رییس مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی بررسی کرد؛
ویژگی‌های جامعه مطلوب اسلامی
خبرگزاری رسا ـ رییس مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی گفت: کارهایی که انسان را از خدا دور می‌کند انسان را از وظایف حقیقی در برابر سایر مخلوقات دور می‌کند و چنانچه این رویه تبدیل به فرهنگ شود با اساس جامعه اخلاقی اسلامی منافات دارد.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بحث جامعه آرمانی و آرمان شهر از مباحث چالش برانگیز و پرطرفدار در بین فلاسفه، نظریه‌پردازان علوم اجتماعی و سایر اندیشمندان بوده است، از این رو به جهت اهمیت این موضوع سلسله گفتگوهایی را با حجت‌الاسلام پوریانی رییس مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی انجام داده‌ایم که اینک بخش پایانی (پنجم) آن از منظر فرهیختگان محترم می‌گذرد.
حجت‌الاسلام پوریانی در ابتدای گفتگو اظهار داشت: جامعه مطلوب به عنوان یک مفهوم دارای ابعاد مختلفی است. بعد اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... و این ابعاد دارای شاخصه‌ها و ویژگی‌هایی است.
وی ادامه داد: در مجموع فرایند تهذیب و دین گرایی در دوره های اخیر در تمام جهان فرایند روبه رشد و پیشرفت است و این به جهت درک انسان‌ها از پوچی و بی‌پایگی نظام‌های غربی است. لذا جامعه اسلامی با توجه به آموزه های پرباری که از دستورات دین مبین اسلام دارد، و نیز از آن جهت که الگوی تمام عیار همه جوامعی است که در دویدن به دنبال شیطان از پا افتاده‌اند. باید در تدوین نظام اخلاقی که بشریت را از چنگال تاریکی‌ها درآورند، بکوشند. و اولین گام در این مسیر پرداختن به کتاب الهی است.
پوریانی در ادامه بحث اضافه کرد: خداوند در سوره نحل آیه 89 نظامی را برای سعادت و کمال بشریت تبیین می‌کند و لذا می‌توانیم شاخص‌های جامعه اخلاقی را از دیدگاه قرآن مورد بررسی قرار دهیم. قرآن کریم در جامعه اسلامی علاوه بر جایگاه حقوقی جایگاه مهمی را برای مؤمنان ترسیم نموده است.
رییس مرکز مطالعات اجتماعی افزود: به عبارت دیگر تنها حقوق و دیدگاه حداقلی به مسئله عدالت، ضامن تحقق سعادت بشری نیست بلکه جامعه مترقی و مدینه فاضله زمانی به وجود می‌آید که اخلاق در جامعه حکم‌فرما باشد. لذا مهم‌ترین شاخصه های جامعه اخلاقی از منظر قرآن چند تا است:
1.ادب:
در قرآن ادب، ادب انبیاء نسبت به خداوند متعال در هنگام سخن گفتن با او بسیار روشن است. به عنوان نمونه می‌توان از حضرت یوسف، حضرت سلیمان و پیامبر اعظم که پیام‌آوران اخلاق و ادب هستند یا نمود.
ادب مقدمه ای تشکیکی است. لذا رعایت آن نسبت به هر فردی گونه و روشن مخصوص به خود را می‌طلبد. به همین جهت ادب در مقابل پروردگار نهایت خشوع را دارد ولی درباره روابط با انسان‌ها این‌گونه نیست. در مورد پدر و مادر نیز ادب با پدر رعایت شود لا تقل لهما اف مهم‌ترین فایده ادب این است که موجب انضباط اجتماعی می‌شود.
2. معاشرت و برخوردهای هدف‌دار:
«وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَىٰ وَالْیَتَامَىٰ وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّکَاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلَّا قَلِیلًا مِنْکُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ»
و یاد کن هنگامى را که از بنى اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشاوند و یتیمان و درماندگان نیکى کنید و با مردم ـ چه مؤمنان و چه کافران ـ با خوش‌زبانی سخن بگویید و به نیکى معاشرت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید ، ولى جز اندکى از شما ، همه پشت کردید و روى برتافتید. ( بقره/83 )
یعنی خداوند بعد از احسان به پدر و مادر و ایتام تاکید می‌فرماید با تمامی مردم نیکو سخن بگویید. این کنایه از حسن معاشرت با مردم است و این برخورد سازنده پیامبر بوده که در مدت اندک بسیاری را شیفته و جان بر کف خود و دین و خدای خود ساخت.
