از سوی پژوهشگر حوزوی؛
پروژه فقرزدایی در سیره امام رضا تبیین شد
خبرگزاری رسا ـ پژوهشگر پژوهشکده تاریخ و سیره اهلبیت علیهمالسلام گفت: حضرت علیبنموسیالرضا علیهالسلام با شیوههای و سبکهای مختلفی، همچون کشاورزی، کارگری، دامداری و تجارت، راهکارهای برون رفت از فقر را، درعمل به مردم معرفی کردند.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، هر یک از پیشوایان و امامان معصوم شیعه علیهمالسلام، به اقتضای شرایط اقتصادی و سیاسی موجود، به سبک و شیوه بایسته و متناسب با معضل فقر و تنگ دستی، به مقابله می‌پرداختند.
در همین موضوع گفتگویی با حجتالاسلام حسین علیاکبری، پژوهشگر پژوهشکده تاریخ و سیره اهلبیت علیهمالسلام و مجری پروژه «فقرزدایی در سیره اهلبیت علیهمالسلام» درباره رفتارهای برجسته‌تر امام رضا علیهالسلام انجام شده است که توجه خوانندگان را به آن جلب میکنیم.
به لحاظ اینکه فقر و تهیدستی همواره از معضلات مهم جوامع بشری بوده است، و آثار و پیامدهای تلخ و ناگواری به همراه داشته است، هر یک از پیشوایان و امامان معصوم شیعه علیهمالسلام، به اقتضای شرایط اقتصادی و سیاسی موجود، به سبک و شیوه بایسته و متناسب با وضعیت فراهم آمده، به مقابله با آن پرداختند.
آن حضرات، با شیوههای و سبکهای مختلفی، همچون کشاورزی، کارگری، دامداری و تجارت، راهکارهای برون رفت از فقر را، درعمل به مردم معرفی کردند. بلکه به این سبک و شیوه بسنده نکردند و با روشهای دیگری، مانند: تعلیم کار، ترغیب به تلاش و کار و پرهیز دادن از تنبلی، و فراهم کردن شرایط و زمینههای اشتغال با تهیه سرمایه و ابزار کار، به بازار کار رونق بخشیدند.
سبک و روش دیگری که به منظور کاهش و علاج فقر اتخاذ کردهاند، سیره شایع آنان است. یعنی: انفاق بر مستمندان و نیازمندانی که دستی برکار و تلاش نداشتند.
این شیوه از فقرزدایی، در سیره همگان از حضرات معصومین علیهمالسلام بوده است. بنده به بهانه این ایامّ فرخنده، اشاره مختصری به سیره امام هشتم و البته تنها به رفتارهای برجسته‌تر این امام همام میکنم.
- کثرت انفاق
به لحاظ کمّی انفاق و بخشش آن حضرت به گونهای بوده است که ابن شهر آشوب، مینویسد: علیبنموسیالرضا علیهالسلام کمک‌های مالی فراوانی به فقیران داشته است، و بیشتر آن صدقه‌هایی بوده است که آن حضرت در شبهای تاریک و ظلمانی، برای فقیران و خرابهنشینان، بر دوش خود حمل میکرده است.
البتّه در این گزارش میزان انفاق آن حضرت شفاف و روشن بیان نشده است امّا در گزارش دیگری بذل و بخشش آن امام همام را بر فقیران و نیازمندان به گونهای گزارش کرده است که همه اموال حضرت را فرا گرفته، به طوری که مایه شگفتی و پرسش برخی از یاران شده است. چنانکه ابن شهر آشوب مینویسد: آن حضرت زمانی که درخراسان بود، روز عرفه تمام اموال خود را میان مستمندان تقسیم کرد، [چون چنین انفاق و بخششی، متداول نبود] فضلبنسهل عرض کرد، این کار زیانآور است! حضرت فرمود: [خیر، بلکه] غنیمت است؛ آنگاه فرمود: آنچه به منظور اکرام بندگان خدا میدهی، ضرر نشمار.
- انفاقِ از برتر
انفاقها و بخششهای امام هشتم شیعیان به لحاظ کیفی هم، از نوع برتر آن بوده است، چنانکه برپایه گزارشی از «برقی» آن حضرت هرگاه غذایی میل میفرمود، کاسه بزرگی نزدیک سفره خود میگذاشت و از هر طعامی که درسفره بود، مقداری از بهترین موضع آن‌را برمیداشت و در آن کاسه میریخت و برای فقیران میفرستاد.
- التفات به فقیران
آن حضرت در هرشرایط و در هر حالی همواره به یاد فقیران بود و هیچ‌گاه از فقر و گرسنگی آنان، غفلت نمیورزید.
