الگوی اعتماد به نفس در روان شناسی، دین و اخلاق اسلامی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان نامه «الگوی اعتماد به نفس در روان شناسی، دین و اخلاق اسلامی» پژوهشی از «سید محمدرضا لواسانی» به بررسی و تطبیق مفهوم اعتماد به نفس در روان شناسی، دین و اخلاق اسلامی اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان نامه می‌خوانیم:

چکیده:

اعتماد به نفس از مفاهیم برجسته در روان شناسی و از مفاهیم نوظهور در اخلاق اسلامی است. اکنون این پرسش به ذهن می‌رسد که با توجه به تعریف آن‌ها از اعتماد به نفس، الگوی پیشنهادی آن‌ها چه نسبتی با هم دارند؟ الگوی روان شناسی مبتنی بر عناصر خودباوری، خودآگاهی، خودپنداره مثبت، مثبت اندیشی، احترام به خود، اراده قوی، پشتکار، شکست ناپذیری، هدف باوری، کسب دانش و بردباری بوده و الگوی اخلاقی مبتنی بر عناصر خودآگاهی و بصیرت، احترام به خود، کرامت انسانی، مثبت اندیشی، امیدواری، همت و اراده، مسئولیت پذیری، استقلال روحی و روانی است. با مقایسه دو الگو روشن می‌شود که در مؤلفه‌های خودآگاهی، کسب دانش و تجربه، مثبت اندیشی و احترام به خود همپوشانی داشته و در سایر موارد، متفاوت­اند. رویکرد خدامحورانه در الگوی اخلاقی اعتماد به نفس، وجه تمایز آن با رویکرد روان شناختی است که ناظر به رفتارگرایی و عمل گرایی است. این رساله به روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی پژوهش شده و در چهار فصل (کلیات، اعتماد به نفس در روان شناسی دین، اعتماد به نفس در اخلاق اسلامی، مقایسه و تطبیق) و بخش خاتمه به سرانجام رسیده است.

تعریف اعتماد به نفس:

اعتماد به نفس عبارت است از احساس درونی که انسان را به هدفش می‌رساند و هیچ مانعی برای رسیدن به مقصود، سد نخواهد شد. به عبارت دیگر آن، باور به توانایی‌های خود است به شرطی که از هیچ کوششی فرو گذار نکند و از سختی راه نا امید نشود. این اصطلاحی است که به تازگی رایج شده ولی قبلاً از این الفاظ استفاده می‌شده است: عزت نفس، حرمت نفس، احترام به خود، خود باوری، اتکای به نفس و اطمینان به خود.

تعریف دیگر آن به چگونگی نگرش و قضاوت درباره خود است. در واقع ارزش‌ها و اعتقادات و بازخوردهای خودمان است و همه چیز به نظر خودمان بستگی دارد. اعتماد به نفس میزان ارزشی است که به خود نسبت می‌دهیم. بنابراین اعتماد به نفس قابل قبول، به مقدار پذیرش هر فرد نسبت به خودش است. در نهایت آن احساسی است که باعث هماهنگی در جنبه‌های مختلف وجود ما می‌شود.

شاخص‌های فرد دارای اعتماد به نفس:

آینده نگری، مخاطره پذیری، تسلط بر عواطف و احساسات، کمک پذیری و کمک رسانی، پذیرش دیگران، نمایش اطمینان به خود، از خود گذشتگی، هدف داری، مسئولیت پذیری و وحدت شخصیت از ویژگی‌های کسی است که اعتماد به نفس دارد.

اهداف اعتماد به نفس:

هدف این است که انسان خود را به گونه‌ای به محیط نشان بدهد که پاسخ خویش را دریافت داشته، عزت نفس خود را تقویت نماید. مدیریت لحظات زندگی و رسیدن به موفقیت‌ها، مدیریت استرس‌ها و بالطبع تمرین صبر و تحمل در شرایط سخت و پرهیجان، از اهداف اعتماد به نفس است.

تبعات ضعف اعتماد به نفس:

به اعتقاد فروید اگر اعتماد به نفس آسیب ببیند، امراض روانی بسیاری متوجه انسان می‌شود. اولین بیماری که فروید از آن نام برده اسکیزوفرنی یا همان روان پریشی است. این بیماری به عنوان بیماری اعتماد به نفس قلمداد شده و در طی آن اساس شخصیت آدمی فرو می‌ریزد. سپس اختلال دیگری که در پی دارد افسردگی است و در نهایت نیز اختلال مانیا.

موانع اعتماد به نفس:

توجه نکردن به روش‌ها و راه کارهای اعتماد به نفس و انجام غیر صحیح آن‌ها موانعی بر سر راه اعتماد به نفس خواهند بود. از آن جمله، این که اگر تشویق‌ها اندک باشد، یا همیشگی و به اندازه نباشد، تشکیل اعتماد به نفس به مانع برمی خورد. علاوه بر آن تنبیه بدنی یا کلامی بنای اعتماد به نفس را فرو می‌ریزد.

حقیقت اعتماد به نفس در اخلاق: اعتماد به نفس حقیقی آن است که انسان مسئولیت زندگانی خود و شخصیت خویش را بپذیرد و برای تحقق آن و نیل به سعادت واقعی و کمال حقیقی در تلاش و کوشش باشد و آن گوهری است خدایی که درون انسان‌ها به ودیعه گذاشته شده که باید درخشیدن و پرورش آن را در گذر زمان به نظاره نشست. از این رو اعتماد به نفس لازم و ملزوم اعتماد به خدا بوده و کسی که اعتماد به نفس دارد قطعاً به خدا اعتماد داشته و توکل کرده است.

مؤلفه‌های اعتماد به نفس در اخلاق:

1ـ خودآگاهی و بصیرت: طبعاً کسی که آگاهی نسبت به وضعیت فعلی‌اش ندارد نمی‌تواند تصور درستی از هدف نهایی و مطلوب خود داشته باشد.

2ـ احترام به خود: اهمیت احترام به خود در زندگی اجتماعی به قدری زیاد است که بر اساس آن می‌توان روابط خود با دیگران را تنظیم نمود.

3ـ کرامت انسانی: کرامت از پایه‌های اعتماد به نفس و از ویژگی‌های برجسته آدمی در منابع دینی است. کرامت علاوه بر معنی احترام به خود که ارزشیابی مثبت از خویشتن است، دوری جستن از بدی‌ها و مجموعه صفات متعدد ناپسند را نیز شامل می‌شود.

4ـ مثبت اندیشی: مهندسی فکر و اندیشه هر انسانی اقتضا می‌کند که همیشه به جهات مثبت و مفید حرکت داشته باشد.

نتیجه گیری:

به کسانی که جویای اعتماد به نفس بالا یا تقویت آن هستند، توصیه می‌شود اعمال خود را بر مبنای اخلاق اسلامی پایه گذاری کنند؛ چرا که مکتب انسان ساز و روحانی اسلام از بدو تأسیس از ناحیه پیشوایان بزرگ آن دستورات و توصیه‌های رشد دهنده را مد نظر قرار داده و با توجه به حکمت و مصلحتی که در آن‌ها وجود داشته، فطرت‌های ناب و خالص آدمیان را به سوی هدایت و قرب به حق فرا خوانده است.

شایان ذکر است، پایان‌نامه «الگوی اعتماد به نفس در روان شناسی، دین و اخلاق اسلامی» پژوهش پایانی «سید محمدرضا لواسانی»، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد دانشگاه ادیان و مذاهب قم است که در سال 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «دکتر آذربایجانی» و استاد مشاور آن «دکتر فعالی» است. /9193/پ201/ن