3. پرهیز از انجام کارهای بیهوده:
کارهایی که انسان را از خدا دور می‌کند انسان را از وظایف حقیقی در برابر سایر مخلوقات دور می‌کند و چنانچه این رویه تبدیل به فرهنگ شود با اساس جامعه اخلاقی اسلامی منافات دارد. زیرا لایه های زیرین فرهنگ که تفکر، جهان بینی و باور است در انجام کارهای بیهوده با دوری از خداوند و نزدیک شدن به رذایل و تضییع حقوق شکل گرفته و این در حالی است که فرهنگ اسلامی چنین اموری در آن راه ندارد. لذا تاکید خداوند بر ترک لهو و لغو است. (مومنون/3)
4. اخوت و برادری:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ»
همه مؤمنان ـ چه آنان که با یکدیگر در ستیزند و چه غیر آنان ـ جز این نیستند که با یکدیگر برادرند ، پس بر شما فرض است که میان آن دو گروه از برادرانتان که با یکدیگر در ستیزند صلح و سازش برقرار کنید و همگان تقواى الهى را رعایت کنید ، باشد که مورد رحمت قرار گیرید .( حجرات/10 )
می‌توانیم زیر مجموعه اخوت و برادری مؤمنان را به صفاتی مزین کنیم که برخی از این‌ها عبارتند از:
1. اهتمام به امور یکدیگر (انفال/47) . این آیه در مقام تحسین مهاجرین و انصار نازل شده که در توصیف بهترین سنت انصار در صدر اسلام می‌فرماید: انصار در شرایط سخت ابتدای هجرت مهاجرین که هیچ نداشتند آن‌ها را در کنار خود و در زندگی خود راه دادند که مسلمانی بی سرپناه و امکانات نباشد.
امام صادق: اگر کسی اهتمام به امور مسلمانان نداشته باشد نام مسلمان به او سنگینی می‌کند. (کافی ج 2/164)
2. رفق و مدارا: (نور/22) ای ثروتمندان از رفتار بد دیگران آزرده خاطر نباشید و باید پرده پوشی کند و این از دو واژه عفو و گذشت است.
3. تواضع: (مائده/54)
4. مشورت و اهمیت دادن به سخن و نظرات دیگران. (آل عمران/159، شوی/38)
5. ایثار: شاید بتوان از سه عنصر اهتمام به امور دیگران، مدارا و تواضع معجونی به دست آورد که اکسیر نجات بشر از انحطاط اخلاق است. ابعداد گوناگون جریان کربلا یکسو و بعد ایثار آن در سوی دیگر کفه ترازو را میزان می‌کند تا آنجا که بیداری‌های جهان خود را مدیون کربلا می‌داند. حشر/9
6. اصلاح ذات بین و اصلاح اختلافات مؤمنین: البته سزاوار است به جهت اهمیت آن و تأثیر آن در جامعه اخلاقی اهتمام ویژه به آن شود. (حجرات/10)
5. وفای به پیمان و امانت‌داری:
سفارشات ثقل اکبر و ثقل اصغر بر امانت‌داری نشانگر این است که امانت‌داری نسبت به غیر مسلمانان هم لازم و ضروری است. امانت‌داری و وفای به پیمان‌ها علاوه بر اینکه تقویت کننده جامعه اخلاقی است و بیماری‌ها و کدورت‌ها را از بین می‌برد، انسان‌ها را جذب می‌کند و به سمت اخلاق سوق می‌دهد. (مومنون/8)
6. تعاون:
«...وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ ۖ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ» ...شما مؤمنان یکدیگر را در نیکوکارى و تقواپیشگى یارى دهید و در گناه و تجاوز به یکدیگر کمک نکنید ، و از خدا پروا کنید که خداوند سخت کیفر است .(مائده/ 2)
تعاون و کمک دو سویه علاوه بر پیشرفت و رفاه اجتماعی که ثمره ظاهر و بارز آن به شمار می‌آید موجب تحکیم قلوب و همبستگی مؤمنین می‌شود و این تلاش‌های خدامحورانه فضا را برای تنفس معنویت آماده می‌سازند./9191/د101/ن
ارسال نظرات