فلسفه بیعت و اهمیت آن در خطبه غدیر
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «فلسفه بیعت و اهمیت آن در خطبه غدیر» پژوهشی از «فاطمه فرحزادی» به بررسی و تحلیل بیعت و نقش و اهمیت آن در خطبه غدیر اهتمام ورزیده است.
بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:
چکیده:
پژوهش حاضر با عنوان فلسفه بیعت و اهمیت آن در خطبه غدیر باهدف بررسی و تحلیل بیعت و نقش و اهمیت آن در خطبه غدیر شکل گرفته است. سؤالی که در این پژوهش مطرح می‌شود این است که بیعت چیست و مطرح نمودن آن در خطبه غدیر چه اهمیتی دارد؟ برای روشن نمودن اهمیت بیعت در خطبه غدیر، ابتدا بیعت در آیات، روایات و کتب تاریخی بررسی شده است تا ماهیت بیعت به خوبی روشن شود و سپس نقش و اهمیت آن در خطبه غدیریه رسول خدا (ص) مورد توجه قرار گرفته است. جهت مشخص نمودن ماهیت بیعت و اهمیت آن در خطبه غدیر از حدود 200 کتاب از جمله کتب تفسیری اعم از شیعه و سنی، متقدم و متأخر، کتب روایی، تاریخی، اخلاقی، عقاید و...استفاده شده است. روش پژوهشی در این تحقیق بر اساس نگرش تاریخی است زیرا به بررسی بیعت و خطبه غدیر پرداخته شده است که دو موضوع تاریخی هستند و بر اساس راهبرد تحلیلی است زیرا به تحلیل بیعت در فرازهای مختلف خطبه غدیر پرداخته است و بر اساس راهکار کتابخانه‌ای است زیرا از کتب تألیف شده در ارتباط با غدیر و بیعت در این پژوهش استفاده شده است. نتیجه حاصل‌شده از این پایان‌نامه این است که بیعت یک عقد قرارداد معمولی نیست بلکه یک عهد الهی است که از سابقه تاریخی نیز برخوردار است. لذا هنگامی که بیعت در خطبه غدیر مطرح می‌شود عهد الهی با ولایت است و اتمام حجتی بر مردم تمام اعصار نسبت به ولایت ائمه معصومین (ع) است؛ اما این بیعت موجب مشروعیت بخشیدن به حکومت ائمه و نایبان ایشان نمی‌شود بلکه تنها قدرت اجرایی را برای ائمه و نایبان ائمه حاصل می‌کند. انقلاب اسلامی نیز زمینه‌ساز حکومت جهانی حضرت مهدی (ع) است لذا بیعت با ولی‌فقیه که نایب امام زمان (ع) است باعث می‌شود مردم آمادگی لازم را برای بیعت با امام زمان (ع) پیدا کنند.
تعریف و تبیین موضوع:
غدیر مجموعه وقایع سرنوشت سازی است که خطبه غدیر شاخص‌ترین آن است و جمله «مَن کنت مَولاه فَهذا علی مولاه» چکیده این خطبه است که نتیجه آن ولایت حضرت علی (ع) است؛ اما خطبه غدیر دارای فرازهای بسیاری است که هر کدام از این فرازها دنیایی از معارف الهی را در خود جای داده‌اند. یکی از این فرازها فرازی است که رسول خدا (ص) در آن بیعت را مطرح فرمودند که این عهد الهی به عنوان یک اتمام حجت درباره ولایت ائمه معصومین (ع) برای مردم تمام اعصار است، زیرا بیعت دارای سابقه تاریخی است و امت‌های گذشته نیز با رسولان خود بیعت می‌کردند و در اسلام نیز بیعت‌های متعددی مطرح شد مانند بیعت عقبه اول، عقبه دوم و سایر بیعت‌های صدر اسلام. لذا با وجود این سابقه تاریخی مردم به خوبی می‌دانستند بیعت یک عهد الهی است و مطرح‌شدن آن در خطبه غدیر یک اتمام حجت الهی برای ولایت ائمه معصومین (ع) است. بنابراین بیعت خطبه غدیر از باب اتمام حجت بودن بسیار مهم است؛ اما آن چه درباره خود بیعت مطرح است، این است که بیعت موجب مشروعیت بخشیدن به حکومت نمی‌شود بلکه تنها باعث ایجاد قدرت اجرایی می‌شود. لذا بیعت خطبه غدیر نیز نقش داشتن مردم در سیاست و حکومت اما نه از باب مشروعیت بخشیدن بلکه از باب ایجاد قدرت اجرایی برای ائمه معصومین (ع) هست. بنابراین در این تحقیق فرازهای خطبه غدیر برای دستیابی به معارف الهی نهفته در آن بررسی می‌شود و نقش بیعت که یک عهد الهی است در ارتباط با این فرازها مورد توجه قرار می‌گیرد.
