فصلنامه علمی ترویجی انتظار موعود در پله 37
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، سی‌وهفتمین شماره فصلنامه علمی ترویجی انتظار موعود ویژه بهار و تابستان 1391 به همت مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم (بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود علیه السلام) منتشر و روانه بازار شد.
فصلنامه انتظار موعود نشریه‌ای علمی ترویجی است که به صورت تخصصی در حوزه معارف مهدوی به منظور ارتقای علمی معارف مهدوی و ایجاد فضای نقد و بررسی بین محققان و اندیشمندان حوزه مهدویت به نشر مقالات علمی پژوهشی می‌پردازد.
خلافت الاهی و امامت مهدوی، بررسی کارکردهای احیاگرایانه مهدی‌باوری در اندیشه رضوی، واژه «مهدی» و جایگاه آن در کتاب و سنّت از نگاه اسلامشناسان غربی، تحلیل تعلیلی از بیداری زمینه ساز با تکیه بر آموزه‌های رضوی، بیعت؛ سازوکار مشارکت سیاسی مردم در حکومت مهدوی، واکاوی در هویت و زندگی مادر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و کنکاشی در علم به ظهور از موضوعاتی است که در این شماره می‌خوانیم.
خلافت الاهی و امامت مهدوی
علی ربانی گلپایگانی
چکیده: مهم‌ترین ویژگی انسان، گزینش او از سوی خداوند سبحان برای احراز مقام شامخ خلافت الاهی است. انسان با برخورداری از گوهر عقل، بر موجودات فاقد خرد برتر است و با بهره‌مندی از مقام خلافت الاهی، بر همه آفریده‌ها، حتی موجودات دارای عقل، برتری دارد. انسان بدان جهت به چنین مقام شامخی دست یافته که توانسته است حامل «علم الاسما» باشد.
این منزلت والا دارای درجات و مراتب متفاوت است و عالی‌‌ترین درجه آن، به انسان‌های برگزیده اختصاص دارد. آنان پیامبران الاهی و اوصیای آن‌ها می‌باشند که مظهر کامل صفات جمال و جلال خداوند بوده و الگوی تمام عیار بشر در سیر تکاملی و الی اللهی او می‌باشند.
وجود انسان کامل و خلیفه راستین خدا در زمین، غایت آفرینش این جهان است. لذا ضروری و تخلف‌ناپذیر است و مصداق آن، پس از امام حسن عسکری علیه السلام، کسی جز ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف نمی‌باشد. بنابراین، ضرورت خلافت الاهی در زمین، برهانی قاطع بر وجود و امامت حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به شمار می‌رود.
بررسی کارکردهای احیاگرایانه مهدی‌باوری در اندیشه رضوی
روح الله شاکری زواردهی
چکیده: بحث درباره کارکردها یا قلمرو دین در دنیای معاصر، از رشد بسیار زیاد و فزاینده ای برخوردار است. به رغم نگاه بدبینانه برخی مثل فروید، یا ژان پل سارتر، بسیاری از دین پژوهان رویکرد جدیدی به نام «رویکرد کارکرد گرایانه» نسبت به دین اتخاذ کرده‌اند. اینان بر کارکردهای مثبت دین تأکید می‌ورزند و دین را عهده دار رابطه فردی یا عبادی صرف نمی‌بینند؛ بلکه معتقدند که دین در همه حوزه زندگی بشر، نظیر مسائل تربیتی اخلاقی، حکومتی و اجتماعی، و معرفتی و… حضور جدی دارد و این امری است که به طور وضوح می‌توانیم در تمام آموزه‌های دین اسلام مشاهده کنیم؛ زیرا ارزشمندی آموزه‌های دینی در آینه فواید و کارکردهایشان قابل مشاهده هستند و این را نسبت به مسائل و مباحث آخرالزمان و آینده بشری، یعنی مباحث موعود باوری در ادیان و مهدی باوری در اسلام می‌توان دید. در منابع مهم و اصیل آموزه‌های مهدوی می‌توان این کارکردها را به طرق مختلف دریافت کرد.
