معرفی پایان نامه‌های حوزوی؛
نقش فلسفه در فهم قرآن
خبرگزاری رسا - پایان نامه «نقش فلسفه در فهم قرآن» به قلم محمد هادی اکبری نوشته شده که به بررسی فهم فلسفی قرآن پرداخته است.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه نقش فلسفه در فهم قرآن که برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد جامعةالمصطفی العالمیه نوشته شده است، به بررسی فهم فلسفی قرآن می‌پردازد.
چکیده
این تحقیق تلاش کرده است ابتدا مفهوم، موضوع، و روش فلسفه را روشن کرده و سپس فهم، تفسیر، تفسیر به رای، تأویل و راه‌های فهم قرآن را توضیح دهد؛ رابطه فلسفه و تفسیر، رابطه زبان قرآن و زبان فلسفه و چگونگی راه‌یابی هر یک به همدیگر را نیز به اختصار بیان کرده است.
در این نوشتار امکان فهم فلسفی قرآن، هم در کلام صاحب نظران این فن و هم بر اساس صراحت آیاتی از قرآن کریم و روایاتی از معصومین(ع)، دلیل واقع شده است.
فهم فلسفی قرآن در اندیشه فلاسفه در سه روش کلی فلسفه اسلامی یعنی اندیشه مشائیون، اشراقیون، و حکمت متعالیه مورد مطالعه قرار گرفته و سپس دلایل روشنی از آیات قرآن در تایید امکان فهم فلسفی قرآن، آورده شده است.
حجیت و اعتبار فهم فلسفی قرآن از دیدگاه صاحب نظران علوم دینی، بررسی شده و آیات قرآن تحت عناوین و مفاهیم متعددی در تایید آن آمده است که جایگاه عقل و فلسفه در اندیشه دینی اسلامی را مورد تاکید قرار می‌دهد.
روایاتی از معصومین(ع) نیز در اعتبار فهم فلسفی قرآن بررسی شده است که اعتبار و حجیت فهم عقلی و فلسفی قرآن را مورد تایید و تاکید قرار داده است.
گونه‌های نقش فلسفه در فهم قرآن، موضوعی است که با بیان اکثریت رویکردها و مراتب مختلف آن مورد مطالعه و تحقیق قرار گرفته است، و نقش فلسفه در تبیین مبانی فهم قرآن یعنی صفات گوینده کلام، ویژگی‌های مخاطب، مجرای کلام، فضای سخن، موضوع کلام و هدف کلام از موضوعات مطرح در این بحث است.
و سرانجام برخی از مهم‌ترین آسیب‌هایی که ممکن است در راه فهم فلسفی قرآن قرار گیرد و آن را به انحراف کشاند مرور شده و در ضمن آن به برخی نظریات از مخالفان نقش فلسفه در فهم قرآن تلویحاً اشاراتی شده و راه برون رفت از مشکلاتی که ممکن است دامن‌گیر خواننده متن قرآن شود نشان داده شده است.
آسیب‌هایی که ممکن است در مسیر فهم فلسفی قرآن قرار گیرد و آن را به بیراهه سوق دهند عبارتند از: نادیده گرفتن نقش فلسفه در فهم قرآن، تحمیل گرایش‌های فرقه‌ای بر قرآن، تأویل قرآن بدون توجه به ظواهر آن، تحمیل مکاتب خاص علمی بر قرآن، خلط مفهوم و مصداق در فهم قرآن، محدود کردن مفهوم آیات و کلمات قرآن، ادعای قطعی بر فهم قرآن، فهم بر اساس استحسانات عقلی و ذوق و سلیقه شخصی، فهم قرآن از طریق قیاس فقهی، خلط دانش‌های پیش نیاز فهم و دخالت دادن پیش دانسته‌ها در فهم قرآن، فهم جدا از آیات قرآن، فهم قرآن بدون در نظر داشتن روایات، فهم قرآن بدون توجه به مراد متکلم و فهم قرآن بدون دلیل و از روی بی‌مبالاتی که نوعی برخوردی عامیانه و جاهلانه با ظواهر و متن قرآن است.
