حجت الاسلام حسینی در گفت‌و‌گو با رسا:
طلاب امروز، معماران تمدن فردای اسلام‌اند
تبریز- استاد حوزه علمیه تبریز تشریح کرد: در پرتو بیانیه راهبردی رهبر معظم انقلاب، حوزه های علمیه مأموریت تاریخی خود را برای ساخت تمدن نوین اسلامی آغاز کرده‌اند طلاب جوان، با ایمان، علم و جهاد فکری، معماران فردایی روشن برای امت اسلامی‌اند.
بیانیه اخیر رهبر معظم انقلاب به مناسبت صدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم، نقشه راه تحول علمی و تمدنی حوزه را ترسیم کرده است، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین حسینی، فرمانده گردان بسیج طلاب سپاه عاشورا و استاد حوزه، در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار خبرگزاری رسا در آذربایجان شرقی، محور های اصلی این بیانیه و الزامات تحقق «حوزه پیشرو و سرآمد» را تشریح می‌کند.
رسا: جناب حجت‌الاسلام حسینی، در آغاز بفرمایید بیانیه رهبر معظم انقلاب درباره حوزه علمیه را چگونه ارزیابی می‌کنید و به نظر شما پیام محوری این بیانیه چیست؟
حجت‌الاسلام حسینی:این بیانیه در واقع منشور تحول و بازتولید نقش تاریخی حوزه علمیه در تراز تمدن اسلامی است رهبر معظم انقلاب، در این متن، مسیر صدساله آینده را برای حوزه ترسیم کردند اگر بخواهیم در یک جمله بگوییم، پیام اصلی این بیانیه این است که حوزه باید پیشرو باشد، نه پیرو؛ حوزه باید به جای انفعال، تولیدکننده اندیشه و تمدن باشد و در متن تحولات جهانی نقش‌آفرینی کند.
ایشان با تعبیر «حوزه پیشرو و سرآمد»، افق بلندی را پیش‌روی طلاب و علمای دین قرار داده‌اند؛ یعنی حوزه‌ای که نه فقط پاسخ‌گو به نیازهای جامعه امروز، بلکه الهام‌بخش جهان اسلام در ساخت تمدن نوین اسلامی باشد.
رسا: یکی از محور های مهم بیانیه، «تحول در ساختار، محتوا و روش آموزش» است. حوزه برای تحقق این محور چه گام‌هایی باید بردارد؟
حجت الاسلام حسینی: تحول آموزشی، نقطه آغاز همه تحولات دیگر است حوزه علمیه اگر بخواهد پیشرو باشد، باید از «حفظ و تکرار» عبور کرده و به سمت «تحلیل و تولید» حرکت کند ساختار آموزشی ما هنوز بر محور سنت‌های مفید اما محدودِ قرن‌های گذشته است امروز با دنیایی روبه‌رو هستیم که مسائلش دیگر صرفاً فقه عبادات یا معاملات نیست؛ بلکه با فقه حکومت، فقه فناوری، فقه رسانه و فقه محیط زیست سروکار داریم.
به نظر من، باید در سرفصل‌های اصلی مثل فقه، اصول، فلسفه و کلام بازنگری شود فقه باید از نگاه فردی به نگاه نظام‌مند برسد؛ اصول باید به سمت اصول کاربردی برای فقه حکومتی حرکت کند؛ فلسفه باید از برهان صرف به فلسفه تمدنی و اجتماعی توسعه یابد؛ و کلام باید پاسخ‌گوی شبهات جدید بشر معاصر، در فضای مجازی و علمی باشد.
رسا: برخی معتقدند روش‌های آموزشی در حوزه سنتی است و پاسخ‌گوی نیازهای امروز نیست. نظر شما درباره تغییر روش تدریس چیست؟
حجت الاسلام حسینی: روش آموزشی حوزه باید از حالت صرفاً «درس و مباحثه» به «پژوهش، تحلیل و تولید» تغییر کند. البته ما نباید روش سنتی را کنار بگذاریم، بلکه باید آن را تکمیل کنیم. روش سنتی عمق می‌دهد، اما روش‌های نو، کارآمدی و مهارت می‌آورند.
امروز باید کلاس‌های حوزه به کارگاه‌های اندیشه‌ورزی تبدیل شوند مثلاً دروس خارج فقه می‌توانند همراه با کارگاه‌های «فقه نظامات اجتماعی» یا «اصول سیاست‌گذاری اسلامی» برگزار شوند طلبه باید یاد بگیرد چگونه از مبانی اصولی برای حل مسئله در جامعه استفاده کند یعنی فقه از ذهن به میدان عمل بیاید.
