بعثت پیامبر و اهداف آن

به گزارش سرویس مانیتورینگ خبرگزاری رسا، کارشناسان شبکه های وهابی؛ زنده نگه داشتن بعثت پیامبر (ص) را که تداوم فلسفه بعثت یعنی امامت علی بن ابیطالب (ع) را به همراه دارد، بدعت و حرام اعلام کردند.

جز وهابیت که معتقدند که زنده نگه داشتن مبعث پیامبر (ص) بدعت است و آن ‌را حرام می‌دانند، بقیه اهل سنت در طول تاریخ و تاکنون، مراسم میلاد پیامبر (ص) را نیک می‌شمرده‌اند، و بسیاری از علمای اهل سنت همانند ابن جزری، ابن جوزی، سخاوی و ابن کثیر کتاب‌هایی ویژه میلاد پیامبر (ص) نگاشته‌اند.

بعثت؛‏ انقلابی بزرگ علیه جهل، گمراهی، فساد و تباهی است. و سزاوار منت‏گذاری خداوند و در بردارنده حکمت و تربیت است. بحث درباره آن گسترده و عمیق و از زوایای مختلف قابل بررسی است.

این نوشتار تلاش دارد تا این مطالب را به صورت بسیار فشرده، مورد پژوهش قرار دهد:

الف - آغاز بعثت.

ب - نخستین آیات نازل شده.

ج - منت‏گذاری خداوند به خاطر نعمت‏بزرگ بعثت.

د - فلسفه و اهداف بعثت.

 - آغاز بعثت

آنگونه که در « بحارالانوار، ج 18، ص 206» نیز اشاره شده است: سرآغاز تاریخ اسلام از روزی شروع می‏شود که پیامبراسلام (ص) درخلوت محبوب، در دل غاری که در دامن کوهی در شمال مکه بود، صدایی شنید:

یا محمد! بخوان! (او شگفت زده) گفت: چه بخوانم؟ گفت: ای محمد! اقرا باسم ربک الذی خلق، خلق الانسان من علق، اقرا و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم، علم الانسان ما لم یعلم؛ «سوره علق، آیه 5- 1» ؛ بخوان به نام پروردگارت که (جهان را) آفرید. همان که انسان را از خون بسته‏ای خلق کرد. بخوان که پروردگارت از همه بزرگوارتر است، همان که به وسیله قلم تعلیم نمود و به انسان آنچه را نمی‏دانست، یاد داد.

در «بحارالانوار، ج 18، ص 184» آمده: «جبرئیل به حضرت محمد (ص) فرمود: خداوند مرا به سوی تو فرستاده است، تا تو را پیامبر این امت قرار دهم».

آنگونه که در «تلخیص التمهید، ج 1، ص 62» آمده: «حضرت محمد (ص) هرساله مدتی به کوه «حرا» می‏رفت و به عبادت و راز و نیاز و تفکر می‏پرداخت تا این که روزی فرشته‏ای به او گفت: ای محمد! بخوان! محمد (ص) گفت: چه بخوانم؟ فرشته آیات آغازین سوره علق را بر وی قرائت کرد و پیامبر (ص) نیز آن‏ها را خواند».

تاریخ نگاران با آن که تلاش فراوان در ثبت رویدادهای تاریخ اسلام، به ویژه تاریخ زندگی پیامبراسلام (ص) داشته‏اند، تا آن جا که به جزئیات رفتارها، روش‏ها و منش‏های آن حضرت اشاره نموده‏اند، اما بسیار جای تاسف است که برخی از رویدادهای مهم و اساسی، مانند: تاریخ ولادت، مبعث و معراج، مکان معراج، تاریخ رحلت، تاریخ تغییر قبله و موارد دیگر با دقت ثبت نشده و اختلاف‏هایی را میان مورخان برانگیخته است که شاید منشا اختلاف را بتوان در اغراض سیاسی یا بی‏توجهی به مسائل موجود، اجتهادهای شخصی و از همه مهمتر، روگردانی از ابواب علم پیامبر (ص) و نیاموختن مفاهیم از سرچشمه زلال اهل‏بیت عصمت و طهارت (ع) و موارد دیگر جستجو نمود.

آغاز بعثت رسول خدا (ص) چه زمانی است؟

دیدگاه معروف و مورد اتفاق شیعه امامیه 27 رجب است. اما در میان دانشمندان اهل‏سنت، در زمان دقیق آن اختلاف زیادی است. برخی از اهل‏سنت مبعث را در رمضان و برخی دیگر در ربیع الاول دانسته‏اند.

