طلبه باید به علم روز مجهز باشد

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حوزه‌های علمیه همواره و در طول تاریخ، کانون تربیت عالمان ربانی و سربازان روحانی امام زمان(عج) بودند که به عنوان وارثان پیامبران، در راه اعتلای دین خدا و گسترش پیام آسمانی اسلام کوشیده‌اند؛ انسان‌های خودساخته‌ای که زنگار هر آنچه غیر اوست از دل برگرفته و در مکتب زهد و معنویت و عرفان ناب اسلامی پرورش یافته‌اند.

در این سال‌ها به برکت خون مطهر شهدا و استقرار نظام مقدس جمهوری اسلامی حوزه‌های علمیه شاهد استقبال پرشور جوانان و توسعه کمی و کیفی در خور توجهی است. طلبه امروز رهبر دینی و پیشوای فکری فردای جامعه است و گنجینه‏ای در اختیار دارد که بهره‏مندی از آن معماری «تمدن بزرگ اسلامی» را در جامعه جهانی ضمانت می‏کند.

اهمیت میثاق طلبگی را در سخنان مقام معظم رهبری می‌توان جستجو کرد که می فرمایند: «اگر خدای کریم کمک کند، به همان میثاق طلبگی متعهد و پایبند خواهم بود.» از این رو تبیین جایگاه و ارزش طلاب، به عنوان نهادی تأثیر گذار در پیشرفت نظام اسلامی و پایبندی به این میثاق، امری ضروری است.

از این رو به بهانه آغاز سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه خواهران مشهد، پای صحبت خانم صدیقه مقدسی، مدیر مدرسه علمیه اسلام شناسی حضرت زهرا(س) مشهد می‌نشینیم تا از دریچه نگاه وی، به جایگاه و ارزش طلاب و همچنین بررسی وظایف آنان بپردازیم.

رسا - توصیه شما به طلاب جدید الورود چیست؟

وظیفه اصلی طلاب، در واقع به عهده گرفتن رسالت انبیا است. انبیای الهی آمدند تا مردم را با دستورات پروردگار آشنا کرده و میان انسان خاکی و پروردگار رابطه برقرار کنند. از این رو طلاب دو رسالت مهم را برعهده دارند؛ مسئولیت نخست این است که معرفت لازم را تحصیل کنند؛ چرا که شناخت این رسالت مهم است. در آیه 122 سوره توبه آمده است، «وَ مَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُواْ کَآفَّةً فَلَوْلاَ نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَةٍ مِّنْهُمْ طَآئِفَةٌ لِّیَتَفَقَّهُواْ فِی الدِّینِ وَ لِیُنذِرُواْ قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُواْ إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُون؛ َو مؤمنان را وظیفه نیست که همگى(به سوى جهاد) کوچ کنند. پس چرا از هر گروهى از آنان، طایفه‏اى کوچ نمى‏کنند تا در دین دانا شوند و چون بازگشتند، قوم خود را انذار کنند؟ شاید آنها از معاصى بر حذر باشند.»، از این رو، یک گروه باید بروند دین شناس بشوند. 

رسالت دوم طلاب این است که آنان بعد از کسب معرفت لازم، باید مسئولیت هدایت مردم را به عهده بگیرند. بنابراین طلبه‌ای که وارد این عرصه می‌شود، اولین توصیه این است که در جهت تحصیل این معرفت تمام تلاش خود را انجام دهد و خود نیز طبق این معارف عمل کند و خودسازی بکند؛ چرا که طلبه باید با دو بال  معرفت علم و عمل حرکت کند تا شایستگی این را به دست آورد که دیگران را نیز در این مسیر قرار دهد. 

رسا - رهبر انقلاب بارها به مسأله میثاق طلبگی اشاره کرده‌اند؛ به نظر شما ابعاد مهم میثاق طلبگی چیست؟

میثاق طلبگی که مقام معظم رهبری بدان اشاره می‌کنند، در اصل توجه دادن به همین رسالت است. طلبه، سرباز امام زمان(عج) است. او با قدم نهادن در حوزه، گویا با حضرت مهدی(عج) میثاق بسته و متعهد می‌شود که تا پای جان در این راه مقدس گام بردارد؛ از این رو باید نسبت به وظایف خود تعهد داشته و آنها را به فراموشی نسپارد.

رسا - تریبت طلبه تراز انقلاب اسلامی نیازمند چه لوازم و معیارهایی است؟

انقلاب اسلامی، در حقیقت تحولی در معرفی اسلام انجام داد؛ چرا که اسلام ناب و اصیل را به جامعه معرفی کرد و یک حرکت نوینی در دنیای امروز ایجاد کرد. این حرکت لوازمی را می‌طلبد که شناخت زمان از جمله لوازم آن است. از این رو طلبه باید زمان خود را شناخته و مشکلات زمان را بداند.