نگارنده در این نوشتار در صدد این نیست که به همه این کارکردها به طور جامع و مستوفی بپردازد؛ بلکه مقصود این پژوهش آن است که به برخی از آنان که از اهمیت بیش‌تری برخوردارند، با تأکید بر اندیشه‌های عالم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم حضرت رضا علیه السلام به بحث بنشیند. بر همین اساس تلاش شده به برخی از کارکردهای مهم، مثل کارکردهای معرفتی، تربیتی اجتماعی، سیاسی و مدیریتی، تاریخی، اشاره گردد، البته در تحلیل و بررسی‌ها، همه آنان از اعتبار یکسان برخوردار نیستند؛ بلکه برخی جنبه مقدمی داشته و برخی دیگر از اصالت و ویژگی خاص برخوردارند(همان‌طور که لابه‌لای بحث روشن خواهد شد).
نتیجه مهم این کارکردها در مجموع باعث ظهور حق و غلبه آن بر باطل در کل نظام هستی خواهد شد.
واژه «مهدی» و جایگاه آن در کتاب و سنّت، از نگاه اسلامشناسان غربی
حمید سعادت
چکیده: مباحث مربوط به «مهدی موعود علیه السلام» همواره مورد توجه اندیشمندان مسلمان بوده است. به موازات تلاش‌های صورت‌گرفته در تبیین صحیح آموزه‌های مهدوی، اسلامشناسان غربی هم از این موضوع غافل نمانده، در این مورد به اظهار نظر پرداخته‌اند، اما بیش‌تر این نظرات، سهوا و یا بعمد، از حقیقت مهدویت فاصله گرفته است.
این امر، همت مضاعف مدافعان حریم امامت را در پاسخ‌گویی به شبهات مطرح شده، طلب می‌کند، مقاله پیش رو، کوشیده است با بررسی و نقد برخی اظهارات اسلامشناسان غربی که در دایرةالمعارف‌های معتبر درج گردیده، در جهت رفع ابهامات و تصحیح نگرش‌های آنان در موضوع مهدویت، اقدام نماید، علت اصلی انتخاب دایرةالمعارف‌ها را نیز می‌توان در شهرت علمی و گستردگی مراجعات اهل تحقیق به مقالات آن دانست. از این رو، با انتخاب شش مدخل از چهار دایرةالمعارف معروف؛ واژه مهدی از نگاه اسلامشناسان غربی و همچنین جایگاه این واژه در کتاب و سنت، از منظر آنان مورد بررسی قرار گرفته است.
تحلیل تعلیلی از بیداری زمینه ساز با تکیه بر آموزه‌های رضوی
حامد پوررستمی
چکیده: توسعه و تعمیق روزافزون بیداری عمومی، پدیده ای است که افزون بر ظهور خارجی آن، با نظریه رشد و تکامل بشر در گستره زمان، هم آوایی دارد، حسب تحلیل نویسنده، این بیداری به معنای افزایش فهم و به ستوه آمدگی جهانیان نسبت به ظلم موجود بوده و از این رو خود زمینه سازی بزرگ برای ظهور منجی عدل گستر قلمداد است. در آموزه‌های رضوی رمز و راز این بیداری و به ستوه آمدگی را می‌توان در دو پدیده شوم 1)تعبید(بردگی و بندگی) و 2) تبعید(ارزش‌ها و ارزشی‌ها) دنبال نمود.
«تعبید» خود دارای دو بعد فردی و اجتماعی است که در بعد فردی، شیطان و نفس، فرد را به تعبید برده و در بعد اجتماعی، طواغیت و حکومت‌های خودکامه، جامعه را به تعبید می‌کشانند. در تبعید نیز دو حیث تبعید ارزشی‌ها و ارزش‌ها وجود دارد که اولی به معنای آزار آزادیخواهان عالم و منصفان ظلم ستیز است و دومی به معنای رخت بربستن عدالت به عنوان نماد، عصاره و منشاء ارزش‌ها و نیکی‌های دیگر می‌باشد و این همه موجبات بیداری و قیام عمومی را نسبت به بایسته‌های ارزشی و هنجاری سبب می‌شود. به باور نویسنده، این تازیانه دو ظلم تعبید و تبعیداست که پشت بشری را سرخ کرده و به درد آورده و امروز نماد این درد بیدارگر، قیام‌ها و اعتراضات عمومی در منطقه و فرامنطقه است که خود، فصلی نوین از رونمایی فهم و خرد بشریت و بذری از بیداری است که میوه شیرین آن زمینه سازی نهایی برای ظهور منجی خواهد بود.
بیعت؛ سازوکار مشارکت سیاسی مردم در حکومت مهدوی
خدامراد سلیمیان
چکیده: در حکومت جهانی مهدی موعود علیه السلام، آرمان بلند تشکیل جامعه بزرگ بشری و خانواده انسانی به حقیقت می‌رسد و آرزوی دیرینه همه پیامبران، پیشوایان، شایستگان و انسان‌دوستان برآورده می‌شود.