بیعت در غدیر بیعت با خدا:
با توجه به بررسی آیه ابلاغ روشن شد که امر الهی به امامت حضرت علی (ع) تعلق گرفته است. پیامبر (ص) در پایان خطبه، بیعت با ولایت حضرت علی (ع) را مطرح فرمودند و از آن جایی که پیامبر (ص) هیچ سخنی را بر زبان جاری نمی‌سازد مگر این که خداوند امر فرموده باشند، لذا امر به بیعت همان طور که در خود خطبه هم تصریح شده است به امر خداوند متعال هست زیرا خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ ما ینطِق عَنِ الهَوی» پیامبر از روی هوی و هوس سخن نمی‌گوید «اِن هُوَ اِلّا وَحی یوحی» قرآن و آن چه را که از احکام برای شما می‌خواند چیزی جز وحی از طرف خداوند نیست که بر او به وسیله جبرئیل نازل شده است و از سوی دیگر پیامبر (ص) نیز نمی‌توانستند فرد دیگری غیر از آن کسی که خداوند متعال برای این مقام برگزیده بود را برای مقام امامت معرفی نمایند. در نتیجه شبهه‌ای باقی نمی‌ماند که پیامبر (ص) خود حضرت علی (ع) را برای مقام امامت انتخاب کرده باشند. نسبت به امامت حضرت علی (ع) امر الهی وجود دارد و خود خداوند حضرت را برای این مقام انتخاب کرده‌اند. بنابراین وقتی امر بیعت با ولایت حضرت علی (ع) مطرح می‌شود این بیعت، بیعت با امر خداونداست. لذا انسان در ابتدا با خداوند متعال بیعت می‌نماید و در مرحله بعدی با حضرت علی (ع) عهد می‌بندد که در امر ولایت ایشان شک به خود راه ندهد و آن را انکار ننماید. از سوی دیگر خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «اِنَّ اَلَّذینَ یبایعونَکَ اِنَّما یبایعونَ الله» کسانی که با تو بیعت می‌کنند در حقیقت تنها با خدا بیعت می‌نمایند.
بیعت در غدیر بیعت با رسول خدا (ص):
پیامبر (ص) در فرازی از خطبه غدیریه به این آیه از قرآن اشاره می‌فرمایند: که همانا سرپرست شما خداوند و رسول او و کسانی هستند که ایمان آورده و نماز را به پا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند. در این جا ممکن است این سؤال پیش آید که شاید منظور از جمله «وَ اَلَّذینَ آمَنوا اَلَّذینَ یقیمونَ اَلصَّلاهَ وَ یوتونَ اَلزَّکاهَ وَ هُم راکِعونَ» حضرت علی (ع) نباشد که این آیه را مورد بررسی قرار می‌دهیم. بنابراین پیامبر (ص) در خطبه غدیر با قرائت آیه فوق از قرآن کریم و بیان جمله گهربار «مَن کُنتُ مَولاه فَهذا علی مَولاه» این را به اثبات رساندند که حضرت علی (ع) همانند ایشان دارای مقام ولایت بر مردم می‌باشند. زیرا همان‌گونه که خداوند متعال بر مردم ولایت دارد این مقام ولایت بر مردم را به پیامبر (ص) و ائمه (ع) که برگزیده از طرف او می‌باشند نیز عطا نموده است.
نتیجه‌گیری:
شاخص اصلی بیان ولایت، خطبه غدیریه حضرت محمد (ص) است. لذا در این خطبه نیز بیعت مطرح شده است که از بیعت با خداوند متعال شروع می‌شود و سپس بیعت با رسول خدا و ائمه معصومین (ع) مطرح می‌شود و این بیعت تا روز رستاخیز باقی است و یک اتمام حجت الهی نسبت به ولایت بر مردم تمام اعصار است. بیعت خطبه غدیریه بیعت با افضلیت حضرت علی (ع) و ائمه معصومین (ع) است. لذا این بیعت، بیعتی است که به خوبی، امامت حضرت علی (ع) بعد از رسول خدا را ثابت می‌نماید.
شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «فلسفه بیعت و اهمیت آن در خطبه غدیر» پژوهش پایانی «فاطمه فرحزادی»، برای اخذ مدرک سطح2 حوزه علمیه الزهراء (س) تهران است که در پاییز 1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم زارعی» است. /9193/پ202/ع