طلاب باید با سیاست جهانی آشنا باشند و با توطئه‌ها و نقشه‌هایی که پیوسته از اکناف و اطراف علیه این حرکت انجام می‌گیرد، آشنایی لازم را داشته باشند.

مبلغ دین باید اسلام را با زبان امروز به دنیا معرفی کند؛ چرا که اگر جاذبه‌های اسلام تببین شود، نسل امروز با تمام  وجود نسبت به آن گرایش پیدا می‌کند. از این رو طلبه باید نسبت به همه این مسائل آگاهی داشته و با مجهز شدن به زبان دین، از منظر وضعیت موجود وارد شود و حقیقت دین را معرفی کند. در نتیجه دشمن شناسی، اسلام شناسی، شناخت زمان و آشنایی با تفکرات نسل جوان، از لوازم طلبگی است که دارا بودن این خصوصیات، طلبه را کمک می‌کند، تا بتواند در جهت هدف گام بردارد.

رسا - حضرت عالی در صحبت‌های خود تأکید ویژه‌ای بر مجهز بودن طلاب به علم روز داشتید؛ لطفا ضرورت این مسأله را بیشتر تبیین بفرمایید؟

ما باید فرزندانمان را متناسب با زمان خود تربیت کنیم. حضرت علی(ع) می فرمایند: «لاتقسِر اولادَکُم علی آدابِکُم فَإنهُم مَخلوقون لِزمانِ غَیرِ زَمانِکُم؛ فرزندانتان را برآداب خود تربیت نکنید؛ چرا که آنها برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده‌اند.» از این رو با توجه به این که حقیقت اسلام روشن است، طلاب نیز باید با بهره گرفتن از حقیقت اسلام، نیازمندی‌های زمان را بشناسند و طبق آن به جامعه ورود پیدا کنند.

طلاب نباید تنها خود را محصور تریبون و سخنرانی بکنند و از این راه وارد شوند؛ بلکه باید در فضای مجازی نیز حضور پیدا کنند و دنبال پاسخ این سؤال باشند که چگونه می‌توانند نقشه‌های دشمن را خنثی کنند و اسلام اصیل را به جهان معرفی کنند.  

رسا - امروزه کشور نیازمند مبلغان و استادان کارآمد و به روز در عرصه فرهنگ، تعلیم و تربیت است؛ به نظر شما سهم حوزه علمیه در این میان چه مقدار است؟

مبلغان کارآمد باید در جهت فرهنگ و تعلیم و تربیت ورود پیدا کنند. این سؤال اشتباه است که سهم حوزه علیمه در این مسیر چیست؟ بلکه مسئولیت نخست این وظیفه، بر عهده حوزه علمیه است؛ از این رو حوزه‌های علمیه رسالت اصلی را بر عهده دارند. کانون تبلیغ، تدریس در حوزه است. حتی دانشگاه نیاز به حوزه دارد. تمام مراکز فرهنگی اگر از فرهنگ غنی حوزه استفاده نکنند، چیزی برای گفتن ندارند.

حوزه از نظر عمق، غنی و پربار است؛ از این رو اگر حوزوی در عرصه های فرهنگی ورود پیدا کند، از لحاظ محتوایی پربار می شودغ به گونه ای که هیچ مرکز علمی و فرهنگی نمی تواند با آن مقابله کند. ما فارغ التحصیلانی را در حوزه داریم که وقتی وارد دانشگاه شدند، اساتید را به تعجب وا داشتند؛ چرا که این سؤال، برای اساتید دانشگاه بی پاسخ می ماند که طلاب در حوزه چه می آموزند که در مقابل هر سؤال دانشجو جواب دارند و همیشه پاسخ لازم را دارند. در حالی که خودشان نمی توانند این گونه پاسخگوی نسل جوان امروز باشند.

رسا - حوزه باید برای رسیدن به تربیت نیروهای اثر گذار به چه نکاتی توجه کند؟

همان طور که گفته شد، حوزه های علمیه از لحاظ محتوا غنی هستند؛ اما برای تربیت نیروهای اثر گذار، باید در جهت فن بیان طلاب و همچنین در جهت آماده کردن طلاب، برای بحث و گفت و گو کار بشود. ما بایدنیروهایی تربیت کنیم که در جهت فهم و تببین حقایق دین گام بردارند و در راستای چنین هدفی باید این نکته مورد توجه قرار گیرد که طلبه باید مرتبط با نسل امروز باشند، نه بریده از آن. 

ما باید حوزه را وارد بدنه جامعه بکنیم؛ از دانشگاه ها گرفته تا مراکز آموزشی، ادارات و...؛ چرا که اگر وارد بدنه جامعه شود، به طور قطع تهاجم فرهنگی آن قدر که اکنون تأثیر گذار است، تأثیر گذاری کمرنگ تری خواهد داشت. 