رسا: رهبر معظم انقلاب در بیانیه‌شان بر «تربیت نیرو در همه بخش‌ها» تأکید کردند. به نظر شما حوزه چگونه می‌تواند تربیت تخصصی را نهادینه کند؟
حجت الاسلام حسینی: ما باید از تربیت عمومی صرف عبور کنیم امروز حوزه نیازمند «تربیت نخبگان تخصصی» است همان‌گونه که در علوم تجربی رشته هایی مثل مهندسی برق یا پزشکی تخصصی داریم، در حوزه هم باید رشته‌هایی مانند فقه اقتصاد، فقه ارتباطات، فلسفه سیاسی اسلامی، و اخلاق رسانه‌ای به صورت جدی راه‌اندازی شود.
طلاب مستعد باید از سطوح پایه به مسیر تخصصی هدایت شوند هر طلبه نباید فقط فقیه عمومی شود؛ بلکه باید فقیه متخصص در یکی از عرصه‌های تمدنی باشد این تخصص‌ها به حوزه قدرت می‌دهد تا پاسخ‌گوی نیازهای نظام اسلامی و جامعه جهانی باشد.
رسا: ارتباط حوزه با دانشگاه همیشه مورد بحث بوده است. در مسیر تحول، این ارتباط باید چگونه تعریف شود؟
حجت الاسلام حسینی: حوزه و دانشگاه، دو بال تولید علم در کشورند اگر هر دو در مسیر تمدن اسلامی هماهنگ حرکت کنند، هم‌افزایی عظیمی رخ می‌دهد اما متأسفانه در بسیاری از موارد، شاهد تداخل یا تکرار هستیم حوزه باید مرکز نظریه‌پردازی و دانشگاه باید مرکز اجرا و تجربه باشد.
برای نمونه، اگر حوزه نظریه‌ای درباره فقه اقتصاد اسلامی ارائه دهد، دانشگاه‌های اقتصادی می‌توانند مدل‌سازی و آزمون آن را بر عهده بگیرند این یعنی هم‌افزایی واقعی ارتباط علمی باید بر پایه «تعامل در تولید علم بومی» باشد، نه بر اساس تبادل صوری استاد و طلبه.
رسا: در محور دوم بیانیه، رهبر انقلاب بر نقش‌آفرینی تمدنی و طراحی نظامات اجتماعی تأکید کردند. حوزه چه نقشی در این زمینه دارد؟
حجت الاسلام حسینی: حوزه علمیه باید مغز متفکر نظام اسلامی باشد طراحی نظامات اجتماعی ـ اعم از اقتصادی، فرهنگی، قضایی و رسانه‌ای بر عهده اندیشه اسلامی است این کار فقط از عهده حوزه برمی‌آید وقتی رهبر انقلاب از «طراحی نظامات اجتماعی» سخن می‌گویند، یعنی حوزه باید نظریه‌پردازی کند تا ساختارها بر اساس مبانی دینی شکل بگیرند.
به عنوان مثال، اگر نظام رسانه‌ای ما بر پایه فقه رسانه و اخلاق اسلامی طراحی شود، بسیاری از آسیب‌های فرهنگی و رسانه‌ای جامعه حل خواهد شد در غیر این صورت، ساختارهای مدرن، روح اسلامی جامعه را تضعیف می‌کنند.
رسا: چگونه می‌توان بین استقلال علمی حوزه و مسئولیت آن در قبال حکومت اسلامی توازن برقرار کرد؟
حجت الاسلام حسینی: استقلال حوزه به معنای بی مسئولیتی نیست حوزه نباید در حاشیه نظام اسلامی بماند ما استقلال علمی را برای خدمت بهتر به نظام می‌خواهیم، نه برای فاصله گرفتن از آن علمای بزرگ گذشته همواره در کنار حکومت های دینی بوده‌اند و در مواقع لازم، هدایت فکری جامعه را بر عهده داشته‌اند.
امروز هم حوزه باید با حفظ استقلال علمی و فکری، در عرصه های تصمیم سازی و قانون گذاری حضور فعال داشته باشد حوزه اگر از میدان سیاست و فرهنگ دور شود، علمش عقیم می‌ماند.
رسا: رهبر معظم انقلاب بر نقش حوزه در هدایت فرهنگی جامعه نیز تأکید کردند. حوزه چگونه می‌تواند در مدیریت فرهنگی کشور نقش محوری ایفا کند؟
حجت الاسلام حسینی: مدیریت فرهنگی جامعه نباید از اندیشه دینی جدا باشد. حوزه باید ناظر عالی بر نهادهای فرهنگی باشد ما امروز با پدیده های خطرناکی در عرصه فرهنگ مواجهیم؛ از سبک زندگی مصرف‌گرا تا شبه‌روشنفکری غرب‌زده اگر حوزه در این میدان حضور راهبردی نداشته باشد، انحراف فرهنگی حتمی است.
باید شبکه‌ای از اساتید، پژوهشگران و روحانیون متخصص در حوزه فرهنگ اسلامی تشکیل شود تا در سیاست گذاری و نظارت فرهنگی کشور مشارکت مستقیم داشته باشند.
