پاسخ به شبهه‌ای درباره امام حسن
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی حجت‌الاسلام مصطفی صادقی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مدیر گروه تشیع پژوهشکده تاریخ و سیره اهل‌بیت(ع) جایگاه امام حسن(ع) در حکومت حضرت علی(ع) را تشریح کرد.
غالباً به زندگی امام حسن مجتبی(ع) در دوران کوتاه خلافت و صلح آن حضرت توجه می‌شود، همان‌گونه که از ده سال دوران امامت برادرش حسین(ع)، تنها چند ماه حرکت و قیام تا شهادت آن حضرت را به خاطر داریم، اما باید توجه داشت که این دو برادر، زمانی طولانی یعنی بیست سال را به تناوب در عصر پرخطر معاویه گذرانده‌اند و هر دو حدود بیست سال از جوانی خود را در زمان خلفا و پدر بزرگوارشان حضور داشته‌اند.
بنا به گزارش‌های صحیح، امام مجتبی(ع) در زمان خلافت پدر، درکنار ایشان و همراه او در همه صحنه‌ها حضور داشت، در جریان جنگ جمل که ابوموسی اشعری در بسیج نیروی کوفه اهمال و کارشکنی کرد، امام حسن برای تجهیز نیرو به آن‌جا رفت، آن حضرت در حمایت از پدر و برائت از خون عثمان سخنرانی کرد و بنا به نقلی در سرنگونی شتر عایشه که منشأ فتنه بود شرکت داشت، در نبرد صفین آن‌گونه می‌جنگید که امیرمؤمنان(ع) نگرانی خود را آشکار کرد و فرمود مراقب نسل پیامبر(ص) باشید.
در مجموع شیعیان معتقدند آن حضرت در کنار پدر بود و اختلافی با آن حضرت نداشت، اما اهل‌سنت روایاتی نقل کرده‌اند که مخالفت‌هایی از پدر و پسر با یک‌دیگر را نشان می‌دهد، نمونه این روایت، خبری است که در منابع متعدد به روایت طارق بن شهاب و ابن عباس و افراد دیگر وارد شده و جملاتی را به امام حسن(ع) نسبت می‌دهد، گفته می‌شود امام حسن(ع) در راه بصره و تعقیب ناکثان به امیرمؤمنان(ع) چنین گفت «امرتک یوم احیط بعثمان ان تخرج من المدینة فیقتل و لست بها، ثم امرتک یوم قتل الا تبایع حتى یأتیک وفود اهل الأمصار و العرب و بیعة کل مصر، ثم امرتک حین فعل هذان الرجلان ما فعلا ان تجلس فی بیتک حتى یصطلحوا، فان کان الفساد کان على یدی غیرک، فعصیتنی فی ذلک کله».
امام در پاسخ مطالبی فرمود که در نهج‌البلاغه آمده است «وَاللَّهِ لا أَکونُ کالضَّبُعِ تَنَامُ عَلَى طُولِ اللَّدْمِ حَتَّى یصِلَ إِلَیهَا طَالِبُهَا وَ یخْتِلَهَا رَاصِدُهَا وَ لَکنِّی أَضْرِبُ بِالْمُقْبِلِ إِلَى الْحَقِّ الْمُدْبِرَ عَنْهُ وَ بِالسَّامِعِ الْمُطِیعِ الْعَاصِی الْمُرِیبَ أَبَداً حَتَّى یأْتِی عَلَی یوْمِی فَوَاللَّهِ مَا زِلْتُ مَدْفُوعاً عَنْ حَقِّی مُسْتَأْثَراً عَلَی مُنْذُ قَبَضَ اللَّهُ نَبِیهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَ سَلَّمَ حَتَّى یوْمِ النَّاسِ هَذَا».
درباره پاسخ امیرمؤمنان(ع) سخنی نیست به ویژه که در نهج البلاغه هم آمده است، اما درباره این‌که اعتراض کننده، فرزندش امام حسن(ع) باشد، عالمان و نویسندگان شیعی آن را رد کرده‌اند.
برخی با توجه به مقام امام حسن(ع) و مبانی کلامی مانند اطاعت امام صامت از ناطق این روایت را جعلی دانسته و معتقدند شخصیت و تربیت آن حضرت، هیچگاه اجازه نمی‌دهد با پدرش چنین سخن بگوید.
برخی به دلیل آنکه سیف بن عمر در سلسله اسناد روایت وجود دارد آن را ساخته و پرداخته سیف می‌دانند.
برخی با توجه به سخن مشابهی که شیخ مفید از اسامه نقل کرده است، سخن امیرمؤمنان(ع) را در پاسخ به او و نه فرزندش دانسته‌اند.
استاد جعفر مرتضی با استناد به دیگر سخنان امام حسن(ع) در برابر دشمنان امیرمؤمنان(ع)، این گزارش را مردود دانسته است.
نکته مهم و کلیدی که نباید در تحلیل این‌گونه مطالب از آن غافل شد این است که غالب روایات و گزارش‌های منقول از اهل سنت درباره امام حسن(ع)، تصویری صلح‌جو را ارئه می‌دهد در حالی که از امام حسین(ع) و امیرمومنان(ع) تصویری حماسی و جنگ‌جو ارائه می‌شود، در گزارش بالا هم امام حسن(ع) از پدر می‌خواهد در خانه بنشیند تا به سراغ او آیند و بر او صلح کنند./993/