حوزه های علمیه می بایست، آحاد طلاب را مورد توجه قرار دهند؛ از این رو نباید نگاه کلی بر طلاب داشته باشیم؛ بلکه باید نگاه تک تک به طلاب مورد توجه مسئولین قرار بگیرد و نقاط قوت و ضعف هر طلبه ای در نظر گرفته شود. 

برنامه ریزی این امور نیز بر عهده، علماء، متصدیان مراکز آموزشی و حوزه های علمیه است؛ از این رو مسئولین حوزه های علمیه در این زمینه باید برنامه ریزی کنند؛ برنامه ریزی واقعی که بر مبنای فهم صحیح از وضعیت موجود جامعه صورت گیرد تا بتواند ضامن موفقیت شود.

رسا - وضعیت کرسی دروس اخلاق را در حوزه علمیه چگونه ارزیابی می کنید؟

در گذشته، اخلاق جزو دروس اصلی حوزه بوده است؛ تمام علمای بزرگ مقید بودند که کلاس را با نکته اخلاقی آغاز کنند. اکنون نیز در حوزه های علمیه به این نکته توجه می شود؛ اما نکته ای که باید بر آن تأکید کرد، این است که بیشتر به اخلاق تئوری پرداخته شده است، تا اخلاق عملی. لذا به شیوه های عملی و خودسازی در حوزه های علمیه باید به طور جدی پرداخته شود. فضایل اخلاقی باید تا حدی در طلبه نفوذ کند که برای او ملکه شود و این وظیفه خطیر بر عهده اساتید و مسئولین حوزه است که طلاب را مهذب و ساخته شده پرورش دهند. خود فضای حوزه نیز باید به دور از هر گونه مسائل غیر اخلاقی باشد.

رسا - وضعیت کرسی دروس تفسیر را در حوزه علمیه چگونه ارزیابی می کنید؟

خلاء تفسیر قرآن در حوزه های علمیه خواهران وجود دارد؛ چون تفسیر قرآن به آسانی میسر نیست؛ ابعادی دارد که نیاز به سال ها تدریس و ممارست و دقت دارد. اگر ما بتوانیم جمعی از طلاب را به عنوان مفسر قرآن جدای از برنامه های عمومی حوزه تریبت کنیم، تا اندازه ای می تواند برای ورود قرآن به صحنه اجتماع مؤثر باشد. اما باید توجه داشت که این کار خود نیاز به سال ها کار کردن روی تفسیر قرآن دارد.

جزوات آموزشی تفسیر در حوزه قرار داده شده است؛ اما متأسفانه در حوزه های علمیه به آن توجه جدی نمی شود! بلکه به آن، تنها به عنوان یک واحد درسی نگاه می شود، از این رو در حوزه خواهران، به چند سوره از قرآن در حد آموزشی پرداخته شده، اما کار پژوهشی و تحقیقی کمرنگ است. 

اکنون به تفسیر در حوزه علمیه خواهران توجه بیشتری شده است؛ برای واحد تفسیر قرآن در حوزه، طرحی جامع طراحی شده است که طلبه از بدو ورود به حوزه تا زمان خروجش، یک دوره از مجموعه قرآن را مطالعه می کند و در کنار آن با شیوه های محتلف تفسیری، چه ترکیبی و چه موضوعی آشنا می شود.

رسا - حضرت عالی چه پیشنهادهایی را برای بهتر شدن وضعیت موجود ارائه می دهید؟

در حوزه های خواهران فعلی، صدها خانم به عنوان استاد و محقق در حال فعالیت هستند که تربیت شده حوزه و منشأ اثرات بسیاری هستند. اما باید این نکته را نیز در نظر داشت که حوزه های علمیه خواهران برای پیشرفت هر چه بیشتر، باید قدم های زیادی بردارند؛ چرا که نگاه ها باید واقعی تر باشد.

اکنون حوزه های علمیه نیاز به این دارند که رشته های مختلف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، در جهت تأمین نیازهای مختلف جامعه طراحی کنند. در حوزه های خواهران دوره های بلند مدت و سفیران هدایت برنامه ریزی شده است، که نیاز به بازنگری دارد؛ چرا که هر دو نکات قوت و آسیبی دارند. دوره بلند مدت صرفا جهت کسانی طراحی شده است که قصد دارند به مدارج عالی دست یابند که امکان دارد 20 سال طول بکشد تا خروجی دیده شود. از این رو این دوره مناسب برای طلابی است که در آینده عالمانی شوند که در سطح عالی مسائل دین را تبین کنند.

