حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه:
مدیریت تراز انقلاب اسلامی، تلفیقی از دانش، عقلانیت و وحی است
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در همایش ملی مدیریت تراز انقلاب اسلامی در اندیشه و سیره آیت الله خامنه‌ای با تأکید بر اهمیت مدیریت اسلامی، آن را تلفیقی از دانش تجربی، عقلانیت و آموزه‌های وحیانی دانست و گفت: مدیریت اسلامی به دنبال رشد مادی و معنوی جامعه است و باید بر اساس جهان‌بینی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی اسلامی شکل گیرد.
به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در همایش ملی مدیریت تراز انقلاب اسلامی در اندیشه و سیره آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای (مدّ ظلّه العالی) که امروز در دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد، با اشاره به مفهوم مدیریت اسلامی تصریح کرد: مدیریت در تعریف علمی خود شامل سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری، سازماندهی، رهبری و کنترل منابع انسانی، مالی و اطلاعاتی برای تحقق اهداف سازمانی است. اما زمانی که از مدیریت اسلامی سخن می‌گوییم، به معنای تقابل با مدیریت علمی نیست؛ بلکه مدیریت اسلامی همان فعالیت‌ها و فرآیندهای مدیریتی است که در پرتو آموزه‌های اسلام معنا و جهت می‌یابد.
وی با بیان اینکه بهره‌گیری از عقل و تجربه در مدیریت اسلامی کاملاً ضروری است، خاطرنشان کرد: مدیریت اسلامی علاوه بر استفاده از تجربه و واقعیت‌های محیطی، بر منابع معرفتی اسلام یعنی عقل، وحی و سنت تکیه دارد. بنابراین نمی‌توان مدیریت اسلامی را صرفاً به تصمیم‌گیری شرعی یا متون دینی محدود کرد، بلکه این نوع مدیریت تلفیقی از دانش تجربی، عقلانیت و آموزه‌های وحیانی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: تمام علوم انسانی و اجتماعی – حتی آنچه به‌عنوان مدیریت علمی شناخته می‌شود – بر مبانی و ارزش‌های ایدئولوژیک استوار است. هیچ نظریه‌ای در علوم انسانی وجود ندارد که فارغ از ایدئولوژی باشد؛ خواه این ایدئولوژی لیبرالی، سوسیالیستی، فمینیستی یا نئولیبرالی باشد. بنابراین، اگر ما نیز بخواهیم نظریه مدیریتی خود را بر پایه ایدئولوژی اسلامی بنا کنیم، امری طبیعی و علمی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه ادامه داد: وقتی از مدیریت اسلامی سخن می‌گوییم، یعنی مجموعه سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و تصمیم‌سازی‌ها باید بر اساس جهان‌بینی اسلامی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی اسلامی و با رعایت ارزش‌های اخلاقی شکل گیرد. چنین مدیریتی با نگاه ابزاری به انسان تفاوت دارد و به‌دنبال رشد مادی و معنوی جامعه است.
وی با اشاره به پیوند الگوی مدیریتی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، گفت: فهم دقیق الگوی مدیریت مقام معظم رهبری بدون درک منظومه مدیریتی امام خمینی ممکن نیست. در منظومه مدیریتی امام، مفاهیم بنیادینی مانند هدف سازمانی، غایت انسانی و پیوند دنیا و آخرت جایگاه ویژه‌ای دارد. از نگاه امام، دنیا مزرعه آخرت است و آبادانی دنیا باید در مسیر تعالی اخروی قرار گیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه تأکید کرد: در الگوی مدیریت اسلامی که از سیره امامین انقلاب برمی‌خیزد، هدف نهایی نه صرفاً تأمین منافع دنیوی، بلکه تحقق سعادت انسان در دنیا و آخرت است. چنین نگاهی است که می‌تواند مدیریت را از سطح کارکردگرایی صرف به سطح حکمرانی الهی و انسان‌محور ارتقا دهد.
