حجت الاسلام نظافت: طرح جامع آموزشی تربیتی متناسب با نیازهای جدید تدوین شود
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، جمعی از نخبگان حوزوی در آذرماه 1386، در دیدار با رهبر معظم انقلاب اسلامی به بیان دیدگاه های خود درباره تحول در بخش های مختلف حوزه های علمیه پرداختند.
خبرگزاری رسا در آستانه سفر مقام معظم رهبری به استان قم، با بررسی پرونده تحول در حوزه این سخنان را باز نشر می کند.
حجت الاسلام نظافت:
حوزه، طلاب جوان و مدارس علمیه
مستحضرید که بقای حرکت خروشان انقلاب اسلامی ما به توان و نوع عملکرد خواص جوامع بستگی دارد .
علما و فضلا، که سرآمد طبقه خواص هستند، در این میدان وظایف سنگینی دارند. تربیت این عالمان کار بزرگی است که زیر بنای آن در پایه های اولیه طلبگی بنا می گردد. لذا مدارس علمیه و برنامه ریزان با هدف بستر سازی برای تربیت عالمان ودافع فرهنگ تشیع ، نقشی خطیر به عهده دارند .
در این مسیر، طلاب جوان علی رغم دلسوزی ها و زحمات مسئولین، کاستی ها و مشکلات جدی دارند.
راه های تربیت طلاب هدف مند و کارآمد
امروزه ما به طلابی هدف‌مند، امیدواتر، با نشاط، دردمند، با تقوا، آشنا با قرآن و حدیث، زمان شناس، کارآمد و توان مند در عرصه قلم و بیان نیازمندیم. برای تربیت چنین طلابی چه بیاد کرد؟
1. تقویت انگیزه و ایجاد شور و نشاط و تبیین چشم‌انداز طلبگی جایگاه طلبه، ابزار و آداب کار مشکلات فرارو و روش برخورد با مشکلات در یک برنامه پیش‌حوزوی.
2. مدیران به طلاب نگاه پدرانه داشته باشند.
3. توجه جدی به معنویت و تهذیب از طریق ایجاد ساختارهای مناسب در مدیریت حوزه.
4. بخش آموزش نیز باید دغدغه‌های اخلا‌قی و تربیتی داشته باشد؛ لذا می‌بایست اساتید حوزه، خود الگوی اخلا‌ق باشند و انگیزه تربیتی داشته باشند تا طلاب را به تحرک وادارند.
5. اعزام اساتید اخلا‌ق به صورت حساب‌شده.
6. توجه جدی به محوریت قرآن و حدیث به ویژه نهج‌البلا‌غه؛ به گونه‌ای که در طول دوره شش‌ساله سطح یک طلاب با قرآن و احادیث و ادعیه در قالب کلا‌س و مباحثه مأنوس شوند. چراکه اول ما مسلمانیم، بعد طلبه. باید توجه داشت تا وقتی طلاب با منابع اصلی آشنا نشوند، مطالعه آثار بزرگان به تنهایی ثمربخش نخواهد بود. تولید نیروهایی هم‌چون شهید مطهری و نیز تولید علم فقط با مطالعه آثار شهید مطهری و دیگران امکان‌پذیر نیست.
7. جمع تدریجی بین غنای علمی و فعالیت‌های اجتماعی لازم به دو طریق:
الف - حضور تدریجی در جمع‌های دانش‌آموزی و دانشجویی با برنامه‌ریزی کامل و احتیاط لازم.
ب - حضور جوانان در مدارس علمیه با تشکیل حوزه پاره‌وقت.
باید توجه داشت که از این دو طریق به این نتایج می‌توان رسید: انس و تأثیرگذاری طلاب بر جوانان؛ نشاط و اعتماد به نفس طلاب؛ تقویت بنیه علمی؛ تدریس افزایش مهارت‌های ارتباطی شناسایی جوانان مستعد برای حوزه؛ آشنایی با مشکلات، نیازها و شبهات و در نتیجه افزایش انگیزه مطالعه و تحقیق.