رسا: یکی از بخش‌های مهم بیانیه، توجه به جهان اسلام است. حوزه قم برای ایفای نقش سرآمدی در جهان اسلام چه باید بکند؟
حجت الاسلام حسینی: قم باید مرکز تعامل و مرجع فکری حوزه‌های جهان اسلام شود امروز حوزه قم ظرفیت علمی، تاریخی و سیاسی لازم را دارد تا پرچم وحدت امت اسلامی را در دست بگیرد.
ما باید با حوزه‌های علمیه نجف، الازهر، اسلام‌آباد، بیروت و حتی مراکز دینی اروپا ارتباط فکری و علمی برقرار کنیم.
حوزه قم باید گفتمان تمدن اسلامی را جهانی کند یعنی در موضوعاتی چون فلسطین، وحدت مسلمین، مقاومت اسلامی و پاسخ به اسلام‌هراسی غرب، نقش رهبری فکری ایفا کند.
رسا: رهبر انقلاب بر ضرورت پاسخ به مسائل نوپدید و آینده‌پژوهی تأکید کرده‌اند. این دو موضوع چه جایگاهی در برنامه‌ریزی‌های حوزوی دارند؟
حجت الاسلام حسینی: امروز دنیا با مسائل کاملاً جدیدی روبه‌رو است؛ از هوش مصنوعی و ژنتیک گرفته تا فضای مجازی و تغییرات اقلیمی فقه باید برای این پدیده‌ها پاسخ داشته باشد مثلاً فقه هوش مصنوعی، فقه امنیت سایبری، فقه محیط زیست و فقه فناوری‌های نو از مسائل حیاتی عصر ماست.
اگر حوزه در این موضوعات ورود نکند، دیگران برای ما قانون خواهند نوشت ما باید فقه را از عبادات و معاملات به عرصه های آینده بشری گسترش دهیم.
در مورد آینده پژوهی هم باید بگویم: حوزه باید نهادی برای «آینده‌نگری دینی» تأسیس کند باید بتوانیم تحولات بیست سال آینده را از منظر دین تحلیل کنیم و از امروز پاسخ علمی برای آن‌ها آماده سازیم.
رسا: برای عملیاتی شدن این بیانیه، چه شاخص‌هایی باید تعریف شود و چه کسی مسئول اجراست؟
حجت الاسلام حسینی: تحول زمانی واقعی است که قابل سنجش باشد باید شاخص‌هایی مثل:
- تعداد نظریه‌های جدید در فقه حکومتی،
- میزان ورود حوزه به موضوعات میان‌رشته‌ای،
- تعداد فارغ‌التحصیلان متخصص،
- و سطح حضور حوزه در عرصه‌های فرهنگی و رسانه‌ای
به‌صورت دقیق ارزیابی شوند.
از نظر بنده، شورای عالی حوزه ها و مرکز مدیریت باید محور اجرای این بیانیه باشند، اما مشارکت همه اساتید، مراکز تخصصی و طلاب انقلابی ضروری است.
بسیج طلاب می‌تواند بازوی اجرایی تحول باشد؛ چون روحیه جهادی، سرعت عمل و نگاه میدانی دارد.
رسا: در مسیر تحقق این بیانیه، چه موانعی بر سر راه حوزه وجود دارد و چگونه می‌توان از آن‌ها عبور کرد؟
-
حجت الاسلام حسینی:
سه مانع اصلی وجود دارد:
۱. موانع ساختاری؛ یعنی سنگینی بدنه اداری حوزه و کندی تصمیم‌گیری‌ها.
۲. موانع فکری؛ یعنی عادت به سنت های گذشته و مقاومت در برابر تغییر.
۳. موانع مدیریتی؛ یعنی نبود نقشه راه جامع و هماهنگ میان نهاد های حوزوی.
راه عبور از این موانع، مدیریت جهادی، شجاعت در تصمیم گیری و تربیت نیروهای انقلابی در بدنه مدیریت حوزه است اگر حوزه جرأت تحول را داشته باشد، هیچ مانعی سد راهش نخواهد بود.
رسا: به عنوان استاد حوزه و فرمانده گردان بسیج طلاب، چه پیامی برای طلاب جوان دارید؟
حجت الاسلام حسینی: طلاب عزیز باید باور کنند که آینده حوزه در دست آن‌هاست بیانیه رهبر انقلاب، منشور تکلیف نسل جوان حوزه است طلاب باید اهل مطالعه، تحقیق و اقدام باشند. هر طلبه باید خود را سرباز تمدن نوین اسلامی بداند.
به تعبیر رهبر معظم انقلاب، ما باید جلوتر از زمان حرکت کنیم این یعنی حوزه نه‌فقط پاسخ‌دهنده، بلکه هدایت‌گر زمانه باشد. اگر طلاب ما این مسیر را با ایمان و مجاهدت طی کنند، ان‌شاءالله قم و کل حوزه‌های علمیه، موتور محرک تمدن اسلامی خواهند شد.
ارسال نظرات