مردم در نظام سیاسی اسلام، پس از قانون و رهبر، رکن اساسی حکومتند و بر خلاف حکومت‌های استبدادی، از منابع اصلی قدرت سیاسی، شمرده می‌شوند و در این میدان، سهمی مهم بر عهده دارند، در مسائل مهم سیاسی نظر میدهند و هرگز بیتفاوت نمیمانند، پذیرش و اطاعت (مقبولیت) و پشتیبانی و حمایت(مشارکت) از مهم‌ترین مصادیق نقش و سهم مردم در ابعاد مختلف حکومت است.
با تأکید اسلام بر عنصر آزادی و اختیار، نقش مردم در تشکیل حکومت مهدوی در قالب سازوکارهای ویژه‌ای نمود می‌یابد.
عنصر مقبولیت و پذیرش مردمی در حکومت اسلامی، در قالب سازوکار «بیعت» انجام می‌گیرد. اگرچه بیعت با رأی‌دادن متفاوت است؛ همچون رأی‌دادن زمینه عملی حکومت را فراهم می‌کند. البته بیعت دارای کارکردهای خاص خود است که می‌توان کارکردهای آن را در اعلام و اظهار آمادگی، ایجاد زمینه برای اعمال ولایت، انگیزه‌ای برای تشویق و پایبندی به وظیفه، عینیت‌بخشیدن و به فعلیت‌رساندن ولایت و سرانجام تأکید بر وفاداری و فراهم ساختن امکانات و فراهم‌کردن توان اجرا دانست.
واکاوی در هویت و زندگی مادر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف
محمد شهبازیان
نعمت‌الله صفری فروشانی
چکیده: این مقاله با هدف واکاوی جامع و نو در روایات مربوط به زندگانی مادر امام عصر علیهماالسلام، نگارش گردیده است. پس از بررسی روایت‌های موجود در منابع اهل سنت و شیعه و جمع آوری تمام گزارش‌های تاریخی و روایات، اعم از روایات ضعیف و معتبر، نتیجه مطالعات حاکی از آن است که ایشان کنیزی دارای کمالات روحی والا بوده و به عنوان محبوب‌ترین کنیز، در خانه حکیمه، دختر امام جواد علیه السلام تحت تربیت دینی قرار گرفته است. همچنین از منابع به دست می‌آید که ایشان در جریان محافظت از جان امام مهدی علیه السلام نقش ویژه‌ای داشته و پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام در قید حیات بوده و بیش از سی سال زندگی نموده است.
در این مقاله تمرکز بر اعتبار سنجی روایات نبوده است و تنها در برخی گزارش‌ها و روایات معارض به بررسی اسناد پرداخته‌ایم، تا بتوانیم نظر برگزیده را به دست آوریم.
کنکاشی در علم به ظهور
حسین الهی نژاد
چکیده: مقاله پیش رو، به مسأله علم بشر به وقت ظهور، خصوصا علم معصومین علیهم السلام؛ به ویژه علم امام زمان علیه‌السلام به آن، که یکی از مسائل مهم مهدویت است، می پردازد. در این نوشتار ابتدا بحث با تبیین واژگان کلیدی آغاز شده و بعد به بیان گستره علوم معصومین علیهم السلام و قلمرو و برد آن پرداخته و در ادامه با ارائه دلایل و براهین به اختصاص داشتن دو علم «علم الساعه» و «علم الظهور» به خدا خواهیم پرداخت.
در فرآیند بحث به دو نظریه در زمینه علم امام زمان علیه‌السلام به وقت ظهور اثباتا و نفیا می‌پردازیم که ابتدا نظریه مثبتین ِعلم امام زمان علیه السلام به وقت ظهور را همراه با دلایل و مستندات بیان کرده و نظریه مذکور را مورد مناقشه و نقد علمی قرار خواهیم داد و در مرحله بعد، نظریه منکرین را همراه با دلایل و مستندات شان مطرح کرده و به تبیین و توجیه این دیدگاه مبادرت می‌ورزیم و در آخر مقاله را با نتیجه‌گیری به پایان می‌بریم.
شماره 37 فصلنامه علمی ترویجی انتظار موعود ویژه بهار و تابستان 1391 به همت مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم (بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود علیه السلام) و به مدیر مسؤولی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی در 168 صفحه و به قیمت 3500 تومان منتشر شده است./907/پ202/ق