8. از کارهای دیگری که باید انجام شود؛ ایجاد و حفظ نشاط جسمی و روحی از طریق ارتباط با رجال و دیدار با اسوه‌ها، به ویژه دیدار طلاب جوان با حضرت‌عالی؛ بازدید از موسسات و مراکز پژوهشی؛ ایجاد فضای معنوی به صورت متعادل از طریق انس با صحیفه سجادیه و سایر ادعیه و شرکت در اعتکاف؛ منتقل کردن طلاب و برنامه‌های مدرسه به مکان‌های خوش‌آب‌وهوا مخصوصاً در تابستان؛ توجه به ورزش با احداث اردوگاه تفریحی - ورزشی ویژه مدارس علمیه از جمله کارهایی که لازم است ایجاد روحیه عدالت‌طلبی، ظلم‌ستیزی و مردم‌دوستی از طریق سرکشی به فقراست.
9.ایجاد و حفظ روحیه حق‌طلبی، نقادی، آزادمنشی فکری از طریق برگزاری کلا‌س‌های روش نقد آداب، نقد لوازم، نقد و تشویق طلاب ناقد.
10.توجه به دو عنصر گویندگی و نویسندگی از طریق کارگاه‌های نویسندگی و خطابه مطالعه متون ادبی قدیم چون گلستان و بوستان و ادبیات معاصر.
11. ایجاد و حفظ روحیه تحقیق و به کارگیری طلاب به صورت جمعی در امر تحقیقات.
البته برای اجرای این پیشنهادها باید حداقل در چهار عرصه عمده، یعنی برنامه‌ریزی پذیرش مدیران و فضاهای آموزشی تحولات جدی به وجود آید.
تحولات لازم در عرصه برنامه‌ریزی:
1. لزوم هدف‌گذاری روشن در برنامه‌ها.
2. باید طرح جامع آموزشی تربیتی متناسب با نیازهای جدید برای تولید نیروهای کارآمد عالم و باتقوا و انقلا‌بی تدوین شود. آن‌چه اکنون انجام می‌شود، برنامه‌های پراکنده گرچه مفید ولی ناکافی و خارج از یک طرح جامع است. به عنوان نمونه هم‌اکنون برنامه و مواد درسی و حتی امتحانات برای طلاب با مدرک سیکل، دیپلم و بالا‌تر از دیپلم یکسان است، متأسفانه.
3. ایجاد تحرک در برنامه‌ریزان و تصویب‌کنندگان طرح‌ها و برنامه‌ها. باید توجه داشت اشتغالا‌ت متعدد و مسئولیت‌های متفاوت دور بودن برخی از برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان از متن حوزه علی‌رغم دلسوزی و خلوص ایشان عدم تغییر مشمولا‌ن تصمیم‌گیرنده که باعث رکود و یک‌نواختی در فضای تصمیم‌گیری شده است. تصمیم‌سازی‌های کند و دیرهنگام و غیرمنسجم، همه و همه مشکلا‌تی است که نیاز به تحول را جدی می‌نماید. بعضی از مدارس به صورت خودجوش طرح‌هایی را اجرا کرده‌اند و توفیقاتی داشته‌اند، نقد و ارزیابی و تکمیل این طرح‌ها و ارائه آن برای تمامی مدارس ضروری به نظر می‌رسد.
تحولات لازم در عرصه پذیرش طلاب
چالش‌های موجود در پذیرش حوزه سبب مشکلا‌تی می‌شود، نظیر افت سطح علمی حوزه، ریزش فراوان و اتلا‌ف امکانات بودجه حوزه نمی‌دانم آمار خروجی حوزه را داریم یا نداریم. نرسیدن به اهداف به خاطر نبود طرح جامع برای کشف و جذب جوانان مستعد، عدم معرفی حوزه به جامعه خصوصاً به نسل جوان، کم‌توجهی جامعه به اهمیت حوزه و معارف دینی و توجه عمومی به علوم روز چون انرژی هسته‌ای، المپیادهای علمی و دانشگاهی، اکتشافات علمی، ارتباط بیشتر جناب‌عالی با مجامع دانشگاهی و نخبگان علوم جدید که باعث شده غالباً زمینه دفاع از پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی به وجود آید. الا‌ن اگر یک جوانی بخواهد بیاید طلبه بشود، خانواده ممکن است مخالفت کنند، حتی معلمان مذهبی مخالفت کنند، می‌گویند تو به درد آن رشته‌ها نمی‌خوری؛
بنابراین برای تحول در عرصه پذیرش باید به این نکات توجه داشت:
1.معرفی حوزه در قالب برنامه‌های متناسب با شأن حوزه در رسانه‌ها و مجامع عمومی مانند نماز جمعه، حضور طلاب موفق و فضلا‌ی مشهور در دبیرستان‌ها و معرفی صحیح حوزه در مناسبت‌های مختلف، مثل هفته مشاغل، برگزاری طرح‌های معرفتی توسط مدارس علمیه برای نوجوانان و جوانان در ایام تابستان و اوقات فراغت این طرح باعث می‌شود نسل جوان با طلاب مرتبط شده و از میان آنان افراد مستعد برای حوزه انتخاب شوند. تحولات لازم در عرصه مدیران، حذف مدیران ناکارآمد و استفاده از مدیران خلا‌ق، پرکار، دلسوز و فارغ از مشغله که هم با نشاط و سرزندگی و اقتضای جوانی طلاب توجه دارند و هم دارای برنامه جامع، هدف‌مند، به روز متعادل و غیرسلیقه‌ای باشند.