روز 27 رجب، این دیدگاه معروف شیعه است که عده‏ای از دانشمندان ادعای اجماع و اتفاق علمای مذهب شیعه برآن را نیز نموده‏اند و به دلایلی، صحیح‏ترین دیدگاه می‏باشد.

 روایاتی از امامان معصوم (ع) در این زمینه وارد شده است که ضمن تعیین تاریخ بعثت، به اعمال مستحبی مانند روزه در این روز نیز سفارش شده که نمایشی از عظمت و گرامی‏داشت این روز است.

از امام صادق (ع) در «وسائل الشیعه، ج 7، ص 329، ابواب صوم مندوب، باب 15» نقل شده است که حضرت می‏فرمایند: «روزه 27 رجب را ترک نکنید؛ زیرا روزی است که نبوت بر محمد (ص) نازل شده است و ثواب روزه آن روز مانند 60 ماه روزه گرفتن است».

همچنین از امام رضا (ع) در «فروع کافی، ج 4، ص 149 و وسائل الشیعه، ج 7، ص 329» نقل شده است که حضرت می‏فرمایند: «خداوند محمد (ص) را جهت رحمت جهانیان به نبوت برگزید. کسی که در این روز روزه بگیرد، خداوند روزه 60 ماه را برای او ثبت می‏کند».

روایاتی از اهل سنت نیز همین تاریخ را تایید می‏کنند، از جمله ابوهریره در « سیره حلبی، ج 1، ص 384» می نویسد: «کسی که روز 27 رجب را روزه بگیرد، خداوند 60 ماه روزه، برای او ثبت می‏کند و این، همان روزی است که جبرئیل بر پیامبر (ص) به خاطر رسالت نازل شد و نخستین روزی بود که او فرود آمد».

- نخستین آیات

هماهنگی آغاز بعثت ‏با نازل شدن نخستین آیات قرآن کریم، باعث ‏شده است تا مورخان، مفسران و دانشمندان علوم قرآنی و حدیث‏ به بررسی و تعیین نخستین آیات نازل شده بر پیامبر (ص) بپردازند. دیدگاه‏هایی در این باره وجود دارد که مهم‏ترین آنها عبارتند از:

1- پنج آیه نخست سوره علق.

2- سوره فاتحة الکتاب.

3- سوره مدثر.

دیدگاه نخستریا، پرطرفدارترین دیدگاه در میان مورخان، مفسران و دانشمندان علوم قرآنی و حدیث می باشد. از میان مورخان؛ مسعودی در «مروج الذهب، ج 2، ص 282» ، ابن‏هشام در «سیره نبوی، ج 1، ص 239» ، ابن‏اثیر در «الکامل فی‏التاریخ، ج 2، ص 32» و طبری در «تاریخ طبری، ج 2، ص 45» و از میان مفسران شیعه؛ شیخ طوسی صاحب تفسیر «تبیان»، شیخ طبرسی صاحب تفسیر «مجمع البیان»، سید محمد حسین طباطبایی صاحب تفسیر «المیزان» و از میان مفسران اهل‏سنت؛ صاحبان تفاسیر: طبری، درالمنثور، انوارالتنزیل و اسرارالتاویل و تفسیرالقرآن العظیم جزو طرفداران این نظریه هستند.

و از میان کتاب‏های علوم قرآنی می‏توان به الاتقان، سیوطی، التمهید فی‏علوم القرآن جلال‌الدین سیوطی ، البرهان، سید هاشم بحرانی ، و... اشاره نمود.

افزون بر آن که، مضمون آیات نخست‏ سوره علق نیز این دیدگاه را تایید می‏کند؛ چون رسالت و نبوت که از بزرگ‏ ترین نعمت‏های الهی است، در این سوره با اسم رب شروع می‏شود و از آفرینش، دانش و قلم که مهم‏ترین مفاهیم و معارفند، در این سوره سخن به میان می‏آید.

مهم‏ترین دلیل این است که روایات رسیده از امامان معصوم (ع)، آیات آغازین سوره علق را نخستین آیات نازل شده در غار حرا می‏دانند. از امام صادق (ع) در « اصول کافی، ج 2، ص 628» نقل شده است که حضرت می‏فرمایند: «نخستین چیزی که بر رسول خدا (ص) نازل شد، اقرا باسم ربک بود.»