دوره کوتاه مدت با عنوان سفیران هدایت به منظور تربیت مبلغ طراحی شده است که متأسفانه ابعاد مختلف آن دیده نشده است. بهتر است در این دوره، معارف دین با نگاه به وضعیت موجود جامعه، در نظر گرفته شود. نحوه پذیرش آن از نقاط ضعف محسوب می شود که صرفا هر کسی آمادگی ورود اعلام می کند، وارد این  عرصه می شود؛ بدون این که بررسی شود که فرد، قدرت بیان دارد یا نه، صلاحیت این که مبلغ شود دارد یا خیر؟

مبلغین می بایست در جهت فهم دین حرکت کنند؛ لذا باید واحدهایی در این دوره در نظر گرفته شود که جوابگوی نیازهای یک مبلغ باشد. بنابراین باید زمینه ای فراهم شود تا طلاب در طی این دوره، خود را مهذب و  تربیت کرده و در آینده نیز به عنوان یک مادر در خانواده و به عنوان مبلغ در جامعه تأثیر گذار باشند.

یک مدرسه برای تربیت مبلغ و یک مدرسه نیز برای دوره های بلند مدت کفایت می کند. سایر مدارس برای رشته های مختلف در نظر گرفته شود که با این تقسیم بندی، این امکان فراهم می شود که افرادی که علاقه مند هستند به مدارج عالی برسند، در بلند مدت تحصیل کنند و نیز افرادی که علاقه به امر تبلیغ هستند، در مدارس کوتاه مدت تحصیل کنند که در نتیجه آن حوزه ها ریزش نداشته باشند.

خواهرانی که با لیسانس دانشگاه وارد حوزه می شوند، زمانی که وارد دوره بلند مدت می شوند، مطالب مورد نیاز را دیر به دست می آورند؛ از این رو تا پایان دوره نمی مانند و انصراف می دهند. به همین جهت باید به این عزیزان مسائل اخلاقی، اعتقادی، فهم قرآن و همچنین قدرت پاسخگویی شبهات به روزی که نسل جوان در گیر است را آموخت و سپس زمینه را فراهم کرد تا در مراکز آموزشی خدماتی فرهنگی وارد شوند.

اگر زمینه ای فراهم شود که در حوزه های خواهران، همچون دانشگاه، رشته های متنوع با محتوای غنی دینی ایجاد کنیم که هر کس با هر سلیقه ای  بتواند ورود پیدا کند، افرادی زیادی جذب خواهند شد و خروجی بسیار خوبی خواهد داشت و  قطعا نیز با ورود فارغ التحصیلان به بدنه جامعه، در گسترش فرهنگ دینی موفق خواهیم بود؛ چرا که تا فهم دین نباشد، فرهنگ دینی محقق نمی شود.

رسا - ضرورت و جایگاه حوزه علمیه خواهران را در نظام اسلامی تبیین بفرمایید؟

حوزه های علمیه تا به حال برکات زیادی را برای جامعه به دنبال داشته است. آن چه اکنون نظام  ما به آن رسیده است، این است که به صورت یک قدرت در مقابل دنیای امروز قرار گرفته و این عظمت، نشأت گرفته از این است که انقلاب اسلامی ایران از حوزه ها شروع شد؛ چرا که اگر در رأس جامعه شخصیتی به عنوان ولی فقیه حضور نداشت و اگر علمای بزرگ ما و کارشناسان حوزوی ما به عنوان پشتوانه انقلاب نبودند، هرگز این قدرتی که امروز کشور ما در جهان به آن رسیده، نمی رسید.

اکنون حوزه های علمیه با همین وضعیت موجود، به عنوان استوانه و قدرت در مقابله با تهاجمات فرهنگی دشمن و توطئه های گوناگون در صحنه حضور دارند و موفق هستند. مادرانی در حوزه های علمیه خواهران تربیت شده و کانون های خانواده را تشکیل دادند که نگاه آنان به نهاد خانواده، نگاهی متفاوت از سایر افراد جامعه است که در نتیجه، آن نیز در همسرداری و تربیت فرزند موفق تر هستند. 

خوشبختانه مشکلاتی که در دیگر فضاهای آموزشی از جمله مفاسد اخلاقی، اجتماعی و حالت غرب زدگی  وجود دارد، در حوزه های علمیه وجود ندارد. بنابراین اگر داشته ها و نقاط قوت را گسترش داده، روحیه حوزوی را وارد جامعه بکنیم، قطعاً جامعه مصونیت پیدا می کند.

حوزه های خواهران به عالمانی در سطح عالی قطعا نیاز دارند؛ از این رو می بایست زنان مجتهده ای تربیت کنیم که در سطح عالی پاسخ گوی مسائلی باشند که راجع به ابعاد مختلف دین، خصوصا در مسائل زنان مطرح می شود.

رسا - با تشکر از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید.

بنده هم متقابلا از خبرگزاری رسا تشکر می کنم؛ موفق و سربلند باشید.

/1309/501/ر