2.حمایت ویژه از مدیران موفق و رفع تنگناهای مالی مدارس.
3. ارتقاءبخشی جایگاه و شأن مدیریت مدرسه برای گرایش فضلا‌ی توانمند به عرصه، این عرصه را کوچک می‌شمارند، نمی‌آیند از طریق دیدار مدیران مدارس حوزه علمیه کشور با حضرت‌عالی توصیه حضرت‌عالی به نمایندگان خود برای ارتباط با مدیران و حمایت از آنان، برگزاری اجلا‌س سراسری مدیران و تعاملا‌ت فکری و کاری بین مدیران و تبادل تجربیات، تحولات لازم در فضاهای آموزشی.
4. چاره‌جویی برای پراکندگی مکانی مدارس؛ این پراکندگی باعث شده شور و نشاط علمی کم‌وقت اساتید و طلاب در رفت‌وآمد، تضییع احاطه مدیریت حوزه بر مدارس کم‌رنگ شود؛ از طرفی زمینه کمک و همیاری طلاب تضعیف شده و در نتیجه صبر فرصت‌ها و امکانات به دلیل عدم امکان اجرای طرح‌های مشترک مضاعف گردد. البته بعضی چنین استدلا‌ل می‌کنند که مدرسه علمیه تأثیر معنوی در محیط دارد. غافل از آن‌که مدرسه در آن مکان دور با مشکلا‌تی چون بی‌برنامگی و نبود استاد، تأثیر عمده‌ای نخواهد داشت و گاهی اوقات تأثیر منفی نیز پذیرفته است.
5. ایجاد کتابخانه‌های قفسه‌باز در مدارس با موضوعات و کتب لازم برای طلاب با نیازهای امروز.
6. تأسیس مدارس با استفاده از ظرفیت‌های زمین‌های اطراف حرم مطهر با ساختمان‌هایی متناسب با نیازهای گوناگون آموزشی، تربیتی، رفاهی، ورزشی و نجات طلاب جوان از ساختمان‌های فرسوده و دلگیر و نشاط‌سوز.
7. جلوگیری از ساخت‌وساز مدارس جدید بدون انطباق بر نیازهای آموزشی و تربیتی. متاسفانه بعضی از ساختمان‌های جدید به هتل‌آپارتمان شبیه‌ترند تا به مدرسه علمیه.
در پایان تاکید می‌کنم حل مشکلات حوزه، تأثیر زیادی در حل مشکلات کشور دارد. متاسفانه به نظر می‌رسد هنوز به این باور نرسیده‌ایم و یا غفلت کرده‌ایم که تربیت طلاب فاضل، باتقوا، کارآمد، نقشی بی‌بدیل در اصلا‌ح امور دارد.
به نظر من تا مشکلات حوزه حل نشود، مشکلات کشور حل نخواهد شد. حداقل در بخش فرهنگی امیدوارم تصمیمات دقیق و سریعی گرفته شود که«الا‌مور مرهونة باوقاتها»، حداقل بعضی از طرح‌های تازه به صورت آموزشی در یک مدل کوچک اجرا شود./919/پ203/ع.