شیخ صدوق از یاسر خادم نقل میکند: کسالت مولایم علیبنموسیالرضا علیهالسلام چند روز به طول انجامید، آن حضرت در آخرین روز زندگی خود درحالی‌که ناتوان گشته بود، به من فرمود: مردم (خدمتکاران و اطرافیان) هنوز غذا نخوردهاند؟ عرض کردم سرورم، چگونه با چنین حالی که شما دارید، غذا بخورند! آن بزرگوار از بستر بلند شد و فرمود سفره را آماده کنید، سپس فرمان داد تمام خدمتگذاران را کنار سفره حاضر کردند، همه آنان را مورد تفقّد قرار داد تا غذا بخورند، آنگاه دستور داد، برای زنان نیز غذا ببرند.
- معرّفی شخصیت فقیران
به لحاظ اینکه از بین بردن فاصله میان غنی و فقیر، در شناخت مشکل فقیران و رفع و علاج آن، تأثیرگذار است، علیبنموسیالرضا علیهالسلام هم‌نشینی با فقرا را سنت وسیره خود قرار داد، چنانکه عبداللهبنصلت از مرد بلخی روایت کرده است که در سفر امام رضا علیهالسلام به خراسان همراه آن حضرت بودم که سفرهای انداختند و همه غلامان حضرت اَعمّ از سیاه و سفید برگرد آن جمع شده بودند، که من عرض کردم، برای اینها سفره جدایی میانداختند، پس از این سخن، حضرت فرمود: چه میگویی! خدای ما واحد است، پدر و مادر ما یکی است و جزا به عمل است.
- رعایت کرامت نیازمندان
کلینی در کتاب شریف کافی، گزارش داده است که یسعبنحمزه، میگوید: روزی در محضر علیبنموسیالرضا علیهالسلام بودم و با آن حضرت سخنی داشتم که گروه و جمع فراوانی از مردم اجتماع کرده بودند و از مسایل حلال و حرام میپرسیدند، ناگاه مرد بلند بالایی وارد شد و پس از عرض سلام گفت: من از دوستان شما و دوستان خاندانتان هستم، از مکه آمدهام و توشه راهم گم شده، تهیدستم و مرا طی طریق نشاید، اگر صلاح بدانید مبلغی که مرا به وطنم برساند عطایم کنید و وقتی به منزل رسیدم آن را از جانب شما صدقه بدهم، زیرا مستحق آن نیستم.
آن حضرت فرمود: بنشین خدا تو را بیامرزد، آنگاه رو به مردم کرد و برای آن‌ها سخن گفت تا اینکه متفرق شدند و کسی غیر از من و سلیمان جعفری و خثیمه نماند. آنگاه حضرت وارد اطاق شد و پس از ساعتی از بالای در دست مبارکش را بیرون آورد و فرمود: خراسانی کجاست؟ گفتم: اینجا است. فرمود: این دویست دینار را بگیر و در مخارجت خرج کن و به آن تبرّک بجو و لازم نیست از طرف من صدقه بدهی، لیکن از اینجا بیرون برو که نه من تو را ببینم و نه تو مرا.
آن مرد بیرون رفت، سلیمان جعفری عرض کرد: فدایت شوم ترحّم کردی و بخشش نمودی، چرا خودت را از او پنهان داشتی؟! فرمود از ترس اینکه مبادا از من خجالت بکشد. آیا نشنیدی که پیامبر صلیاللهعلیهوآله فرمود: کسی که صدقه را پنهان بدهد، مثل این است که هفتاد حجّ بجا آورَد، و کسی که گناه را آشکار کند، خوار و ذلیل است و کسی که پنهان انجام دهد بخشوده است.
آیا این کلام پیشینیان را نشنیدهای که در معرّفی محبوب گفته‌اند: هرگاه به منظور حاجتی پیش او میرفتم، در حالی برمیگشتم که آبروی من محفوظ مانده بود.
- کمک در پرداخت دیون
از جمله سبکهای فقرزدایی این امام همام، حمایت از بدهکاران بوده است، چنانکه غفاری میگوید: دِینی از مردی از آلابیرافع بر عهدهام بود که از من با اصرار درخواست میکرد، [ناگزیر] در ماه رمضان به محضر علیبنموسیالرضا علیهالسلام شرفیاب شدم، پس از آنکه افطار کردم به من فرمود: مُتکّا را بلند کن و هرچه زیر آن بود، بردار، چنین کردم و بر 48 دینار، دست یافتم که بر یکی از آن‌ها نوشته بود، 28 دینار آن را بابت بدهی و باقیمانده آن را برای خود بردار./9191/د101/ی
ارسال نظرات