت جدید پدید آمده که دادهمحور است.
وی افزود: در رشتههایی مانند پزشکی و حقوق این پرسش جدی مطرح است که آیا میتوان به سامانهای اعتماد کرد که روند تصمیمگیری خود را توضیح نمیدهد. امروزه بحث اعتماد به پزشک انسانی یا سامانه هوش مصنوعی به یک مناقشه نوین تبدیل شده و شفافیت در فرآیند تصمیمسازی به عنوان مبنای اعتماد اهمیت ویژهای یافته است.
مسئول کارگروه هوش مصنوعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به پیامدهای این فناوری در حوزه نوشتار و تولید دانش بیان کرد: بخشی از هویت انسانی در نوشتن متجلی است اما امروز متون بهوسیله هوش مصنوعی تولید میشوند و انسان نقش ویرایش و ارزیابی صدق و کذب را بر عهده دارد. این وضعیت مرزهای مالکیت فکری را با پرسشهای جدی مواجه کرده و این ابهام را به وجود آورده که اثر تولیدشده متعلق به انسان است یا ماشین.
دکتر مینایی با اشاره به کاربرد گسترده هوش مصنوعی در علوم مهندسی، پزشکی و علوم پایه گفت: در برخی دانشگاههای معتبر جهان، حتی منابع درسی با پیشنهاد هوش مصنوعی تعیین میشود و در برخی مدارس، تدریس به این فناوری سپرده شده است. در عین حال کاربران کمتجربه بیشترین استفاده را از این ابزارها دارند و این مسئله، نگرانیهایی درباره افت خلاقیت انسانی ایجاد کرده است.
دکتر رضا تقیپور، رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس شورای اسلامی، در این نشست با تأکید بر ضرورت قانونگذاری هوش مصنوعی اظهار کرد: در چارچوب مباحث بنیادین و رویکردهای محتوایی میتوان مسیر تدوین قانون ملی هوش مصنوعی را بهصورت دقیق و منسجم پیش برد.
وی با اشاره به گسترش شتابان حوزه فناوری افزود: امروز عرصه فناوری به اندازهای توسعه یافته است که میتوان گفت ساختارها تابع مأموریتهای خود هستند و همین مسئله ایجاب میکند نهادهای تصمیمساز و تقنینی متناسب با این تحولات بازتعریف شوند
رئیس فراکسیون هوش مصنوعی مجلس شورای اسلامی وجود کمیسیون تخصصی فضای مجازی و هوش مصنوعی را یک ضرورت دانست و تصریح کرد: توجه به فناوریهای نوظهور از جمله کوانتوم که در آینده نقش پررنگتری در زیستبوم فناوری خواهند داشت، یک مطالبه جدی است که باید از هماکنون در دستور کار سیاستگذاران و قانونگذاران قرار گیرد.
حجتالاسلام مجتبی مصباح، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی ـ پژوهشی امام خمینی(ره)، با تأکید بر ضرورت کنشگری فعال در عرصه هوش مصنوعی گفت: حتی اگر فرض کنیم هیچ نهاد یا فردی بهصورت رسمی مسئولیتی را در این حوزه بر عهده نگیرد این ما هستیم که باید ابتکار عمل را در دست بگیریم و مسیر حرکت در حوزه هوش مصنوعی را با تکیه بر توان، اراده و ظرفیتهای بومی خود دنبال کنیم.
وی افزود: باید خود را در جایگاهی تصور کنیم که گویی مأمور طراحی، هدایت و شکلدهی به این فناوری هستیم و نمیتوانیم مسئولیت آینده آن را به دیگران واگذار کنیم.
حجت الاسلام مصباح با اشاره به پیوند میان تلاش انسانی و یاری الهی تصریح کرد: در این مسیر، عنایت الهی همواره همراه مجاهدت انسان است؛ چراکه سنت الهی بر کمک یکسان به همگان استوار نیست، بلکه هر اندازه همت، تلاش و کوشش بیشتر باشد، توفیق و یاری الهی نیز افزونتر خواهد شد.
عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) با تأکید بر ضرورت پرهیز از ناامیدی در مواجهه با تحولات شتابان فناوری خاطرنشان کرد: نباید در برابر پیچیدگیها و چالشهای هوش مصنوعی دچار یأس و انفعال شویم. حفظ امید، مجاهدت مستمر، برنامهریزی عالمانه و اعتماد به خداوند متعال میتواند مسیر آینده را روشن کند.
وی در پایان اظهار داشت: اگر با نگاه مسئولانه و با تکیه بر مبانی اخلاقی و دینی وارد عرصه هوش مصنوعی شویم، میتوان به آینده امیدوار بود و با اطمینان گفت که نصرت الهی شامل حال کسانی خواهد شد که صادقانه در این مسیر تلاش میکنند و برای ساخت تمدن دیجیتال آینده، نقشآفرینی فعال دارند.
ارسال نظرات