نماز در قرآن و روایات

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، پایان‌نامه «نماز در قرآن و روایات» پژوهشی از «مریم حمیدیان» به بررسی جایگاه و اهمیت نماز در قرآن و روایات اهتمام ورزیده است.

بر اساس این گزارش، در چکیده این پایان‌نامه می‌خوانیم:  

چکیده:

به دلیل اهمیت فراوان و تأکید ویژه‌ای که در دین اسلام به مسئله عبادت از جمله نماز شده است لذا در این پژوهش سعی شده ابعاد مختلف نماز مورد بررسی واقع شود و لذا در ابتدا به معنای لغوی و اصطلاحی گستره مفهوم واژه صلوه و ابعاد و وجوهات خاصی را که در بر می‌گیرد پرداخته شده است و در مرحله بعد به جایگاه و اهمیت آن در قرآن و نهج‌البلاغه، نوع عبادت انسان و...اشاره شده است و به دنبال آن در ضمن بیان آداب و شرایط نمازگزار که از جمله آداب مهم ادب حضور است را مورد توجه قرار داده و در انتها به آثار و پیامدهای آن که شامل نماز و دوری از فحشاء و منکر، نماز و آرامش انسان و نماز و گناه زدایی، نماز و قبولی عبادات دیگر و...پرداخته شده است که همه این آثار موجب تأثیر مثبت در عرصه‌های مختلف زندگی نمازگزار است.

 تعریف و تبیین موضوع:

صلوه روی آوردن به چیزی یا شخصی و به معنای درخواست و نیایش است؛ اما در معنای خاص، در ادیان مختلف نوعی عبادت برای معبود یگانه و در اصل به یاد او بودن است. نماز در ادیان به زمان‌های معینی تکلیف نشده ولی در دین اسلام در قالبی ویژه زمانی معین و شرایط خاص واجب شده است که اگر با همه جوانب و شرایط و توصیفات به نحو احسن چه از لحاظ ظاهری و چه باطنی صورت پذیرد، آثار و برکاتی از خود به جای می‌گذارد، از جمله این که نماز کامل مایه آرامش انسان است و هم چنین آثار به سزایی که در خانواده و تربیت فرزندان و...دارا است و این که نماز گناهان گذشته را می‌زداید و اگر نماز همان نماز مشروع باشد در مقابل دشمنان بیرونی و درونی نصرت دهنده و یاری رساننده اقامه کننده است. با همه این‌ها نماز خود از برترین عبادت‌هاست که مخصوص انسان است با توجه به این که همه موجودات تسبیح خداوند را می‌کنند و اما برترین عبادت‌ها همان نماز است چون نماز ستون دین است و اگر ستون نباشد دین پابرجا نخواهد ماند و این که رمز قبولی دیگر عبادت‌هاست نماز حقی دارد که همان حضور قلب و توجه است. لذا در این پژوهش سعی شده که نماز از جهات مختلف ذکرشده مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور از آیات و روایات به خصوص نهج‌البلاغه حضرت علی (ع) بهره‌گیری شده است.

ضرورت و اهمیت تحقیق:

علی‌رغم برپاداشتن نماز از جانب مسلمین آثار و برکات آن در زندگی ایشان کمتر مشاهده می‌شود. با این تحقیق شاید بتوان با بررسی ابعاد موضوع زمینه کاربردی آن را در جامعه فراهم کرد و از برکات و نتایج نماز بهره برد.

تاریخچه نماز:

مسئله وجوب صلوه در جمیع شرایط از زمان آدم تا قیام قیامت بوده و هست و غایت الامر خصوصیات و کیفیات آن متفاوت بوده است؛ اما نماز در ادیان ابراهیمی، در بین عبادات همیشه موقعیت اول را به خود اختصاص داده است. در قرآن اولین نماز و دعا برای اقامه نماز از زبان حضرت ابراهیم (ع) شنیده می‌شود و بعد از ابراهیم، نماز یکی از ارکان اصلی دین برای تمام پیامبران شمرده می‌شود.

نماز در ادیان:

1- نماز در یهود:

اساس عبادت یهود را در گذشته (تا حدود 2000سال پیش) مراسم قربانی‌ها تشکیل می‌داد و دعای لفظی در کنار آن قرار می‌گرفت؛ اما پس از ویرانی معبد مقدس یهودیان در بیت‌المقدس در سال 69 میلادی به علت توقف مراسم قربانی اصل عبادت یهود بر نماز و دعاهای کلامی قرار گرفت و با گذشت زمان آیین و متن نمازها شکل مدرن امروزی را به خود گرفت.