امام هادی (ع) نیز در همین خصوص آنگونه که در « بحارالانوار، ج 2، ص 206» آمده فرمود: «جبرئیل به حضرت محمد (ص) گفت: اقرا قال: و ما اقرا قال: اقرا باسم ربک الذی خلق».

طبری از علمای اهل سنت در کتاب تفسیر خود« جامع البیان فی‏تاویل القرآن ج 1، ص 646»، 11 روایت و سیوطی در « درالمنثور، ج 5، ص 562» 15 روایت نقل می‏کند، مبنی براین که در آغاز بعثت نخستین آیات سوره علق بر پیامبر (ص) نازل شده است.

ج - بعثت و منت

در نفس انسان نیازها و غرایز گوناگونی قرار داده شده است که همگی طالب ارضاء و هدایت صحیح هستند. خداوند متعال برای هدایت انسان، بهترین ابزار را دراختیار او قرار داده و امکانات متعددی به او عطا کرده است، تا هم بتواند نیروی خود را صرف ارضای نفسانیات کند و هم با امکانات و نیروی داده شده، جلو خواهش‏های نفسانی را بگیرد و کشش‏های درونی را تحت نظم و ضابطه در آورد.

دو راهنما نیز در اختیار او قرار داده است تا حق را از باطل و سره را از ناسره متمایز کند; یکی در درون انسان که عقل است - اگر چه ابزارهای ظاهری مانند محسوسات و اندام‏های حسی نیز درهدایتگری این راهنما دخالت دارند ـ و دیگری پیامبران الهی که این راهنما از طریق وحی برای انسان فرستاده می‏شود تا تمام رفتارها را به انسان بیاموزد و حدود و مقررات آن را نیز روشن نماید، چرا که عقل دارای خطا و نقصان است.

برترین هادی، آن است که دارای مقام عصمت و مرتبط با وحی باشد; تنها راه آن، بعثت است. پس بعثت‏ بزرگ‏ترین نعمت‏ خداوند بر بشراست و جا دارد که خداوند بر این نعمت منت گذارد و این احسان و نیکویی را به رخ آنان بکشد، چنان که در « آیه 164 سوره آل عمران» می‏فرماید:

«خداوند برمؤمنان منت نهاد (نعمت‏بزرگی بخشید)، هنگامی که درمیان آن‏ها پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را برآن‏ها بخواند و آن‏ها را پاک کند و کتاب و حکمت‏ بیاموزد و البته پیش از آن در گمراهی آشکار بودند».

خداوند در آیه فوق به خاطر بعثت پیامبراسلام (ص) برمؤمنان منت می‏نهد و این نعمت ‏بزرگ و معنوی را به رخ آنان می‏کشد.

مطابق آنچه در « مجمع البیان، ج 2، ص 875» می خوانیم، «اگر مسلمانان به خاطر پذیرفتن اسلام، مشکلات و خسارتهای زیادی متحمل شده‏اند، نباید فراموش کنند که خداوند بزرگ‏ترین نعمت را در اختیار آن‏ها گذاشته و پیامبری مبعوث کرد تا انسان‏ها را تربیت کند و از گمراهی‏ها باز دارد. بنابراین هر اندازه برای حفظ این نعمت‏بزرگ تلاش و کوشش شود و هر بهایی پرداخته شود، بازهم ناچیز است».

بنابراین می‏توان گفت: منت بر دو قسم است: پسندیده و ناپسند. منت پسندیده مانند منت در آیه مورد بحث و نیز منت ‏خداوند بر هدایت کردن مؤمنان به سوی ایمان «سوره حجرات، آیه 17» و نیز مانند منت‏ خداوند بر موسی و هارون «سوره صافات، آیه 114» به خاطر نبوت، رسالت و نجات آن‏ها و منت‏گذاری خداوند بر حضرت یوسف به خاطر به حکومت رسیدن او «سوره یوسف، آیه 90» و منت ناپسند و نکوهیده مانند منت‏گذاری و به رخ کشیدن انفاق، که باطل کننده انفاق نیز می‏باشد«سوره بقره، آیه 262» و به رخ کشیدن اسلام و ایمان به خداوند یا پیامبر (یا دیگران) «سوره حجرات، آیه 17».