نتیجه‌گیری
فلسفه دو اصطلاح عام و خاص دارد که در اصطلاح خاص، یکی از اقسام اصطلاح عام است، اما در هر دو اصطلاح، فلسفه از سنخ اندیشه و علوم عقلی در برابر علوم نقلی و اعتباری است بنا بر این زبان فلسفه زبان عقل است و از راه استدلال، سمع، حس و شهود به معرفت دست می‌یابد.
راه‌های فهم قرآن نیز عبارتند از عقل، نقل و شهود، لذا مفسرین همواره ناگزیر از رویکرد فلسفی به فهم قرآن هستند.
گزاره‌های قرآن یا اخباری یا انشایی و یا تمثیلی‌اند، که آن هم حاوی یکی از اشکال اخبار و انشا است، و در هر حال این گزاره‌ها اگر انشایی باشند در قلمرو فلسفه عملی است و اگر اخباری باشند فلسفه نظری آن‌ها را بیان می‌کند.
بر اساس ادله عقلی و نقلی، فهم فلسفی قرآن امکان پذیر است، زیرا عقل که منشأ فلسفه است مخاطب آیات قرآن نیز هست، از طرفی دیگر عقل در سیر تکاملی خود از مرتبه هیولا به مرتبه بالفعل صعود می‌کند که در این صورت الهامات عقل فعال و همه معارف آن را شکل می‌دهد، و مسلم است که عقل فعال چیزی مخالف آیات وحی بر عقل افاضه و القا نمی‌کند، هرچه عقل دریافت می‌کند تفسیر وحی است پس فلسفه که چیزی غیر از یافته عقل نیست همان تفسیر قرآن است البته مشروط به اینکه عقل نظری و عقل عملی در کنار هم رشد کند.
اعتبار فهم فلسفی قرآن مورد تایید عقل و نقل است در نقل آمده است که هم خدای متعال در قرآن از استدلالات فلسفی و عقلی برای بیان مراد و مقصودش استفاده کرده است، هم انبیا برای اثبات ادعایی‌شان با مردم استدلال عقلی و فلسفی می‌کردند.
و حتی در آیات قرآن آمده که استدلال فلسفی و علمی از جانب مخالفین هم اگر درست باشد پذیرفته می‌شود بنابراین اعتبار فهم عقلی و فلسفی در ذاتش است نه در اینکه از جانب چه کسی ارائه می‌شود.
از جمله انواع نقش فلسفه در فهم قرآن، نقش فلسفه در مبانی فهم قرآن به عنوان کلام الهی است و آن‌ها عبارتند از:تبیین ویژگی‌های گوینده کلام، مخاطب کلام، موضوع کلام، مجرای کلام، هدف کلام و فضای کلام که همه در نگرش فلسفی قابل تحلیل و فهم هستند، نقش دیگری که فلسفه می‌تواند در فهم قرآن داشته باشد نقش براهین فلسفی و تبیین و تحلیل آیات قرآن و موضوعات آن‌ها با براهین فلسفی است نقش سوم فلسفه در فهم قرآن، بیان مراتب فهم معانی در محتوای معارف آیات الهی است که گاهی فلسفه نقش علم دارد و مفید و یقین است و گاهی نقش علمی دارد و مفید اطمینان است .
شایان ذکر است که پایان نامه «نقش فلسفه در فهم قرآن» به قلم محمدهادی اکبری و با راهنمایی حجت‌الاسلام محمد حسن قدردان قرا ملکی و مشاوره حجت‌الاسلام ابوالحسن غفاری برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد رشته فقه و معارف اسلامی نوشته شده و در سال 1390 دفاع شده است.
علاقه‌مندان به مطالعه این پایان‌نامه می‌توانند به کتابخانه جامع در مجتمع آموزشی امین جامعة المصطفی العالمیه مراجعه کنند./905/پ202/ی
ارسال نظرات