2- نماز در مسیحیت:

پرستش و عبادت در مسیحیت از تکیه مستقیم بر متعالی بودن خداوند بیرون می‌آید عبادت کاری برای خداست از جمله عبادات نماز است. نماز مسیحی به معنای رایج ادیان نیست بلکه بیشتر شکل دعا و نیایش دارد و در یک نگاه دقیق می‌توان آن را دعا محسوب کرد. نماز مسیحی نه تنها شکل خاصی ندارد بلکه آداب و الفاظ خاصی نیز ندارد و مسیحی آزاد است آن گونه نماز بخواند که دلش می‌خواهد و یا آن گونه که کلیسا سفارش می‌کند. آنان هر روز یا روزهای خاصی نماز ویژه‌ای که بر آنان واجب باشد ندارند.

3- نماز در آیین زرتشت:

در آیین زرتشت عبادت در سه اصل عملی (گفتار نیک، پندار نیک، کردار نیک) خلاصه می‌شود و درعین‌حال احترام به آتش را به عنوان یکی از مظاهر خدایی، روشنایی و افروخته نگه‌داشتن آن را در معابد به عنوان یک آیین از عبادت می‌دانند.

4- نماز در اسلام:

نماز یکی از پنج اصلی است که بر آن بنا شده است. نماز ستون دین اسلام محسوب می‌شود به طوری که پذیرفته شدن عبادات دیگر در گرو قبولی این عبادت قرار دارد. نماز در یهودیت و مسیحیت به آرای کنیسه‌ها و کلیساها منتسب است؛ یعنی به نظرات ربی‌ها و کشیشان؛ ولی در اسلام صرفاً به قرآن و برای تشریح و تبیین به سنت متکی است.

آثار و پیامدهای نماز در قرآن و نهج‌البلاغه:

1- نماز، عامل آرامش انسان:

یکی از فلسفه‌های تشریح نماز، یاد خدا است. چنان که در قرآن آمده است «این منم خداوند یکتا،که خدایی جز من نیست پس مرا پرستش کن و به یاد من نماز به پا دار»(طه/14) در این آیه مشخص می‌شود که نماز ذکر است و با پیوند این آیه به آیه دیگر قرآن (اَلا بِذِکرِ الله تَطمَئِنُّ اَلقُلوب)(رعد/28) به این جا می‌رسیم که خواندن نماز روح انسان را آرام می‌کند.

2- نماز و استعانت:

مقام معظم رهبری نیز می‌فرمایند «انسان همیشه به نماز محتاج است و در عرصه های خطر، محتاج تر» مردم ما و جامعه ما به خصوص جوانان ما که اکنون بار امانت سنگینی را بر دوش گرفته‌اند باید نماز را قدرتی لایزال بدانند و در برابر جبهه فساد و بی‌عدالتی و کج روی که امروز بشریت را تهدید می‌کند از نماز و یاد خدا نیرو بگیرند.

3- نماز و بازدارنده از فحشاء و منکرات:

انسان همواره نیاز به تذکر و یادآوری دارد تا نفس سرکش او را مهار ساخته و به سوی اخلاق نیک بکشاند و نور عقل و ایمانش را پر فروغ نگاه دارد و این نماز است که با توجه دادن به خدا و روز رستاخیز آدمی را از بدی‌ها و زشتی‌ها بازمی‌دارد و فضایل اخلاقی و انسانی را در وی تقویت می‌کند. قرآن در این مورد می‌فرماید «نماز را بر پا دار،زیرا نماز انسان را از کارهای زشت و ناپسند باز می دارد و یاد خدا بسیار بزرگ تر است»(عنکبوت/45)  

شایان‌ذکر است، پایان‌نامه «نماز در قرآن و روایات» پژوهش پایانی «مریم حمیدیان»، برای اخذ مدرک سطح2 مدرسه علمیه نورالزهرا (س) تهران است که در تابستان1389 دفاع شده است و استاد راهنمای آن «خانم سجادی فر» و استاد داور آن «خانم نیکوبرش» است./9193/پ201/ی