وی اظهار کرد: مدیر تراز انقلاب اسلامی باید در بستر نفس مطمئنه تصمیم‌گیری کند، نه در بستر نفس امّاره. مدیری که تصمیماتش برخاسته از هوای نفس باشد، هرچند از عقل بهره گیرد، عقل او در حجاب قرار دارد و فهم و تشخیص او آلوده به خودبینی می‌شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به مراتب مختلف ادراک در انسان گفت: پایین‌ترین مرتبه ادراک، سمع و بصر است و عالی‌ترین آن، قلب است. اگر قلب انسان مریض و گرفتار شهوت و خودخواهی شود، تمام تصمیمات مدیریتی نیز بیمار خواهد شد. اما اگر تصمیم‌گیری از نفس مطمئنه برخیزد، سمع و بصر او سمع‌الله و بصرالله می‌شود و رفتار و گفتارش رنگ الهی می‌گیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با تأکید بر نگاه امام خمینی(ره) به مدیریت خدا محور افزود: امام خمینی(ره) بارها تأکید داشتند که مدیر باید خدا محور باشد نه نفس‌محور. به همین دلیل بود که به خبرگان قانون اساسی توصیه کردند روح عرفانی و اخلاقی را در ساختار حکمرانی اسلامی لحاظ کنند؛ زیرا شیطان در هر لحظه ممکن است در جان انسان اثر بگذارد. از این‌رو، مدیر انقلابی باید دائماً مراقب نفس خود باشد تا قدرت و موقعیت، او را از مسیر الهی منحرف نکند.
وی با انتقاد از برخی رفتارهای غیرمسئولانه در حوزه مدیریت تصریح کرد: مدیر تراز انقلاب اسلامی کسی است که ابتدا بسنجد آیا توان و ظرفیت پذیرش مسئولیت را دارد یا نه؛ اگر دارد، باید وقت خود را برای خدمت بگذارد و تصمیماتش را در مسیر منویات امام و رهبری اتخاذ کند. اما متأسفانه گاهی مشاهده می‌شود افرادی تا زمانی که در مسئولیت‌اند، خود را صاحب همه امور می‌دانند، ولی پس از کنار رفتن، نه تنها به جانشینان خود کمک نمی‌کنند بلکه مانع حرکت مجموعه نیز می‌شوند. این برخلاف اخلاق مدیریتی و روحیه انقلابی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه با بیان اینکه برخی نظریه‌پردازان غربی نقش مدیر را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند، گفت: در نظریات مدرن مدیریت، بیشتر بر ساختار تأکید می‌شود تا بر شخصیت مدیر؛ اما در منطق اسلام، برخلاف نگاه لیبرالی و بروکراتیک، انسانِ مدیر جایگاه محوری دارد. امام خمینی(ره) همواره تأکید داشتند که مدیر باید عالم، توانمند و متدین باشد؛ زیرا اگر علم و توانایی بدون تقوا باشد، همان علم به ابزار انحراف تبدیل می‌شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به آسیب‌های مدیریت غیرمتعهدانه اظهار کرد: تدین به معنای وابستگی به حزب یا جریان خاص نیست، بلکه به معنای التزام به تقوا، صداقت و خدمت صادقانه است. ما باید مدیرانی تربیت کنیم که نه با شعار، بلکه با عمل متعهدانه و دلسوزی برای مردم شناخته شوند.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در ادامه به نمونه‌ای از ناکارآمدی در نظام اجرایی کشور اشاره کرد و گفت: در شورای عالی انقلاب فرهنگی، سندی با عنوان سند امنیت غذایی تدوین و تصویب شد که از بهترین اسناد ملی در این حوزه بود، اما به دلیل تغییرات غیرقانونی و تحریف‌های صورت‌گرفته در مسیر اجرا، عملاً متوقف ماند. این نمونه نشان می‌دهد که حتی بهترین اسناد و برنامه‌ها بدون مدیران متعهد و کارآمد به نتیجه نخواهند رسید.
وی افزود: در ساختار کنونی، ناهماهنگی میان نهادهای مسئول سبب شده است که سیاست‌های درست در عرصه‌هایی چون امنیت غذایی و معیشت مردم به اجرا درنیاید. مدیر تراز انقلاب اسلامی کسی است که با شناخت واقعی از مشکلات مردم، برای رفع آنها اقدام کند، نه اینکه تنها به آمار و جلسات اکتفا نماید.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه تأکید کرد: مدیریت در تراز انقلاب اسلامی یعنی مسئولیت‌پذیری الهی، خدمت‌گزاری خالصانه، تصمیم‌گیری عقلانی در پرتو ایمان، و حرکت در مسیر آرمان‌های امام و رهبری. چنین مدیری است که می‌تواند ساختارهای اجرایی کشور را در مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی به حرکت درآورد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: ویژگی سوم مدیریت امام، آینده‌نگری و بصیرت تاریخی ایشان بود. امام خمینی پیش از وقوع، شکست شوروی در افغانستان و فروپاشی نظام کمونیستی را پیش‌بینی کرده بود. همچنین آغاز جنگ تحمیلی از سوی رژیم بعث و حتی حمله عراق به کویت را قبل از وقوع، با تحلیل دقیق بیان کرده بودند. جمله معروف ایشان که فرمودند "راه قدس از کربلا می‌گذرد"، بیانگر یک بینش راهبردی در حکمرانی و مدیریت بحران بود.