د- فلسفه و اهداف بعثت

پس از قرن ها تحقیق و بررسی درباره مسائل دینی، هنوز پرده از اسرار بسیاری از آن‏ها برداشته نشده است، که از جمله آنها اسرار نهفته نبوت و بعثت است؛

اگرچه از ظواهر آیات قرآن می‏توان استفاده کرد که بعثت پیامبران الهی، به ویژه پیامبر اسلام (ص) دارای اهدافی می‏باشد که بیان خواهد شد و تنها در آیه مورد بحث که خداوند بر مؤمنان منت گذارده است، به سه برنامه از مهم‏ترین آن‏ها اشاره شده است: «سوره مبارکه الجمعة آیه 2؛ یَتلو عَلَیهِم آیاتِهِ وَیُزَکّیهِم وَیُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَالحِکمَةَ‏».

1ـ تلاوت آیات الهی

یتلو از واژه تلاوت‏ به معنای پی‏درپی آوردن، پیروی کردن و خواندن با نظم است، که شامل پیروی کردن در حکم وخواندن منظم آیات الهی همراه باتدبر نیز می‏شود، گویا تلاوت کننده از آیات پیروی کرده یا حروف و کلمات را در پی یکدیگر قرار داده است. پیامبر اسلام (ص) با خواندن آیات پروردگار و آشنا ساختن گوش دل و افکار مردم با این آیات، آنها را آماده تربیت می‏نماید، که مقدمه تعلیم و تربیت است.

2ـ تربیت
یکی از مهم‏ترین برنامه های پیامبر اسلام (ص) تربیت انسان‏هاست. تربیت به معنای فراهم کردن زمینه ها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب است. او باید زمینه‏ها را برای شکوفا نمودن استعدادها آماده کند،  او باید انسان‏ها را آماده کند تا از نظر عملی بهترین رابطه را با خدای خود (عبادات)، با هم نوع خود (عقود و ایقاعات)، با قوانین و مقررات اجتماعی (حکومت و سیاسات)، باخانواده خود (حقوق خانوادگی) و با نفس خود (اخلاق و تهذیب نفس) داشته باشند، تا بتوانند مسجود فرشتگان قرار گیرند.

پیامبر (ص) منجی بشریت است. «درمنگهم» از دانشمندان فرانسوی در « بانک تکبیر (بعثت‏بنوی)، ص 283» می‏گوید: «بزرگ‏ترین قانون اصلاح و تعلیم و تربیت همان حقایقی است که به نام وحی، قسمت‏به قسمت بر محمد (ص) نازل شده و امروز به نام قرآن در بین بشراست».

پیامبراسلام (ص) در مدتی کوتاه، انسان هایی بزرگ، مانند امام علی (ع) حضرت زهرا (س) سلمان فارسی، ابوذر، مقداد و... را تربیت کرد. حضرت محمد (ص) کاشف معدن‏های نهفته انسانیت ‏بود. زیرا «الناس معادن کمعادن الذهب و الفضه‏» ; مردم مانند معدن‏های طلا و نقره هستند.

انسان دارای استعدادهای نهفته است که برای بهره‏وری صحیح از آن، نیاز به کشف آن می‏باشد تا به ارزش حقیقی خود دست‏یابد.

کلمه «یزکیهم‏» از ماده «زکوة‏» و زکآء» به معنای رشد و زیادی است، که در این‏جا به معنای تربیت و پاکسازی است و شامل پاک شدن از آلودگی‏های اعتقادی، اخلاقی و رفتاری می‏باشد. اگرچه واژه تربیت ازماده «ربو» نیز به معنای افزایش و نمو است، اما در قرآن کریم مفهوم تهذیب نفس با واژه تزکیه آمده است:

«سوره شمس، آیه 8 ؛ قد افلح من زکیها».

«سوره اعلی، آیه 14 ؛ قد افلح من تزکی‏».
رستگار شد کسی که خود را تزکیه کرد.که در جنبه‏های روحی و معنوی است.

ژان ژاک روسو، دانشمند فرانسوی می‏گوید: «ای محمد! ای آورنده قرآن! کجایی؟ بیا و دست ما را بگیر و به باغ و صحرا و چمن و به هر جایی که خواهی ببر. تو اگر ما را به میان دریا ببری، خواهیم رفت، زیرا تو عالم به حیات و زندگی ما هستی!»./1406/9161/خ