نگاهی به کتاب ربا در قرآن کریم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، کتاب ربا در قرآن کریم با عنوان های «پیش‌‌‌گفتار»، «مقدمه»، «حرمت ربا تدریجی است یا دفعی»، «آیا حرمت ربا به ربای جاهلی اختصاص دارد»، «موجود در عصر حاضر مختلف است»، «آیا حرمت ربا به استهلاکی اختصاص دارد و ربای تولیدی را شامل نمی شود»، «آیا حرمت به ربای بین اشخاص و افراد حقیقی اختصاص دارد و بنا براین، در صورتی که یک طرف، شخص حقوقی باشد، حرمت برطرف می شود» تدوین شده است.
در مقدمه این کتاب آمده است: «نظام سرمایه‌داری غرب، بر ربا و بالندگی نامشروع پول و ثروت بنا شده و بسیاری از معاملات اقتصادی و راه‌های جمع آوری و انباشت سرمایه و ثروت در دنیای غرب، بر نرخ ربا و نوسانات ربوی استوار است؛ در نظام اقتصادی اسلام، ربا جایگاهی نداشته و سببی مردود در روابط اقتصادی است.»
در معنای ربا در این کتاب نویسنده نوشته است: «معنای متعددی برای واژه ربا در کتاب‌های لغت ذکر شده است. برخی لغت‌شناسان در ذکر معنای این واژه فقط به معنای زیاده اشاره کرده و برخی دیگر معانی بیش‌تری را گفته‌اند. در لسان العرب آمده است: ربا به معنای زیاده و نمو است. رباالمال یعنی مال شخص زیاد شد... در کنار واژه ربا که معتل است و در اصل، ربو بوده است ـ واژه ربأ وربب نیز وجود دارد که در برخی از کتاب‌ها، به معنای واحد گرفته شده‌اند؛ در حالی که بین آنها فرق وجود دارد. عرب‌ها هر سه واژه را در مورد کودک استعمال استعمال می کنند و از هر کدام معنای خاصی را اراده می کنند.»
از دیگر مباحث این کتاب می توان به «آیا حرمت ربا به موردی اختصاص دارد که سود گرفته شده به صورت اضعافا مضاعفة باشد»، «آثار دنیوی و اخروی ربا از منظر قرآن کریم چیست»، «آیا رباخواری باعث کفر می گردد»، «مقصود از اعلام جنگ خداوند و رسول صلی‌الله علیه و آله در بحث ربا چیست»، و«آیا در قرض ربوی، مجموع اصل و زیاده باطل و حرام است یا فقط مقدار زیاده حرام خواهد بود» اشاره کرد.
در بخش چگونگی تشریع حرمت ربا در قرآن کریم می‌خوانیم: «دو عقیده بین مفسران در تحریم ربا وجود دارد. این نزاع به فقه نیز کشیده شده است. برخی معتقدند هنگام ظهور اسلام، رباخواری در جزیرة‌العرب چنان گسترده بود که امکان تحریم آن به صورت دفعی وجود نداشت. از این رو، خداوند با فرستادگان آیات مختلف در آغاز بعثت، ربا را نکوهش کرد و به تدریج، زمینه تحریم آن را فراهم ساخت.»
نظر فقه شافعی را در اجمال آیه واحل‌الله‌البیع و حرم‌الربا می خوانیم: «در میان اهل سنت، فقهای شافعی بر این عقیده‌اند که این عبارت در آیه اجمال دارد و قابل استدلال نیست. فخر رازی نیز از آن تبعیت کرده است. این افراد برای ادعای خود به چند دلیل تمسک کرده‌اند که عبارتنداز: 1) واژه البیع در آیه مفرد است و جمع نیست تا بر عموم دلالت کند. 2)بر فرض پذیرش عمومیت، این مقدار برای ما مسلم است که افاده مفرد محلی به الف و لام بر عموم، ضعیف‌تر از جمع محلی به الف و لام است.»
درادامه آمده است: «اگر معامله‌ای مصداق عنوان سلبی اکل مال به باطل قرار گیرد، مثل معاملات شرکت‌های هرمی، فاسد خواهد بود؛ در صورتی که جهات سلبی بر معامله‌ای صدق نکند، صحیح است، و لازم نیست تحت یکی از عنوان های عقود و ایقاعات قرار گیرد؛ به نظر می‌رسد دقت در این راه، سبب می‌شود باب وسیعی در بحث معاملات گشوده شود.
گفتنی است، کتاب ربا در قرآن کریم نوشته آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی در 124 صفحه و با شمارگان 1000 نسخه و به قیمت 6000 تومان از سوی انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهارعلیهم‌السلام وارد بازار نشر شده است./992/ن601/ی