وی در ادامه به دیگر جلوه‌های مدیریتی امام اشاره کرد و گفت: استفاده از نظر مشورتی نخبگان و تشکیل نهادهایی مانند مجمع تشخیص مصلحت نظام، از دیگر ابتکارات امام در عرصه حکمرانی بود. امام ساختار مشورتی‌ای را بنیان گذاشت تا در تصمیم‌گیری‌های کلان کشور، عقل جمعی و مصالح امت لحاظ شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه مردمی‌بودن حکمرانی امام را از مهم‌ترین شاخصه‌های مدیریتی ایشان دانست و تصریح کرد: تمام نهادهایی که امام ایجاد کردند، با محوریت مردم بود. از بنیاد مسکن و کمیته امداد گرفته تا نهضت سوادآموزی، همه بر پایه مشارکت مردم شکل گرفتند. امام معتقد بود مردم نه فقط مخاطب حکومت، بلکه رکن اصلی اداره‌ی جامعه هستند.
وی با بیان اینکه امام ابتدا مدیریت خویشتن را آموخت و سپس جامعه را مدیریت کرد، گفت: امام خمینی(ره) ابتدا در درون خود، مدیریت الهی را تحقق بخشید و سپس توانست در گروه، سازمان، جامعه و در نهایت در سطح جهانی اثرگذار باشد. رمز نفوذ کلام و تأثیر جهانی ایشان در همین رهبری خویشتن نهفته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه سپس به تبیین استمرار این الگوی مدیریتی در سیره مقام معظم رهبری پرداخت و افزود: رهبر معظم انقلاب، شاگرد برجسته مکتب امام هستند و همان منظومه فکری و سیره عملی امام را در مدیریت کشور استمرار بخشیده‌اند. مدیریت ایشان مبتنی بر خدا‌محوری، عقلانیت، عدالت، پیوند دین و دنیا و اتصال دنیا به آخرت است.
وی با اشاره به ویژگی‌های راهبردی مدیریت رهبر معظم انقلاب گفت: در الگوی مدیریتی ایشان، سیاست‌گذاری کلان جایگاه ویژه‌ای دارد. سیاست‌های کلی ابلاغی در حوزه‌های علم و فناوری، آموزش‌وپرورش و اقتصاد مقاومتی همه در مسیر تحقق حکمرانی اسلامی و تمدن نوین اسلامی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: سیاست‌گذاری‌های کلان رهبر انقلاب جهت‌دهنده حرکت کشور در عرصه‌های علمی، فرهنگی و فناورانه است. به‌ویژه امروز که عرصه‌هایی چون هوش مصنوعی و فضای مجازی اهمیت حیاتی یافته‌اند، هدایت و سیاست‌گذاری کلان رهبری نقشی تعیین‌کننده در مسیر آینده کشور دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه ادامه داد: رهبر معظم انقلاب علاوه بر حفظ و تقویت نهادهای موجود، در ساختارسازی‌های جدید نیز فعال بوده‌اند. ایجاد شورای عالی فضای مجازی، قرارگاه فرهنگی و اجتماعی قرب، و ساختارهای جدید برای انسجام فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی جوانان انقلابی از مصادیق بارز این نگاه آینده‌نگر و کارآمد است.
وی با تأکید بر اینکه مدیریت در تراز انقلاب اسلامی باید مردمی، جهادی، هوشمند و خدا محور باشد، خاطرنشان کرد: در منظومه فکری امامین انقلاب، مدیر اسلامی کسی است که با رهبری خویشتن آغاز می‌کند، در مسیر عقل و ایمان حرکت می‌کند، از مردم جدا نمی‌شود و در جهت تحقق آرمان‌های انقلاب و عزت امت اسلامی گام برمی‌دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه یادآور شد: نظم عقلانیِ تدبیر و خلق ادبیات مدیریتی جدید ـ از قبیل اصطلاحاتی چون تمدن نوین اسلامی، مهندسی فرهنگی، نقشه جامع علمی کشور و کرسی‌های آزاداندیشی ـ از دستاوردهای فکری و عملی رهبر معظم انقلاب است که فضای سیاست‌گذاری کلان کشور را جهت‌دهی کرده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از ارکان مهم مدیریت در منظومه فکری رهبری را سیرِ تبدیل نهضت به نظام، نظام به دولت و دولت به جامعه اسلامی خواند و اضافه کرد: این سیرِ فرآیندی، مدل حکمرانی مردمی و حرکت مرحله‌به‌مرحله را ممکن ساخته و تولید ادبیات و جعل واژه‌های کاربردی در مدیریت، کمک کرده است تا مباحث نظری به سیاست‌های اجرایی تبدیل شوند.
وی با تأکید بر تفاوت نظارت و کنترل در نگاه رهبری، خاطرنشان ساخت که رهبر انقلاب از دیرباز بر اثربخشی سیاست‌ها و برنامه‌ها تأکید داشته‌اند — پیش از آنکه مفهوم اثربخشی به‌صورت رایج در منابع مدیریتی غربی مطرح شود — و پایش نتایج را جزو ارکان ارزیابی برنامه‌ها دانسته‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در بخش دیگری از سخنانش دوگانه مهم مورد توجه رهبر انقلاب را پیشرفت و عدالت معرفی کرد و تصریح نمود: نگاه رهبر معظم انقلاب هم‌زمان هم پیشتاز در توسعه است و هم مدافع عدالت؛ از این رو ایشان مدیران را به واقعیت‌بینی همراه با آرمان‌گرایی فراخوانده‌اند تا توسعه‌ای متوازن و عادلانه پیگیری شود.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقاد از برخی گرایش‌های نئولیبرالی گفت: آنچه به نام توسعه محض دنبال می‌شود، گاه عدالت را نشانه رفته و برخی جریان‌ها را به سمت تضعیف اضلاع اخلاقی و اجتماعی سوق می‌دهد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه هشدار داد: عدالت بدون پیوند به ولایت و مبانی دینی نیز ره به جایی نخواهد برد و تأکید کرد: عدالت بی‌ولایت عدالت نیست و ولایت بدون عدالت نیز معنا ندارد.
وی همچنین به ظرفیت رهبر انقلاب در تقویتِ اقتدار علم و فناوری و ظرفیت‌های نظامی اشاره کرده و نمونه‌ای از الگوی مدیریتی جهادی و قراردادی در سپاه را ذکر کرد: نظامی که در دورانی با استفاده از قرارداد با جمعی از دانشمندان و پژوهشگران، نیرویی تخصصی را گرد هم آورد تا پروژه‌های مهمی را پیش ببرد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به نقش مؤثر فرماندهان و مجاهدان جهادی در پیشبرد اهداف ملی گفت این نوع مدیریت اجرایی و عملیاتی، نمونه‌ای از تدبیرِ حکمرانیِ کارآمد است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه از دیگر ویژگی‌های الگوی مدیریتی مطرح‌شده را مردمی‌سازی حکمرانی دانست و افزود: تشکیل نهادها و ساختارهای مردمی همچون بسیج، قرارگاه‌های فرهنگی-اجتماعی و شوراهای تخصصی مانند شورای عالی فضای مجازی و شورای انقلاب فرهنگی، نشان‌دهنده نگاه مبتنی بر ظرفیت‌های مردمی و انسجام‌ساز است که رهبر انقلاب آن را همواره ترویج کرده‌اند.
در پایان، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: مدیریت در تراز انقلاب اسلامی هم‌زمان باید جهادی، مردم‌محور، آینده‌نگر، هوشمند و مبتنی بر نظارتِ اثربخش باشد تا بتواند سیاست‌های کلان کشور در حوزه‌هایی مانند علم و فناوری، اقتصاد مقاومتی، فضای مجازی و آموزش‌وپرورش را به سمت تحقق آرمان‌های انقلاب و ارتقای عزت و استقلال ملی هدایت کند.
ارسال نظرات